حمل‌ونقل محصولات کشاورزی، در بن‌بست زیرساخت‌های معیوب

امیر محمدی، صادرکننده صیفی‌جات به اروپای شرقی است. او از اواخر بهمن‌ماه تا اواسط فروردین‌ماه اقدام به خرید هندوانه برای صادرات می‌کند. او هر کانتینر حمل بار را با مصیب‌های فراوان پیدا کرده و راهی می‌کند. او درباره حمل کالاهایش به خبرنگار ایانا می‌گوید: هر کانتینر 20 تا 23 تنی هندوانه، حداقل شش تا هفت روز زمان می‌برد که به مقصدی مانند بلغارستان یا رومانی برسد. دلیل آن هم این است که کشور ترکیه برای حفظ منافع شرکت‌های حمل‌ونقل خودش اجازه نمی‌دهد که حمل بار زودتر از چهار روز از خاک آن کشور تمام شود. در حالی که هر کامیون می‌تواند در نهایت دو روزه از مرز ترکیه به سمت بلغارستان و رومانی برود.

او اضافه می‌کند: ناهماهنگی‌هایی که بین گمرکات ایران و ترکیه و قوانینی که هر کشور برای محدود کردن سود طرف مقابل انجام می‌دهد، بسیار زیاد است. از طرف دیگر در ایران هم کانتینرهای حمل تخصصی برای هندوانه و صیفی‌جات وجود ندارد و استفاده از کانتینرهای یخچال‌دار هم بسیار گران است. در نتیجه حمل برای ارزان‌تر شدن و مقرون به صرفه شدن باید با کانتینرهای بدون یخچال انجام شود که تلفات کالا را بسیار بالا می‌برد. در عمل هیچ کدام از شرکت‌های حمل‌ونقل داخلی برای حمل محصولات کشاورزی پشتیبانی ندارند.

حمل‌ونقل تخصصی و غیرتخصصی نداریم!

به‌نظر می‌رسد موضوع حمل‌ونقل برای محصولات کشاورزی، گوشه کوچکی از چالش‌هایی است که آهسته آهسته در حال تبدیل شدن به بحران است. بحرانی که می‌تواند تمام سرمایه تولیدکنندگان بخش کشاورزی را ببلعد. به نظر می‌رسد که این بخش به شدت نیازمند سرمایه‌گذاری برای احداث و شروع حمل‌ونقل تخصصی محصولات کشاورزی است.

منصور پوریان رئیس مجمع صادرکنندگان دام زنده (سبک و سنگین) دل پر دردی در مورد حمل‌ونقل محصولات کشاورزی به خصوص به مقاصد صادراتی دارد. او یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه را رشد بخش‌های مختلف اقتصاد می‌داند. رشد بخش کشاورزی هم را مستلزم رشد و توسعه بخش‌های مختلف می‌داند و به خبرنگار ایانا می‌گوید: حمل‌ونقل و صادرات در بخش کشاورزی فقط در بخش‌های اداری و غیره خلاصه نمی‌شود. مهم‌ترین چالش در تولید محصولات کشاورزی حمل‌ونقل آن است. به‌دلیل وجود نداشتن زیرساخت‌های حمل‌ونقل در بخش کشاورزی توان رقابت به ویژه در صنایع تبدیلی را نداریم.

به کانال ایانا در تلگرام بپیوندید

او اضافه می‌کند: در بخش صنایع تبدیلی به‌ویژه محصولات پروتئینی به هیچ وجه، نه فقط با دنیا بلکه با منطقه هم قدرت رقابت نداریم. اصل اساسی در رقابت و صادرات حمل‌ونقل درست است که در آن هم هیچ سررشته‌ای نداریم. در حمل‌ونقل هم ناوگان حمل‌ونقل بسیار اهمیت دارد و ما از این جنبه هم با مشکلات و چالش‌های بزرگ و کوچکی روبه‌رو هستیم.

پوریان یادآوری می‌کند: البته بخش مهمی از این مشکلات ریز و درشت به وضع قوانین و اتفاق‌های خلق‌‌الساعه باز می‌گردد که ناگهان قیمت یک کالا کم و زیاد می‌شود و مسئولان تصمیم می‌گیرند که صادرات فلان کالا متوقف یا محدود شود. همین نکته باعث می‌شود که صادرات و پیامد آن حمل‌ونقل صادراتی سودآور نباشد و کسی به فکر این کار و بهبود زیر ساخت‌ها نباشد.

رئیس مجمع صادرکنندگان دام زنده به مهم‌ترین و اصلی‌ترین چالش حمل‌ونقل محصولات کشاورزی به‌ویژه در بخش حمل دام زنده اشاره می‌کند. او مهم‌ترین مشکل را نبود وسایل حمل‌ونقل تخصصی برای دام زنده عنوان کرده و می‌گوید: در بخش حمل‌ونقل محصولات کشاورزی و به طور خاص در بخش حمل دام زنده به هیچ عنوان ناوگان حمل‌ونقل تخصصی نداریم. در حال حاضر دام زنده با وسایلی غیرتخصصی مانند لنج‌های چوبی یا قطار و این چیزها حمل می‌شود.

