زنانی که روستای کلپورگان را ثبت جهانی کرده‌اند، اما از تحصیل محرومند!
کلپورگان روستایی از توابع شهرستان سراوان در سیستان و بلوچستان است. موزه زنده سفال کلپورگان تنها موزه زنده سفال در جهان است که قدمت آن به هفت هزار سال پیش بر می‌گردد. آنچه توجه جهانیان را به سفال کلپورگان جلب کرده، ساخت سفال بدون استفاده از چرخ سفالگری است به گونه‌ای که تمام سفالینه‌ها با روش های سنتی ابتدایی و توسط زنان بلوچ انجام می‌شود.
این هنر در طول تاریخ بدون هیچ تغییری در شیوه ساخت و نوع مواد اولیه سینه به سینه به نسل‌های بعد منتقل شده است و سفالگران به همان شیوه سنتی قدیمی آثار هنری خلق می کنند.
سفال کلپورگان که شاهکار دست هنرمندانه زنان بلوچ است در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران در سازمان یونسکو به ثبت جهانی رسیده است. زنان بلوچ که خالقان اصلی سفال در روستای کلپورگان هستند از گذشته تا به امروز شیوه ساخت این سفال را نسل به نسل به دختران امروزی منتقل کرده‌اند که چگونه هنرمندانه بدون استفاده از چرخ سفالگری و کاملا دستی و سنتی سفال بی نظیر کلپورگان را به رخ جهانیان کشانده‌اند.
محمد عظیم بارک‌زایی مسئول موزه محلی و مردم شناسی شهرستان سراوان معتقد است که تولیدات سفال کلپورگان شباهت بسیار زیادی به سفال‌های به دست آمده در کاوش‌های باستانی در هزاره سوم پیش از میلاد در استان و دیگر نقاط کشور و کشورهایی همچون هند و ژاپن دارد. او گفته بود که خاک سفال از روستای مشکوته تهیه می‌شود که پس از الک و گذر از صافی‌های مخصوص، داخل حوزچه های مخصوص قرار می‌گیرد و سپس به محل کارگاه ساخت سفال منتقل می‌شود.
مسئول موزه محلی و مردم شناسی سراوان معتقد است که برای تزئین سفال از سنگی به نام تیتوک که در کوه ببرک مهرستان وجود دارد استفاده می‌شود که با ساییدن سنگ بر روی تخته سنگ های بزرگ و مخلوط کردن آن با آب، ماده رنگی به دست می‌آید که با تکه چوب نقوش هندسی بر روی سنگ طراحی می‌شود. به طور معمول طرح و نقوش مورد استفاده در سفال کلپورگان دایره‌های تو خالی، تو پر و گاها خط‌های راست است که با استفاده از تکه چوب و تیتوک طراحی می‌شود.
سرحدی مدرس دانشگاه سیستان و بلوچستان نیز در همایش سفال کلپورگان که در آذر ماه سال ۹۵ در دانشگاه آزاد اسلامی سراوان برگزار شده بود قدمت سفال‌سازی در روستای کلپورگان را با توجه به اسناد به دست آمده را قبل از عصر مکتوب دانسته و نقش و نگارسفال کلپورگان را نشان دهند فرهنگ و نوعی از معیشت مردم منطقه برشمرد. وی ضمن لازم دانستن تدریس رشته سفالگری در دانشگاه، تغییر در خطوط و نقوش سفال کلپورگان را تهدید جدی برای نابودی شاهکار هنر دستان زنان بلوچ دانست.
طرح‌ها و نقش‌های سفال کلپورگان نیز کاملا هندسی است و تداعی نقش‌های باستانی بوده، تزیینات روی سفالینه‌ها با نمادهای تجریدی است که از نسلی به نسل دیگر به یادگار مانده و حکایت از راز و رمز و خواهش‌های روحی و درونی هنرمند از محیط اطراف و اعتقادات و باورهای او دارد و اغلب نمادها شبیه به نقوش سفال های ماقبل تاریخ و آغاز دوره تاریخی است. در این سفالینه‌ها لعاب به کار نمی‌رود بلکه برای تزیین و نقاشی از سنگ "تیتوک" استفاده می‌شود، این سنگ در منطقه تپه آچار در کهوران مهرستان یافت می‌شود و رنگ آن معمولا قهوه ای یا سیاه بوده، این سنگ نوعی سنگ منگنز است و رنگی که از آن به دست می آید قهوه‌ای است. از نکات جالب درباره این سفال می توان به دسته آنها اشاره کرد به طوری که این دسته‌ها بر خلاف سفال‌های امروزی دیرتر از بخش‌های دیگر سفال می شکنند.
حالا روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان گفته است که قرار است امسال ارزیابان سازمان جهانی صنایع دستی به روستای کلپورگان سفر و معیارهای جهانی شدن این روستا و به ویژه سفال آن را که یک سفال منحصر به فرد است مورد ارزیابی قرار دهند.
بهروز عیسی‌زهی با بیان اینکه برای ارزیابی روستای کلپورگان برای ثبت جهانی سه داور به این روستا می‌آیند که ۲ داور خارجی و یک داور ایرانی خواهند بود، ادامه داد: «بازدید از کارگاه‌های سفال از مهم ترین برنامه‌های سفر نمایندگان سازمان جهانی صنایع دستی است که در این بازدید فرایند تولید سفال، حجم تولید، ویژگی های سفال و بحث آموزش آن مورد ارزیابی این نمایندگان قرار خواهد گرفت.»
او اظهار داشته است: «روستای کلپورگان و به ویژه سفال این روستا به دلیل ویژگی هایی که دارد، مورد توجه قرار گرفته و به همین دلیل پرونده‌ای برای جهانی شدن روستا تنظیم و به سازمان جهانی صنایع دستی فرستادیم.»
با تمام این احوال باید اشاره کرد که گرچه خالق ویژگی‌های منحصر به‌فرد این روستا زنان هستند اما امکاناتی در اختیار آنها قرار نمی‌گیرد، تا کلاس ششم می‌توانند درس بخوانند و از داشتن دبیرستان برای ادامه تحصیل نیز محروم هستند./
منبع: ایسنا
دیدگاه تان را بنویسید