بررسی "توسعه مکانیزاسیون؛ چالشها و تنگناها" در میزگرد ایانا با فعالان حوزه مکانیزاسیون
عباسی: حجتی برود مکانیزاسیون لطمه میبیند/ تدوین مکانیزاسیون متناسب با تغییر اقلیم/ چراغعلی: دنیا در پسابرجام تسهیلات پنج ساله با بهره 2 درصد میدهد/ رژ لب ارز مبادلهای می گیرد، اما تسمه ماشین کشاورزی نه/ نامی: کاهش 10 تا 15 درصدی قیمت ماشینهای وارداتی
برآوردهای هر چند غیر رسمی حکایت از آن میکنند که حدود 30 درصد از محصولات زراعی به دلایل گوناگون به ضایعات تبدیل میشود، از این منظر رقم 36 میلیون تن از 120 میلیون تن تولیدات زراعی، چیزی حدود یکسوم، رقم بسیار بالایی بهشمار میرود. آمار فائو نیز حکایت از آن دارد که این رقم در حوزه فقط گوشت چیزی حدود 11 درصد است. به هر روی ارقام مذکور نشانه توسعه نیافتگی در حوزه مکانیزاسیون کشاورزی است. بر سر راه توسعه مکانیزاسیون مشکلاتی نیز وجود دارد.
خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) - مژگان ستار/ فروزان آصفنخعی:
برآوردهای هر چند غیر رسمی حکایت از آن میکنند که حدود 30 درصد از محصولات زراعی به دلایل گوناگون به ضایعات تبدیل میشود، از این منظر رقم 36 میلیون تن از 120 میلیون تن تولیدات زراعی، چیزی حدود یکسوم، رقم بسیار بالایی بهشمار میرود. آمار فائو نیز حکایت از آن دارد که این رقم در حوزه فقط گوشت چیزی حدود 11 درصد است. به هر روی ارقام مذکور نشانه توسعه نیافتگی در حوزه مکانیزاسیون کشاورزی است. بر سر راه توسعه مکانیزاسیون مشکلاتی نیز وجود دارد. رقم تولید مکانیزه محصولات کشاورزی یکی از مؤلفههای توسعه محسوب میشود. ازجمله تنگناها و مشکلات مکانیزاسیون در کشور ما با وجود تخصیص پنج خط اعتباری تاکنون، مشکل تهیه وثایق بانکی است. همچنین ادوات موجود فرسوده است، واردات تکنولوژیهای نوین همسو با جهان هزینهبر است، آموزش بهرهبرداران ظرفیت مغفولمانده بخش کشاورزی است و تولیدکننده، واردکننده و بهرهبردار بخش کشاورزی هریک نظرات متفاوتی دارند. از این رو با برگزاری میزگردی در محل خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) تنگناها و چالش های توسعه مکانیزاسیون در کشور را با حضور دکتر کامبیز عباسی رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی، مهندس عبدالرحمان چراغعلی واردکننده و مدیرعامل شرکت فرتاک ماشین و مهندس حمیدرضا نامی رئیس انجمن تولیدکنندگان تراکتور، کمباین، ماشینها، ادوات و تجهیزات کشاورزی به بررسی گذاشتیم. این میزگرد از نظرتان می گذرد.
***************
با توجه به نیاز کشور به تأمین امنیت غذایی، افزایش تولید و کاهش ضایعات بخش کشاورزی مکانیزاسیون این حوزه در چه مرحلهای بوده و قرار است تا افق 1404 به کجا برسیم؟
عباسی: جناب مهندس محمود حجتی از سال 1392 که از مجلس شورای اسلامی بهعنوان وزیر وزارتخانه جهاد کشاورزی رأی اعتماد گرفت، دنبال این بود تا کشاورزی ایران صاحب یک برنامه در حوزه مکانیزاسیون کشاورزی باشد، هرچند در گذشته در حد چند ورق در حوزه زراعت و باغبانی برنامه مختصری وجود داشت.
به همین دلیل وزیر جهاد کشاورزی در دولت یازدهم، ستاد مکانیزاسیون کشاورزی کشور را تشکیل داد و تمامی ذیربطها از جمله بخش خصوصی، انجمنهای مختلف، تولیدکنندهها، واردکنندهها، اساتید دانشگاه و تمامی افراد اثرگذار در حوزه مکانیزاسیون را دعوت کرد و خود صاحب کرسی رئیس ستاد و من را بهعنوان دبیر ستاد فوق تعیین کرد؛ جلسات هفتگی برای بررسی وضعیت موجود، اقدامات ضروری و اهدافی مورد نظر مورد بررسی قرار گرفتند.
مشارکتخواهی از تمامی دستاندرکاران در دستور کار این ستاد قرار گرفت و با بررسی مشکلات موجود متوجه شدیم که نیازمند یک برنامه جامع در حوزه مکانیزاسیون کشاورزی هستیم.
دیدگاه جامع نگر وزیر جهاد کشاورزی، توسعه مکانیزاسیون راعلاوه بر زراعت و باغبانی به بخشهای طیور، آبزیان، جنگل، مرتع، منابع طبیعی و اخیرا گیاهان دارویی و گلخانهها و... تسری داد.
در این راستا وضع موجود ترسیم و از بخشهای خصوصی، استادان دانشگاهی، اتحادیهها و بهصورت موردی از بخشهای خصوصی خاص دعوت شد تا برنامه جامع 12 ساله برای توسعه مکانیزاسیون کشاورزی کشور تدوین شد.
