عدم شفافیت، بورس ارز را رانتی می‌کند

«دبیرکل نهادهای سرمایه گذاری» معتقد است: «اگر داریم از واژه و سازوکار بورس استفاده می‌کنیم باید بدانیم، رقابت و شفافیت دو عنصر اصلی در بازارهای بورس هستند. بدون وجود این دو امکان ناپذیر است که بازار بورس به ‌درستی کار کند.»

به‌گزارش ایانا از روابط‌عمومی کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران، دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران گفت: سال‌هاست که اقتصاددانان ایرانی بر لزوم تک‌نرخی شدن ارز تأکید می‌کنند. هرگونه چندقیمتی مصنوعی در همه انواع کالا تنها ناکارایی و فساد را افزایش خواهد داد. البته که راه‌اندازی مرکز مبادلات با خیال کاهش فساد و دست‌اندازی در بازار ارز ایجاد شد، اما مناسب است که تحقیقی درباره میزان دست‌یابی به این هدف انجام شود. اکنون که صحبت از اجرایی شدن سیاست تک‌نرخی شدن ارز است، امیدواریم سازوکارهای بازار قیمت نهایی و منصفانه ارز را تعیین کند و مداخلات دولت در نرخ‌‌گذاری نباشد؛ بلکه از طریق سیاست‌گذاری انجام شود.

وی با بیان مطلب فوق ادامه داد: مرکز مبادلات ارزی کشور برحسب تصمیم کارگروه اقتصادی ستاد تدابیر ویژه و تایید ریاست جمهوری ایجاد و با همکاری و تشریک مساعی بانک مرکزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان گمرک جمهوری اسلامی ایران و با حمایت دستگاه های مختلف از ابتدای مهرماه سال ۱۳۹۱ تحت مدیریت بانک مرکزی راه اندازی شد. و با اختصاص ارز به گروه‌های کالایی ۳،۴ و ۵ و تجهیزات پزشکی و اقلام غیر دارویی گروه کالایی ۲ شروع به کار کرد. سپس گروه‌های کالایی ۶، ۷، ۸ و ۹ نیز به گروه‌های مشمول دریافت ارز مبادله‌ای بوده ؛ ضمن این‌که اولویت‌های مصارف خدماتی ۲۰ گانه هم مشمول دریافت ارز مبادله‌ای شدند. به عبارت دیگر؛ در بخش تقاضای ارز، عمده تقاضاهای واقعی کشور طی نیمه دوم سال ۱۳۹۱ به مرکز مبادلات ارزی کشور هدایت و لیست کالاها و خدمات مشمول دریافت ارز مبادله ای افزایش چشمگیری یافت.

از آنجا که پوشش ریسک نوسان نرخ ارز همواره دغدغه تجار و سرمایه‌گذاران داخلی بوده است، بنابراین وجود بازار مشتقه ارزی می‌تواند ریسک نوسان نرخ ارز را کاهش و روند تغییرات آن را متعادل سازد؛ بنابراین تجار ایرانی را از بابت تلاطم‌های قیمتی به وسیله ابزارهای مالی مشتقه از جمله قراردادهای آتی یا اوراق اختیار معامله ارز در امان بدارد. با این حال «دکتر سعید اسلامی بیدگلی» «دبیرکل نهادهای سرمایه گذاری» معتقد است: « اگر داریم از واژه و سازوکار بورس استفاده می‌کنیم باید بدانیم، رقابت و شفافیت دو عنصر اصلی در بازارهای بورس هستند. بدون وجود این دو امکان ناپذیر است که بازار بورس به ‌درستی کار کند. »

مرکز مبادلات ارزی از ابتدا مهرماه سال ۹۱ با هدف کنترل قیمت ارز و تخصیص آن به ۲۰ گروه کالایی آغاز به کار کرد. اکنون با توجه به وعده تک نرخی شدن ارز از سوی بانک مرکزی، به نظر شما ادامه فعالیت این مرکز توجیح دارد؟ چرا؟

