Iranian Agriculture News Agency

مازندران، توسعه پایدار و چالش‌های محیطی



افشین خاتمی‌نوری/ کارشناس ارشد زلزله‌شناسی و مدرس دانشگاه آزاد
شهروند: حدود ٣,٣‌میلیون نفر در گستره ٢٣٠٠٠ کیلومتر مربعی مازندران تراکم جمعیت زیادی به حساب می‌آید. به‌دلایل اجتماعی، اقلیمی و سیاسی، پرداختن به موضوع توسعه پایدار در این استان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
آب
منابع سطحی و زیرزمینی آب مازندران حدود ٦‌میلیارد متر مکعب است ( ٦,٦درصد از کل منابع کشور).
١٠سد در استان فعال و ٣سد در دست اجراست. قریب به ٧٠٠٠کیلومتر طول شبکه آب استان است که ١٥٠٠کیلومتر از آن فرسوده محسوب می‌شود.
از حدود ٥‌میلیارد متر مکعب آب‌های سطحی استان، تنها ١٠درصد آن جذب و مابقی تبخیر یا روانه دریا می‌شود. حدود ٨٥درصد از آب شرب مصرفی استان از ٢‌میلیارد مترمکعب منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود. از یاد نبریم که منابع آب زیرزمینی، استراتژیک‌اند و مصرف آنها نباید از مرز ٢٠درصد فراتر رود ( این عدد هم‌اکنون در گستره کشور قریب به ٨٥درصد است).
مطابق آمار سالانه (٢٠١٥) برنامه محیط‌زیست سازمان ملل از بین١٣٣ کشوری که مدیریت آنها بر منابع آب مورد سنجش قرار گرفته است، رتبه ایران ١٣٢ بوده است,٧ استان کشور با کم‌آبی و ١٣ استان با بحران آب مواجهند. پایین رفتن تراز آب‌های زیرزمینی و تشدید تغییر املاح آب بعلت تفاوت در ساختارهای زمین‌شناسیِ اعماقِ بیشتر، سبب کاهش کیفیت آب شرب در مازندران شده است. میزان میانگین هدررفت آب در شهرهای کشور ٢٨درصد و در شهرهای مازندران ٣٢درصد است.
باید توجه کرد که میانگین بارش در کشور حدود ٣٠درصد میانگین جهانی و میزان تبخیر حدود ٥٠درصد بیش از نرخ جهانی است.
فاضلاب
حدود ٥درصد از شهرهای استان مازندران دارای شبکه فاضلاب شهری هستند و این عدد به‌طور میانگین در استان‌های کشور نزدیک به ٣٥درصد است. طول شبکه جمع‌آوری فاضلاب شهری در مازندران ٥٦٠٠ کیلومتر است؛ یعنی حدود ١٤درصد طول کل شبکه در کشور. از همین حجم شبکه ٢٠درصد دچار فرسودگی است. این رقم در دنیا بین ٩ تا ١٢‌درصد است. تقریباً نیمی از ٢٧ شهرک صنعتی فعال در استان دارای سیستم تصفیه فاضلاب هستند.
پوشش گیاهی و کشاورزی
٣٠درصد از مساحت کل ٦‌میلیون هکتاری جنگل‌های کشور متعلق به مازندران است و این شامل ٣٨درصد از ذخیره جنگل‌های هیرکانی هم می‌شود. این جنگل‌ها در‌ سال ١٣٢٠ حدود ٣,٤ و اکنون ١.٩‌میلیون هکتار مساحت دارند.بهره‌وری آب در بخش کشاورزی حدود ٠.٩ کیلوگرم محصول بازای یک متر مکعب آب است. این عدد در مقیاس جهانی حدود ٢ تا ٢.٥ کیلوگرم است. به دلایل مختلف، ضایعات کشاورزی ما حدود ٦ برابر میانگین جهانی است و حتی تا ٣٠درصد محصولات کشاورزی (معادل سیرکردن ٣٠‌میلیون نفر!) در این میان از بین می‌روند . این میزان ضایعات سبب اتلاف تقریبی ١٥‌میلیارد مترمکعب آب در‌سال ٩٤ شده است.
خاک
از ١٨‌میلیون هکتار اراضی کشور، حدود ١,٣‌میلیون هکتار دارای کاربرد زراعی است و از این مقدار، بیش از ١٦ تن در هکتار (سالانه) فرسایش می‌یابند. سهم مازندران از اراضی کشاورزی حدود ٣٥٠‌هزار هکتار است. براساس بررسی‌های‌ سال ١٣٨٠، میزان فرسایش خاک در کشور ما - در همان سال- در حدود ٢‌میلیارد تن خاک بوده.تشکیل هر یک سانتیمتر مکعب خاک بین ٣٠٠ تا ١٠٠٠‌سال زمان می‌برد. این عدد در استان‌های شمالی بین ٣٠٠ تا ٥٠٠‌سال است. فرسایش خاک در جنگل‌های مازندران ١٠ برابر میانگین جهانی (و سه برابر میانگین منطقه) تخمین زده می‌شود. بر این اساس در فرسایش خاک رتبه اول یا دوم جهان را داریم.
زباله
میانگین سرانه تولید زباله در جهان ٤٠٠گرم در روز است و در کشور ما حدود ٧٠٠گرم. ما جزو کشورهایی هستیم که بیشترین زباله‌های آبی و پروتیینی را تولید می‌کنند. میزان زباله جمع‌آوری شده شهری در مازندران حدود١٧٠٠تن و در روستاها قریب به ١٤٠٠تن است. یعنی سرانه تولید زباله در استان برای هر فرد (بدون درنظر گرفتن جمعیت غیردایم) به حدود ١٠٠٠گرم در روز می‌رسد.بیش از ٩٠درصد زباله‌های استان به روش‌های سنتی و غیربهداشتی، در جنگل‌ها، مجاور رودخانه‌ها و سواحل دریا دفن می‌شوند. دپوی این میزان زباله می‌تواند روزانه تا ٧٠٠‌هزار لیتر شیرآبه تولید کند. با وجود فعال بودن تعدادی کارخانه تولید کمپوست، هنوز حجم زباله تبدیلی و بازیافتی بسیار کمتر از مقادیر مدفون است. این‌جا، جای خالی دو عنصرِ تفکیک از مبدأ و روش‌های نوین بازیافت حس می‌شود.در این مطلب سعی شد که با استفاده از آمارهای رسمی، چالش‌های تصمیم‌سازی مدیریت کلان استان مازندران، برای دست یافتن به توسعه پایدار مبتنی بر تعامل بین محیط و انسان روشن‌تر شود. تجربه کشورهای توسعه یافته نشان می‌دهد که هر زمان مرزهای تاب‌آوری محیط‌زیست شکسته شود، هیچ‌یک از روندهای توسعه، به نتیجه نهایی نخواهد رسید.

انتهای پیام

دیدگاه تان را بنویسید