این برنامه در دو مقطع پنج و هفت ساله ترسیم و طوری طراحی شد که تاسال 1404 برای نخستینبار افق و برنامه مکانیزاسیون از نقطه فعلی تا ایدهآل در آن دیده شود.
برنامه طوری طراحی شد که تکتک محصولات را پوشش میدهد و در حال حاضر حتی میدانیم که بهعنوان مثال برای مکانیزاسیون کیوی چه اقداماتی باید انجام شود.
در تمامی محصولات وضع موجود با رویکرد به بررسی نقاط ضعف و قوت ترسیم شد و سپس وضعیت را به مشارکت گذاشتیم. با استانها جلسات مختلف برگزار شد و طرح دوباره در استانها مورد بازنگری قرار گرفت، سپس به بخش خصوصی و اساتید دانشگاهی اعلام شد و نظرات جمعآوری ودر سال 1393 طرح نهایی و تدوین شد.
برای تأمین منابع جهت تحقق اهداف طرح، با ابتکار وزیر جهاد کشاورزی تعریف خط اعتباری دائم برای حوزه مکانیزاسیون کشاورزی شکل گرفت، در این راستا بر مبنای طرح جامع 12 ساله، نیازهای ماشینی کشور به تفکیک محصولات، برآورد منابع و مشخص شده که سالانه در کشور به دوهزار تا دوهزار و 200 میلیارد تومان سرمایهگذاری و تسهیلات و منابع اعتباری نیاز داریم و از آن جا که با منابع یارانهای نمیشد اقدامی انجام داد "دندان لق یارانه را کشیدیم" و منابع مکانیزاسیون مستقل از یارانهها شد.از این رو برای استمرار این دست از طرح ها، این حقیقت در بخش وجود دارد "برای آن که حجتی، حجتش را تمام کند، باید بماند."
برای راهاندازی خطوط اعتباری با بانک کشاورزی جلسات مکرری برگزار شد و ماحصل آن تهیه بستهای بود که خطوط اعتباری مبتنی بر نیازهایی که داشتیم راهاندازی شود.
لازم به ذکر است که در سال نخست برنامه که رکود حاکم بود و تولیدی انجام نمیشد و حتی کمباینهای تولیدشده فروش نمیرفت، تراکتورسازی نیز به بیلان فروش دوهزار و 500 فقره ماشین طی شش ماه رسیده بود؛ به عبارت دیگر صنعت ماشینآلات کشاورزی به دوران پیری رسیده بود.
با ایجاد خطوط اعتباری، برای خط اعتباری نخست، 750 میلیارد تومان تخصیص یافت که 720 میلیارد تومان آن جذب شد و با راه اندازی خط دوم در سال 1393، 800 میلیارد تومان اعتبارتخصیص یافت که بیش از 90 درصد آن جذب شد و خط سوم با اعتبار یکهزار میلیارد تومان، خط چهارم یکهزار و 200 میلیارد تومان و خط پنجم با اعتباری معادل یکهزار و 500 میلیارد تومان در سال جاری راهاندازی شد و در حال ارائه تسهیلات است.
آقای نامی شما بهعنوان رئیس هیأتمدیره انجمن تولیدکنندگان ماشینآلات کشاورزی، وضعیت مکانیزاسیون در کشور را چگونه میبینید؟ کمبودها در این میان چیست؟
نامی: در فرهنگ ما 40 سالگی مقارن با تعقل و رسیدن به بلوغ فکری است. کشور بعد از 40 سال روشهای مدیریتی خاص، نیازمند آن است که تدبیری که رئیس جمهوری دولت یازدهم پایه گذاشته است ادامه بدهد. در بخش کشاورزی اگر فقط به مکانیزاسیون بهعنوان یک حلقه از عوامل رشد بخش کشاورزی نگاه شود، بیانصافی است زیرابسیاری از مسائل دیگر نیز میتواند مؤثر باشد.
ما باید تیم کاری را با در نظر گرفتن تمامی زیربخشها در سطح کلان تشکیل دهیم و فقط مکانیزاسیون را مبنی قرار ندهیم و در این بین اگر منابع اعتباری و مالی و... دیده نشود طرحها و برنامهها به جایی نخواهد رسید. ما در کشوری هستیم که بعد از 40 سال توازن تولید بین پیاز و سیبزمینی هنوز جای بحث دارد. اینکه وضعیت مالی، نرخ سود، اعتبارات و نهادهای موازی که در تولید دخل و تصرف میکنند نیز مهم هستند.
متأسفانه همیشه کمالگرایانه با مسائل برخورد میشود؛ یعنی برنامهای که تا آخرین هکتار را پیشبینی کرده باشد نه بخشی را. مبنای تصمیمگیریها قرار میگیرد.
در سالهای قبل، سیاستهای پراکندهای در حوزه مکانیزاسیون وجود داشته زیرا ممکن است بخش تولید چغندرقند با یک پلانی برای مکانیزاسیون پیش میرفته و مرکز توسعه مکانیزاسیون، پلانی دیگر را طراحی میکرد که ممکن بود تداخل هم داشته باشند.
آغاز جهش مکانیزاسیون کشور در دولت هشتم با واردات تراکتورهای سنگین اروپایی شروع شد، بهگونهای که کشاورزانی که در گذشته با دیدن قیمت تراکتورهایی مثل نیوهلند تعجب میکردند در حال حاضر بهگونهای فرهنگشان تغییر کرده و حاضرند قیمتهای بالایی برای خرید وسیله مکانیزه پرداخت کنند.