او اضافه می‌کند: حمل‌ونقل دام با وسایل غیرتخصصی به دام استرس وارد کرده و وزن دام را کاهش می‌دهد. درباره حمل با لنج نیز بارها اتفاق افتاده که لنج شکسته شاید یک سوم تعداد دام تلف شده‌اند. لنج بیشتر برای حمل کالاهای خشک در مسافت‌های کوتاه است، نه برای حمل دام. حال از این‌ها گذشته ما با چالش دیگری روبرو هستیم که وسایل ذخیره‌سازی برای دام‌های ذبح شده هم نداریم. یعنی اگر دام را بخواهیم برای جلوگیری از تلف شدن ذبح و ذخیره کنیم امکانات بسیار محدود و اولیه‌ای برای ذخیره داریم که آن هم باعث تلف شدن محصول می‌شود.

پوریان توضیح می‌دهد که بهترین سیستم حمل‌ونقل به خصوص برای محصولات کشاورزی در منطقه متعلق به ترکیه است. بخش خصوصی با استفاده از حمایت دولت شبکه ناوگان حمل‌ونقل تخصصی برای کشور ترکیه تدارک دیده که بخش مهمی از صادرات و ترانزیت کالاهای کشاورزی منطقه را برعهده داشته و حرف نخست را می‌زند.

زنجیره تولید کشاورزی در خطر

کسب‌وکار کشاورزی شامل بخش‌های مهمی پیش و پس از تولید محصول است که به‌طور کلی می‌تواند بخش کشاورزی را متحول کند. مشکلات کوچکی که امروز تبدیل به یک بحران شده و می‌تواند به طور کلی بخش کشاورزی را زمین‌گیر کند.

عنایت‌الله بیایانی، قائم‌مقام خانه کشاورز حمل‌ونقل تخصصی کالای کشاورزی را یک ضرورت می‌داند و از اینکه سرانجام رسانه‌ای به فکر پیگیری این موضوع افتاده، ابراز خشنودی کرده و اظهار امیدواری می‌کند که مسئولان هم برای حل این چالش و بحران فکر چاره‌ای کنند. او در این باره به خبرنگار ایانا می‌گوید: اوضاع حمل‌ونقل در بخش کشاورزی که نیاز به یک حمل‌ونقل تخصصی دارد، بسیار بحرانی است؛ به‌ویژه اینکه محصولات کشاورزی بسیار متنوع است و ما در 365 روز سال محصولی را برای حمل و به‌ویژه صادرات داریم.

او اضافه می‌کند: در زمان شروع به کار دولت یازدهم کمیته‌ای در وزارت راه و مسکن تشکیل می‌شد به نام "حمل‌ونقل کالای کشاورزی و روستایی" که من به‌عنوان نماینده کشاورزان در این کمیته شرکت می‌کردم. در این کمیته نظرات و راه‌حل‌هایی برای مشکلات حمل‌ونقل محصولات کشاورزی مطرح می‌شد. این چالش‌ها می‌توانست گره‌های بسیاری را باز کند. اما طبق روال معمول پس از مدتی این جلسات رها شد و نظرات جمع‌آوری شده هم بی‌استفاده ماند.

قائم‌مقام خانه کشاورز مشکل اساسی را در بخش حمل‌ونقل می‌داند اما چالش‌های دیگری را هم در بحرانی شدن این موضوع مؤثر می‌داند و توضیح می‌دهد: غیر از حمل‌ونقل ما در بخش بسته‌بندی و نگهداری برای حمل‌ونقل نیز چالش‌های بزرگی داریم که باعث شده تلفات سنگینی در این بخش به وجود بیاید. انبارهای مکانیزه هم برای نگهداری این بسته‌بندی‌ها وجود ندارد. با توجه به تنوع آب و هوایی ایران این یکی از الزام‌های کار در بخش کشاورزی است، اما ما از داشتن حتی یک سردخانه یا انبار خوب هم محروم هستیم. مشکلات در بخش‌ حمل‌ونقل کشاورزی بسیار فراوان است و هرکدام از آن ها خودش سرمنشا مشکلات ریز و درشت دیگری است.

او اضافه می‌کند: همه این چالش‌ها به کنار، موضوع اینجاست که هیچ رقم دقیق و مشخصی از هدررفت محصولات کشاورزی در روند حمل، انبار داری یا بسته بندی وجود ندارد. البته اغراق نکرده‌ایم اگر بگوییم اصلا هیچ آماری در این باره وجود ندارد!/

R-960507-01