سرریز شدن سدها، پدیده‌ای خوب یا بد

برخی از فعالان محیط زیست سرریز نشدن سدها را نشانه‌ای از طراحی نامناسب این سدها و عاملی برای ایجاد خشکی در پایین دست می‌دانند اما گروهی از سدسازان، سرریز شدن سدها را امتیازی منفی برای این سازه‌های آبی دانسته و معتقدند سد نباید سرریز شود. دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی اثرات مثبت یا منفی سرریز شدن این سازه‌های آبی بتنی را نسبی و وابسته به شرایط محل احداث سد می‌داند.

سدسازان در برخی مصاحبه‌ها اعلام کرده‌اند که این سازه‌های بتنی با هدف کنترل آب برای رفع نیازهای انسان ساخته می‌شود و سرریز شدن سد، عاملی منفی به حساب می‌آید، زیرا بخشی از آب را از دسترس انسان خارج می‌کند. در نقطه مقابل کارشناسان محیط زیستی قرار دارند که معتقدند خالی ماندن بخشی از حجم سد نادرست بوده و باید سد سرریز شود تا سهم آب پایین دست به آن برسد و جریان رودخانه دچار اختلال نشود. ابوالفضل بهنیانفر دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی مشهد در گفتگو با ایانا درباره اینکه سرریز شدن سد خوب است یا بد، بیان کرد: در نظر گرفتن سرریز برای یک سد بستگی به موقعیت محل احداث آن دارد. سدهای کوهستانی اگر سرریز نداشته باشند، بهتر است.

وی افزود: در سدهای کوهستانی در هنگام سیلاب‌های سنگین که آب باید پشت سد می‌آید، اگر سد سرریز شود، آسیب جدی به پایین دست وارد می‌شود.

این دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی مشهد ادامه داد: در کوهستان عرض دره زیاد است و زمین کمتر است. بنابراین آب به راحتی می‌تواند سیلاب ایجاد کند. در این مناطق اگر طراحی به نحوی باشد که سرریز برای سد وجود نداشته باشد، بهتر است اما سدهایی که در مخروط افکنه یا دهانه مخروط افکنه و دشت ایجاد شده‌اند، برای سرریز خوب هستند اگر سرریز داشته باشند، پایین دست را می‌توانند آبیاری کنند و داشتن سرریز برای این دسته از سدها، خیلی هم مناسب است.

به کانال ایانا در تلگرام بپیوندید

وی گفت: در دنیا هم سدهای مناطق کوهستانی به نحوی طراحی می‌شوند که اجازه سرریز شدن آب از داخل سد داده نمی‌شود. یعنی احجام را بزرگ طراحی می‌کنند تا مناطق پایین دست از سیل‌خیزی مصون شوند.

بهنیانفر تاکید کرد: ایران در حال پیشروی به سمت بیابانی شدن است. دوره‌های خشک در ایران رو به افزایش است. بنابراین رگبارهای بارشی در تابستان هم رخ می‌دهد. همه اینها روی سیل‌خیزی مناطق تاثیرگذار است.

افت سفره‌های پایین دست سدها ناشی از برداشت بی‌رویه

افت سطح سفره‌های زیرزمینی در پایین دست سدها یکی دیگر از مواردی است که فعالان محیط زیست درباره اثرات منفی سدها به آن اشاره می‌کنند. این گروه معتقدند که سدسازان درباره میزان تاثیر سدها روی افزایش و یا کاهش تغذیه سفره‌های پایین دست سدها مطالعه‌ای ندارند. فعالان محیط زیست بر این باورند که با توقف جریان دائمی آب رودخانه، تغذیه متوقف شده و سفره‌های پایین دست دچار مشکل و افت سطح ایستابی می‌‎شوند اما این دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی مشهد معتقد است: سدها اثر مستقیم و مشهود روی تغذیه سفره‌ها دارند. تجربه نشان داده که سدها اثر مثبت روی تغذیه سفره‌های پایین دست دارد.

وی درباره ایجاد مشکل در سطح ایستابی سفره‌های آب پایین دست سدها گفت: افت سطح سفره آب‌ها مربوط به اضافه برداشتی است که ساکنان دشت از این منابع دارند.

بهنیانفر افزود: سدها در غنی کردن سفره‌های زیرزمینی نقش مثبتی دارند اما تعداد چاه‌های غیر مجاز پایین دست و سرعت برداشت از منابع آب به حدی است که افت سطح سفره‌های زیرزمینی را به همراه دارد.

L-960528-01