در گذشته همچنین حرکتها، جزیرهای بود، یعنی گاهی یک ارگان با حجم بالا دستگاه وارد میکرد و سال بعد دستگاهی دیگر، اما این موجها ماندگار نشد.
برای بخش خصوصی این مسئله وجود دارد که سیاستهایی که دولت در حال حاضر اجرا میکند، ممکن است باعث رشد یا حذف برخی از تولیدکنندههای داخلی شود، اما این مسئلهای نیست که وزارت جهاد کشاورزی آن را رقم بزند، بلکه من سرمایهگذار و کارآفرین هستم که به این سمت حرکت میکنم یعنی اگر کیفیت و تکنولوژی محصولات تولیدی ام را بهروز نکنم، محکوم به حذف هستم. به همان دلیلی که کشاورزی نمیتواند و نمیخواهد ادوات فرسودهاش را عوض کند، سرمایهگذار هم نمیتواند و نمیخواهم خط تولید را تغییر و ارتقا دهد که البته این مسئله عام هم نیست. حدود 300 مجوز تولید ماشینهای کشاورزی صادرشده که قطعاً بسیاری از آنها امکان ادامه کار را نخواهند داشت.
آقای چراغعلی، آقای نامی به برخی هرج و مرجها در حوزه واردات ماشینهای کشاورزی اشاره کردند، نظر شما درباره چالشها و تنگناهای پیش روی مکانیزاسیون کشاورزی چیست؟
چراغعلی: افزایش جمعیت در جهان به همراه امنیت غذایی بهعنوان نخستین و مهم ترین نیاز هر انسان، اهمیت کشاورزی را بیش از گذشته برای تمام جوامع بشری برجسته کرده است. یکی از رشتههای موجود در کشاورزی مکانیزاسیون است و مشکلات عمده آن در سه بخش دولتی، خصوصی و بانکی خلاصه میشود؛ بهگونهای که در نگاه نخست باید دید کلان و چشمانداز کلی در این بخش، روشن و مشخص شود.
بهنظر میرسد الگوی جامع مکانیزاسیون کشاورزی برای کشور تعریف نشده است تا بتواند نیازها و سمت و سوی بخشهای دولتی و خصوصی تعریفشده و هماهنگ با هم در یک چارچوب کلی با توجه به همه شرایط زیستمحیطی و بحران خشکسالی گام بردارند و عواملی همچون نوسانات نرخ ارز، عوامل طبیعی نظیر خشکسالیها، خشک شدن و شور شدن آب چاههای کشاورزی، ریزگردها و...، وجود تعداد زیاد شرکتها در سطوح مختلف کیفی و عدم آگاهی بهرهبرداران از کیفیت رقبا، عدم انطباق سیاستها و برنامهها با نیاز واقعی بازار، عدم ثبات در سیاستگزاری نرخ سود تسهیلات بانکی به مشتریان، عدم وجود یک پایگاه دادهای و آماری دقیق درباره واردات و تولیدات انواع ماشینهای کشاورزی در کشور، رشد قارچگونه شرکتهای وارداتی بدون داشتن پشتیبانی محصول و ارائه خدمات پس از فروش به مشتریان، واردات ماشینهای کشاورزی مستعمل و مشکلات پیش روی خریداران و ایجاد بیاعتمادی و آشتفتگی در بازار، عدم اجرای طرح نوسازی ماشینهای فرسوده و خارج از رده کردن ماشینهای فرسوده و توسعه مکانیزاسیون بر مبنای اقلیم و شرایط و قابلیت و توانایی کشاورزان هر منطقه و عدم ایجاد جذابیت در بخش مکانیزاسیون کشاورزی نیز باید در برنامهریزیها در نظر گرفته شود.
در بخش خصوصی نیز نظم بخشیدن به صنف ماشینهای کشاورزی و قدرتمندتر شدن این صنف برای پیگیری مطالبات و سیاستگزاریهای مربوطه دارای مشکل است و علاوه بر آن ساماندهی وضعیت اختصاص ارز که به تراکتورهای وارداتی اختصاص پیدا میکند، اما به کمباین خیر، مسئله دیگری است که باید مورد بازنگری قرار گیرد.
آقای دکتر عباسی جهت اصلی و اهداف برنامه جامع 12 ساله چیست؟
عباسی: جهتدهی و سیاستهای برنامه جامع مکانیزاسیون بخش کشاورزی، تکیه بر تولید داخل و دنبال کردن پایداری تولید است و علاوه بر آن مقابله با شرایط بد اقلیمی، خشکسالیها و کمبود آب در برنامه دیده شد تا به سمتی برویم که بتوانیم اثرات اقلیم بر تولید را با کمک مکانیزاسیون کاهش دهیم و علاوه بر آن با استانداردسازی ماشینهای کشاورزی و توجه به تشکلها و بخش خصوصی دنبال واردات هدفمند بهگونهای که کمبودهای تولید داخل را پوشش دهد نیز بودیم.
علاوه بر اینها دنبال واردات با هدف انتقال دانش فنی و بومیسازی هستیم. ارشادات مهندس حجتی و شریعتمدار در جلسات ستاد مثالزدنی است.
خلاصه آنکه طرح روی سایت مرکز توسعه مکانیزاسیون قرار گرفت تا صاحبنظران برای مشارکت بیشتر یا اضافه و کم کردن مباحث، بتوانند بهراحتی به آن دسترسی داشته باشند.