سال‌هاست که اقتصاددانان ایرانی بر لزوم تک‌نرخی شدن ارز تأکید می‌کنند. هرگونه چندقیمتی مصنوعی در همه انواع کالا تنها ناکارایی و فساد را افزایش خواهد داد. البته که راه‌اندازی مرکز مبادلات با خیال کاهش فساد و دست‌اندازی در بازار ارز ایجاد شد، اما مناسب است که تحقیقی درباره میزان دست‌یابی به این هدف انجام شود. اکنون که صحبت از اجرایی شدن سیاست تک‌نرخی شدن ارز است، امیدواریم سازوکارهای بازار قیمت نهایی و منصفانه ارز را تعیین کند و مداخلات دولت در نرخ‌‌گذاری نباشد؛ بلکه از طریق سیاست‌گذاری انجام شود.

با توجه به این که بارها بحث ورود ارز به بورس کالا و معاملات آتی ارزی از سوی این بورس شنیده می شود؛ به نظر شما ادامه کار مرکز مبادلات ارزی، موازی کاری با بورس کالا نخواهد بود؟

بورس ارز هم از آن دست واژه‌هایی است که طی سال‌های گذشته بارها و بارها شنیده شده است. با مشخص شدن سازوکار قطعی بورس ارز ( که هنوز نامعلوم است) می‌توان به جایگزینی این بورس به‌جای مرکز مبادلات فکر کرد. البته شاید لازم باشد که برای مدت اندکی هر دو بازار (بازار آزاد و بورس ارز) همزمان کار کنند. در هر حالت شخص من با نرخ‌گذاری اجباری توسط نهاد دولت موافق نیستم.

مرکز مبادلات ارزی هم چنان که در سوال بالا ذکر شد با هدف تخصیص ارز به ۲۰ گروه کالایی ( خدماتی) ایجاد شد اکنون با تمام تفاسیر ذکر شده بورس کالا نیز مانند همین مرکز عمل خواهد کرد یا خیر؟ نظر شما چیست؟

اگر ارز تک‌ نرخی بشود که اساسا تخصیص ارزی با قیمت متفاوت به هر گروه کالایی کارایی خود را از دست خواهد داد. در کوتاه مدت در مواردی که خود دولت عرضه‌کننده اصلی ارز باشد می‌توان به برخی از سازوکارها برای تخصیص هم فکر کرد اما در بلندمدت هرگونه تخصیص اجباری مجددا ارز را چندقیمتی می‌کند.

راه اندازی مرکز مبادلات ارزی کشور و شیوه تعیین نرخ ارز در این مرکز از سوی بانک مرکزی برمبنای نظام شناور مدیریت شده است، با این گفته، چرا ما شاهد نوسانات نرخ ارزی و افزایش قیمت ها در بازار روبه رو هستیم؟

طبیعی است که سیاست‌های چند دهه گذشته درباره ارز علمی و صحیح نبوده است و بخشی از مشکلات کنونی کشور به همین مورد بازمی‌گردد. همان‌طور که اشاره کردید نوسانات ارزی نشان می‌دهد که سیاست مدیریت شناور موفق عمل نکرده است. البته که مسأله ارز در ذهن سیاست‌گذاران ما با کج‌فهمی عمیقی مواجه است.

به نظر شما بورس کالا در معاملات آتی ارز چه سازوکاری را به کار گیرد، تا شاهد نوسانات ارز به صورت جهشی و یک باره نباشیم؟ ( باتوجه به نوسان های داخلی و خارجی) تا مانند مرکز مبادلات ارز وجه آن کم رنگ نشود؟

اگر داریم از واژه و سازوکار بورس استفاده می‌کنیم باید بدانیم که رقابت و شفافیت دو عنصر اصلی در بازارهای بورس هستند. بدون وجود این دو امکان ناپذیر است که بازار بورس به‌درستی کار کند. وقتی می‌گویم مسئولین درک درستی ارز مسأله ارز و مفاهیم بازارهای مالی ندارند به همین موارد برمی‌گردد. راه‌اندازی بازار ارز (با هر سازوکاری) بدون وجود شفافیت و رقابت و عدم‌دخالت نهادهای قدرت تنها محملی جدید برای ایجاد رانت خواهد بود.