علاوه بر آن از دل طرح فوق "پروژه تجهیز و نوسازی ناوگان ماشینی بخش کشاورزی" احصاء و در قالب یکی از طرحهای اقتصاد مقاومتی مطرح شد که بنده بهعنوان مجری پروژه تجهیز و نوسازی ناوگانی ماشین بخش کشاورزی از سوی وزیر جهاد کشاورزی صاحب حکم شدم.
گزارشهای پروژه فوق بهصورت ماهانه به ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور و وزیر جهاد کشاورزی اطلاعرسانی میشود و تا به امروز تمامی برنامهریزیهای سرمایهگذاری، استانداردسازی و تمامی اهداف مکانیزاسیون مبتنی بر پروژه فوق است.
آقای دکتر عباسی بر اساس آمار پنجهزار میلیارد تومان طی چهار سال در بحث مکانیزاسیون تزریق شده باید دید به چه اهدافی دست یافتهایم؟ آیا منجر به اشتغالزایی، درآمدزایی، صادرات، سالمسازی خاک، آب و... افزایش عملکرد محصول شده است؟ در این میان مشارکت سه ضلع واردکننده، بخش خصوصی و بخش دولتی در همکاری با یکدیگر در جهت تأمین این اهداف چگونه بوده است؟
عباسی: در اهداف مکانیزاسیون دیدگاه حذف گاوآهن برگرداندار مطرح بود که با برنامهریزیهای انجامشده درجه مکانیزاسیون این ابزار به سمت صفر و توسعه خاکورزهای حفاظتی توصیه شد، پس اقلیم یکی از مؤلفههای این برنامه بود. علاوه بر آن، برای لحاظ سطوح کشت، سیاست این بود که مثلاً درمحصول برنج غیر از گیلان و مازندران در جای دیگر کشت انجام نشود یا سطح کشت و تولید گندم در اراضی کمبازده کم شود.
در این راستا اهداف از واحدهای تولیدی اخذ و منطبق بر سطوح کشت و سطوح تولیدی عمل شد. در راستای تولید محصول سالم نیز سمپاشهای غیراستاندارد را از گردونه تولید خارج کردیم و تسهیلات را به سمپاشهای استاندارد، تراکتور و وسایلی که کاهش مصرف سم را در پی داشتند تخصیص دادیم.
علاوه بر آن، تمامی سازندهها از تعداد ادوات مورد نیاز و نوع آن مطلع هستند، حتی به وزارت صنعت نیز اعلام شده است تا مبتنی بر آن تولید انجام شود، اما متأسفانه "ماشینآلات کشاورزی فرزند مغفول صنعت شده" چون صنعت با وجود آن که نیازهای بخش را میداند، اما به خودرو چسبیده؛ در حالی که ماشینآلات کشاورزی باید به چشم فرزندان صنعت دیده شوند.
آقای دکتر عباسی آیا وزارت صنعت در جلسات ستاد مکانیزاسیون حضور دارند؟
عباسی: بله در برخی جلسات نماینده این وزاررتخانه شرکت دارد، اما از همین تریبون باز هم از حوزه سیاستگزاری صنعت خواهشمندیم که کمک کند، زیرا در منشور صنعتی کشور تا وقتی که خودرو، موبایل، لباسشویی و... اولویت دارد. خواهشمندیم که حوزه صنعت کشور در منشور صنعتی خودش در کنار ادوات لوکس، تراکتور، کمباین و ادوات کشاورزی هم دیده شود.
ماشینآلات فوق فانتزی نیستند، این ماشینآلات امنیت غذایی کشور را تأمین میکنند. اگر بذرکار نباشد، گندم کشور تولید نمیشود. اگر سمپاش نباشد، آفت گندم کشور را از بین میبرد، اگر کمباین هم نباشد، نمیتوان برداشت گندم را انجام داد و ما وابستگی غذایی پیدا میکنیم. پس حوزه صنعت باید این صنعت را فراتر از خودرو ببیند زیرا این صنعت آلایندگی ایجاد نمیکند، چون در شهر تردد نمیکند و در خدمت جامعه کشاورزی برای تولید غذا و امنیت غذایی کشور است.
آقای دکتر عباسی برای حرکت در جهت توسعه کشاورزی همچون سایر کشورهای دنیا نیازمند استفاده ازفناوریهای نوین هستیم، در این راستا برنامه جامع 12 ساله چه اهدافی را دنبال میکند؟ آیا در این باره مشوق هایی در حوزه سیاستگزاری عملی دیده شده است؟
عباسی: مشوق فقط کمک بلاعوض نیست، اگر فضایی باز شود که به واردات فناوریهای نوین تعرفه صفر درصد اختصاص یابد ویا با کاهش بهره وامها یا اختصاص تسهیلات قرضالحسنهای اجرایی شود بسیار تأثیرگذار است.
تکنولوژی در تمام جهان دارای تاریخ انقضا است، به گونه ای که در اروپا بهدلیل ورود مدلهای برتر، یک ماشین در مدت کمتری جایگزین میشود. بهعنوان مثال باوجود آن که در ایران هنوز پیکان وجود دارد، در جهان مدلهای جدیدتری به بازار ورود کرده است.در شرایط مطلوب پنج سال زمان مناسبی برای جایگزین تکنولوژی در حوزه ماشینهای کشاورزی است.
اگر فرض کنیم، سالی دوهزار تا دوهزار و 300 میلیارد تومان سرمایهگذاری در حوزه مکانیزاسیون نیاز است، 25 درصد آن باید در حوزه فناوریهای نوین با سود بانکی صفر درصد اتفاق بیفتد تا بعد از چهار تا پنج سال جامعه ماشینهای کشاورزی را بهروزرسانی کنیم.
آقای نامی بهنظر شما برنامه جامع 12 ساله چه آسیبهایی دارد؟
نامی: برنامه ریختهشده نسبت به تصمیمهای جزیرهای قبل خیلی بهتر است، اما تا ایدهآلها فاصله داریم. برای اثربخشی برنامهها با نگاه استراتژیک در بخش آب و امنیت غذایی دولت باید هزینه کند، چون بهروز شدن و افزایش ضریب مکانیزاسیون زمانی به جایی میرسد که کشاورزی اقتصادی شود که در این صورت فرد حاضر است با هر صعوبت اقتصادی سرمایهگذاری کند و مثلاً هد مناسب کمباین بخرد تا کمتر ریزش داشته باشد، اما این امر نیازمند سرمایهگذاری در بخش و آموزش و فرهنگسازی هم هست.
از سوی دیگر با نرخ خاص حمایتی دستگاه جدیدی به کشاورز داده میشود، اما کشاورز بنا به احتیاجات مالیاش دستگاه را در بازار آزاد میفروشد و پولش را در حوزه دیگری خرج میکند، نمیتوان پا به پای کشاورز آمد و دید چه میکند.
عباسی: البته این موضوع یک درصد بیشتر نیست، اگر هم ماشینی خریده یا فروخته شود، این ماشین از بخش خارج نشده و در خدمت بخش است.
آقای نامی بخش خصوصی چگونه میتواند در پیادهسازی برنامه جامع 12 ساله مؤثر واقع شود؟
نامی: نزدیک شدن بخش خصوصی به بدنه دولت میتواند به کاهش خطاها در تصمیمگیری و اجرا منتهی شود. سیستم بخش خصوصی نیازمند ارتقادر تفکر و اجراست و دولت هم باید به آرامی نقش تولیگری خود را به نظارتی تبدیل کند. دولت وظیفه دارد که به نوعی مکانیزه کردن مزارع را در ذهن کشاورزان نهادینه کند و در این راستا در کشورهای دیگر شاهد آن هستیم که شبکههای تلویزیونی با موضوع کشاورزی بهصورت 24 ساعته فعالیت میکنند.
متولی تولید کالاهای صنعتی در ایران وزارت صنعت است و اگر شرایط این است که ما در کنار دوستان وزارت جهاد کشاورزی هستیم، بازار مصرف و حمایت از زیربخش است که باعث نزدیکی ما شده است. مکانیزاسیون در مزرعه و ارتقا و فراگیری و... نیازمند بودجه، منابع مالی ارزان، مشوقهای اقتصادی، رادیو و تلویزیون و کمک محیط زیست، وزارت بهداشت است که دولت دراین راستا باید با عزمی جدیتر وارد شود.
آقای دکتر عباسی برای افزایش ورود فناوریهای نوین و افزایش آگاهی کشاورزان چه روشی در حوزه مکانیزاسیون اثربخشتر است؟
عباسی: آموزش در تمام جهان به عهده تولیدکننده است، بر اساس قانون، هر تولیدکننده و عرضهکنندهای مکلف است به ارائه قابلیتهای دستگاه خود بپردازد و خدمات پس از فروش را نیز ارائه دهد و در این میان بخش دولتی نیز آماده است حمایتهای مادی و معنوی برای آموزش نحوه کار دستگاههای جدید را در اختیار بخش خصوصی قرار دهد.
از سازندهها خواهشمندیم که بحث آموزش را جدی بگیرند و در این راستا بخش دولتی میتواند نوع منطقه را تعیین و از کشاورزان دعوت کند.
آمار آموزشهای مرکز توسعه مکانیزاسیون در حوزه برنج بسیار بالاست، عرضهکنندگان ماشینآلات کشاورزی باید بدانند هزینهای که برای آموزش انجام میدهند در واقع سرمایهگذاری برای محصولات است.
در زمینه آموزش بهرهبرداران کشاورزی، شبکه بازار داشتیم که تعطیل شد، حتی هواشناسی کشاورزی هم در حال حاضر مؤثر نیست؛ زیرا تنها برای مسافران در ایام تعطیل برنامه دارد و میگوید کدام جاده برای شمال بهتر است و یا باید چتر برداری یا بدون چتراز منزل خارج شوی؛ در حالی که در گذشته در اخبار فوق اطلاعات کشاورزی همچون رطوبت هوا و... ارائه میشد و امروز نیز مخاطب اصلی هواشناسی کشور باید کشاورز باشد.
جناب چراغعلی شما بهعنوان واردکننده ادوات کشاورزی چقدر به لزوم ورود فناوریهای جدید به کشور اعتقاد دارید و چه حمایتهایی را لازم میدانید؟
چراغعلی: اعتقاد کارشناسی من آن است که توان فنی در حوزه مکانیزاسیون وجود دارد، اما واقعیت آن است که باید اقتصادی بودن موضوع برای بخش خصوصی و چگونگی اجرای آن مدنظر قرار گیرد.
اگر بخواهیم برنامه جامع 12 ساله از تکنولوژهای جدیدی استفاده کند، یعنی به قولی از هایتک استفاده کند، قیمت تمامشده افزایش مییابد و ممکن است برای مصرفکننده اقتصادی نباشد. بهعنوان مثال اگر بخواهیم از کمباینهای با قابلیتهای بالا استفاده کنیم، با افزایش قیمت تمام شده باید به فکر حمایتهای بیشتر باشیم و به فکر چگونگی تأمین مابهالتفاوت سرمایه نیزباشیم. بهعنوان مثال طرح توسعه دانههای روغنی در وزارت جهاد کشاورزی در حال اجرا است، اما آیا با هد کمباینهای معمولی میشود برداشت کرد؟ آری ولی با ریزش بالا.
برای برداشت اقتصادی نیازمند هدهای مخصوص کمباین هستیم که البته برای تامین، به بخش خصوصی اعلام شده که ورود هدهای مخصوص برداشت دانههای مختلف روغنی توسط هر بخشی انجام شود، توسط وزارت جهاد کشاورزی 30 درصد یارانه دریافت میکند.
در حوزه فناوری نوین بهدلیل بالا بودن قیمت فناوریهای فوق باید حمایتهای بیشتری صورت گیرد، زیرا ما هر روز فناوری نوین لازم داریم وگرنه در مقایسه با سایر کشور ها فقط باید حسرت بخوریم که چرا عقب هستیم؟
ورود تکنولوژی نوین فرابخشی است، مرکز توسعه مکانیزاسیون بخش کشاورزی بهتنهایی نمیتواند آن رابه دوش بکشد.
در کشاورزی دقیق روی تراکتورها برنامههای نرمافزاری نصب میشود و دقیقاً دستگاه میگوید که از این سطح چه مقدار برداشت انجام خواهد شد.
در کشاورزی حفاظتی که بهدنبال خاکورزی کمتر و بازگشت بقایای گیاهی هستیم با استفاده از کمباینهای جدید که دارای خردکن کاه است عملیات فوق انجام میشود، اما قیمت تمامشده دستگاه بالاست.
پیشنهاد میشود برای ورود تکنولوژی جدید که جزو الزامات بخش است مشوقهای لازم حداقل برای سالهای نخست انجام شود.
در حال حاضر بهدلیل قیمت بالا، برای خرید تراکتورهای جدید متقاضیان کمی وجود دارد. بهعنوان نماینده بخش خصوصی خواهش می کنم که در ستادتوسعه مکانیزاسیون، ورود تکنولوژیهای جدید به بخش، مورد حمایت جدی قرار گیرد.
با توجه به رقابت بسیار شدیدی که در حوزه تکنولوژیهای جدید در جهان وجود دارد، پیشنهاد میشود که در پروژه تجهیز و نوسازی ردیف خاصی برای ورود ادوات جدید و نوین باز شود. همچنین برای پیادهسازی کشاورزی دقیق در کشور، فناوریهای اطلاعات جغرافیایی ( GIS ) و سیستم مکانیابی جهانی ( GPS ) نیاز است و علاوه بر آن، در فرآیند کشاورزی دقیق لازم است با ادوات جدید، نمایش عملکردها، نقشه آن میزان متغیر کود شیمیایی، تهیه نقشه علفهای هرز، سمپاشی، توپوگرافی و مرزها، نقشه شوری و... مشخص شود که تمامی برنامههای فوق نیازمند ادوات جدید و پیشرفته وارداتی است.
آقای چراغعلی به اعتقاد شما چه میزان سرمایه برای ورود تکنولوژیهای جدید نیاز است؟
چراغعلی: از آنجا که این تکنولوژیها هایتک محسوب میشود وگران است، بانک کشاورزی نیز حاضر است تسهیلات ارائه دهد.
بهعنوان مثال، برداشت نیشکر در خوزستان یکی از معضلاتی بود که باعث شد سازمان حفاظت محیط زیست مخالفتهایی را با روش موجود که سوزاندن است، داشته باشد، اما برداشت سبز میتواند بهعنوان روشی زیستمحیطی وارد عمل شود؛ بهگونهای که در سالهای قبل با استفاده از الگوی برداشت گندم از 220 دستگاه دروگر نیشکر موجود در کشور بهصورت آزمایشی 13 دستگاه با استفاده از منابع خط اعتباری در اختیار بخش خصوصی قرار گرفت تا بهصورت سبز برداشت شود که در سال دوم و سوم هم انجام شد.
کمپانیها اعلام کردند برای برداشت نیشکر حاضر هستند بخش "آرندی" را به ایران منتقل کنند. اما نکته آن که کمر بخش کشاورزی دیگر مقاومت ندارد وقیمت نباید برای تولیدکننده بالارود، پس باید دولت شرایطی فراهم کند که برای تولیدکننده و شرکتهای خدماتی، اقتصادیتر شود.
کشاورز حاضر است برای استفاده از ادواتی که تولیدش را اقتصادیترکند، سرمایهگذاری کند. استفاده از ادوات و تکنولوژیهای جدید به کشت و صنعتها که از لحاظ مالی قویتر هستند پیشنهاد میشود تا به مرور به کشاورزان بزرگتر و سپس سایر بخشها تعمیم داده شود.
آقای چراغعلی بهنظر شما منحل شدن بنگاههای واردکننده سابق چقدر مؤثر بوده است؟
چراغعلی: با وجود آن که وزیر جهاد کشاورزی به واردکنندهها گفته است ما فروشنده شما نیستیم، خودتان ماشینآلات خوب و مورد نیاز را پیدا کنید و بفروشید وبا وجود بسته شدن بنگاههای سابق، مشابه آن هنوز وجود دارد؛ بهگونهای که شرکتهای نیمهدولتی الآن رقیب بخش خصوصی شدهاند.
عباسی: سیاست وزیر جهاد کشاورزی واگذاری شرکتهایی است که در حوزه تولید و تأمین ماشینآلات هنوز فعالند. واحدهای فوق در حال واگذاری بوده و تاکنون کمتر از 100 دستگاه وارد کردهاند، تأمین نهادهها و ازجمله ماشینآلات کشاورزی، ازجمله تکالیف این واحدهاست که در حوزه تراکتورهای سنگین و کمباین فعال هستند. این دو شرکت در شرایط کاملاً مساوی با بخش خصوصی فعالیت میکنند و اگر تقاضا باشد، فروش میکنند، اما با نظر آقای چراغعلی موافقم و نظر وزیر هم همین است.
چراغعلی: ولی مسئله این است که منابع مالی طرح 12 ساله در بودجه سنواتی تعریف میشود یا در برنامه؟
عباسی: محوریت کامل طرح مبتنی بر تسهیلات بانک کشاورزی است و منبع اعتباری دیگری وجود ندارد و نیازمند منابع حمایتی هستیم که یا باید بلاعوض باشد ویا حتی تسهیلات قرضالحسنه با سودپایینتر از چهار درصد. همچنین بانک کشاورزی مکلف شده در راستای اجرای برنامههای اقتصاد مقاومتی، تسهیلات ارائه کند که سالانه نیازمند دوهزار و 300 میلیارد تومان تسهیلات هستیم و امیدواریم در سال آینده دوهزار میلیارد تومان جذب کنیم.
چراغعلی: ولی خواهش می کنم به این موضوع توجه کافی شود که بانک کشاورزی وسیستم بانکی کشور باید تطبیق بیشتری بین دستورالعملها با شرایط متقاضیان به وجود آورد، بهگونهای که ماشینآلات را بهعنوان وثیقه قبول کند و در وثایق بازنگری کند. شاید لازم باشد در کنار طرح 12 ساله بازنگری روی اسناد ملکی کشاورزان نیز انجام شود، زیرا بسیاری از اراضی کشاورزی مشاعی است و نمیتوان با آنها وام گرفت.
آقای عباسی شما چه نظری درباره وثیقههایی که بانکها از کشاورزان طلب میکنند دارید؟
عباسی: بانک میگوید اگر نقشه UTM بگیرند و فضای کاری مشاع را تعریف کنند، وام تعلق میگیرد، اما من قبول ندارم، حوزه بانکی نیازمند اصلاح دستورالعملهاست.
چراغعلی: بانک یک بنگاه اقتصادی است، اما یکی از معضلات اسناد کشاورزان است و اگر طرح کاداستر عملیاتی شود، میتوان بازنگری در بهروز کردن اسناد کشاورزان انجام داد.
آقای چراغعلی در پسابرجام چه اتفاقی برای واردات افتاد؟
چراغعلی: بهعنوان نماینده شرکتهای هایتک پس از برجام توانستیم هر اندازه ادوات مورد نیاز است خرید انجام دهیم و شرکتهای تأمینکننده معتبر جهان نیز که با ایران قرارداد دارند، آمادهاند به هر میزان که درخواست باشد، برای تأمین منابع مالی تسهیلات پنج ساله با بهره بسیار کم در حد دو درصد وام بدهند، اما مشکل آماده نبودن سیستم بانک مرکزی، بهدلیل نوسانات نرخ ارز است.
با توجه به اخذ مجوزهای لازم و موافقت وزیر جهاد کشاورزی، خواهشمندم شرکتهایی که توان آوردن منابع مالی خارجی را دارند برای این منظور اقدام کنند. با توجه به فضای فراهم شده، عرضهکنندگان باید از آن بهره ببرند.
آقای عباسی نظر شما درباره اثرات پسابرجام بر بخش ماشینآلات کشاورزی چیست؟
عباسی: یکی از توفیقات پسابرجام کاهش 10 تا 15 درصدی قیمت تمامشده ماشینهای وارداتی بود. بهدلیل آن که ارز مستقیم از منابعش به فروشنده منتقل میشد و با تأمین قطعات یدکی مناسب و اصلی به بهرهبرداران، کاهش هزینهها و حذف دلالها از چرخه اتفاق افتاد. همچنین یکی دیگر از اتفاقات خوب در دولت تدبیر و امید پلاکگذاری بیش از 180 هزار دستگاه تراکتور است که با مساعدت پلیس ناجا به ماشینهای کشاورزی 13 تا 25 ساله نیز پلاک داده شد.
اخیراً پلیس راهور ناجا موافقت کرده به ماشینهای 13 تا 25 سال که در اختیار قشر کمدرآمد است هویت دهد. چون پلاک دار شدن منجر به سند رسمی شده و میتواند در دفترخانهها ثبت شود و به توثیق هم گرفته شود. همچنین در حوزه تجهیزات و لوازم آبیاری و کشاورزی روند استانداردسازی بهبود پیدا کرده و آزمایشگاه مرکز توسعه مکانیزاسیون بهعنوان آزمایشگاه مرجع و همکار سازمان ملی استاندارد قرار گرفته است.
چراغعلی: اما یک مشکل اساسی وجود دارد: به تراکتور ارز مبادلهای میدهند و به کمباین نمیدهند. علاوه بر آن لوازم آرایش، رژ لب و... میتوانند ارز مبادلهای بگیرند، اما تسمه که مورد نیاز ماشینآلات بخش است مشمول این نوع ارز نمیشود. مطابق قانون در مواقعی که تولید داخل نداریم باید به کشاورز کمک شود. تراکتور سنگین، ماشینهای برنج، ماشینهای نوین، بخش عمده ای از ماشینهای مورد نیاز که تولید داخل ندارند باید مشمول دریافت این نوع ارز شوند.
درخواست میشود با تأیید وزارت جهاد کشاورزی، برای واردات ماشینهایی که تکنولوژی بالایی دارند ارز مبادلهای اختصاص یابد و وزارت صنعت نیز پذیرای این مهم شود. که البته خبر منتشر شده توسط خبرگزاری ایانا در 16 آذر سال گذشته با عنوان " لوازم آرایشی مشمول دریافت ارز مبادلهای هستند، اما ادوات کشاورزی نه/ حذف ارز مبادلهای منجر به افزایش ۲۰ درصدی قیمت ماشینهای کشاورزی" توانست نظر حوزه صنعت را تا حدودی تغییر دهد، اما هنوز جای کار دارد.
آقای نامی و جناب چراغعلی بفرمایید در سالهای اخیر آیا تولیدکننده و واردکننده مکمل هم بودهاند؟
نامی: هر دو در کنار هم به نقطه تعادل رسیدند، اگر واردات نبود، کیفیت تولیدات داخلی ارتقاء نمییافت. در انجمن چیزی بهعنوان واردکننده محض ویا تولیدکننده محض و مطلق نداریم بخشی از ادوات و بخشها وارد یا حتی صادر میشود.
آقای نامی از وزارت صنعت چه انتظاراتی دارید؟
نامی: برای آن که بتوانیم قراردادهای مناسبتری ببنیدم، باید وزارت صنعت کمک کند. صنعت کشور تنها خلاصه شده در حوزه خودرو نیست. بیشتر مشوقها در حوزه خودروی سواری و لوزام خانگی وصوتی است که ذات این دو بخش متفاوت هستند. وقتی یک تراکتور وارد مزرعه میشود، شروع پروسه اشتغال و تولید است. خودرویی که داخل شهر است آغاز ترافیک، تصادفات و آلودگیهای زیستمحیطی است.
در حال حاضر ما حمایت دائم نمیخواهیم، اگر صنعت کمک کند که بهروز شویم میتوانیم، علاوه بر تأمین داخل وارد بازارهای بینالمللی شویم.
دولت دنبال سبکسازی است، ما در اقتصاد 80 درصد دولتی نمیتوانیم انتظار معجزه از بخش خصوصی داشته باشیم، بخش خصوصی هم آنقدر رشد نکرده که بتواند کل فرایند را انجام دهد، اما در پروسه فوق باید به هم اعتماد کنیم و به هم اهمیت دهیم.
اگر به تعداد 4.5 میلیون نفر بهرهبردار تراکتور واردشود، چارهای جز خروج از بازار داخل نداریم. ما باید مشکل خود را حل کنیم و باید به شرایطی برسیم که بازار داخلی تعیینکننده سرنوشت تولید کالای ما نباشد. متولی بخش دوستان وزارت صنعت هستند که البته سازمان توسعه تجارت حرکتهای خوبی را در حوزه صادرات بهصورت تیمی در حال انجام دارد.
درباره بانک کشاورزی هم باید به تعریف روشنتری برسیم. بانک کشاورزی در اصالت بانکداری الزاماتی دارد که لزوما با اصل حمایتی بخش کشاورزی تناقض مفهومی دارد و اگر قرار است بانک کشاورزی بازوی مالی دولت در حمایت از حوزه کشاورز باشد پس باید دسترسی این بانک به منابع مالی ارزان و روشهای توثیق سهلتر از سوی دولت صورت گیرد. بدون تأمین منابع مالی این برنامه ناپایدار است و کشاورز 15 درصد سود سالانه میدهد یعنی در یک پروسه تقسیطی پنج ساله 2.5 برابر 15 درصد یعنی حدود 40 درصد اضافه شود. با احتساب 9 درصد مالیات ارزش بر افزوده، میشود 50 درصد یعنی 50 درصد داریم تحمیل میکنیم در صورتی که میشود راحتتر عمل کرد.
کل گردش مالی در چهار سال قبل پنجهزار میلیارد تومان یعنی متوسط یکهزار میلیارد تومان در سال است و 9 درصد مالیات ارزش افزوده یعنی 90 میلیارد تومان در درآمدهای دولت قابل چشمپوشی است که با این اغماض میتوان، توان خرید کشاورز را افزایش داد.
عباسی: ارزش افزوده یعنی اضافه کردن یک هزینه تحمیلی به کشاورز؛ یعنی بریک کالای 100 میلیون تومانی 9 میلیون اضافه شود.
چراغعلی: چرا سم و کود از ارزش افزوده معافند، اما ماشینآلاتی که جزو ابزار اولیه تولید هستند باید پرداخت کنند.
عباسی: بهویژه در فناوریهای نوین که رقم بالاتر میرود، به جای تشویق داریم تنبیه میکنیم. به ما عین خودرو نگاه نمیکنند، اما عین خودرو حسابمون میکنند. چه در کار، تخصیص ارز و...
عکسها: سارا کریمیجم
M-960504-01
دیدگاه تان را بنویسید