وابستگی به منابع طبیعی و حفظ صلح در سودان

وقتی آب کمیاب است، به کالایی ارزشمند و منبعی برای منازعه بین جوامع و قبایل تبدیل می‌شود که همگی برای تامین معیشت خود به این آب کمیاب وابسته‌اند. در کشور کم آبی مثل سودان رقابت بر سر منابع محدود آبی می‌تواند عاملی بالقوه برای جنگ‌‎های گسترده داخلی باشد. برنامه‌ریزی برای تقسیم عادلانه منابع می‌تواند عامل حفظ صلح در مناطقی از این دست باشد.

به گزارش ایانا از دفتر محیط زیست سازمان ملل ، در سودان، کشوری که کمتر از 18 روز در سال در آن باران می‌بارد، دسترسی به منابع آبی و چراگاه برای بقای قبایل گله‌دار و چادرنشین حیاتی است؛ پرورش شتر و گوسفند، منبع اصلی معیشت این قبایل و تامین کننده شیر و گوشت و منبع درآمد آنهاست.

هر ساله با خشک شدن منابع آبی در منطقه غبیش در بخش جنوبی کشور، قبایل صحرانشین به مناطق مرکزی سودان، مانند منطقه الحبیل کوچ می‌کنند؛ این منطقه یک چراگاه بارانی است که گله‌داران معمولا طی ماه‌های ژوئن و آگوست برای استفاده از علف‌زارهای آن به این منطقه می‌آیند.

مهاجرت فصلی صحرانشینان و دسترسی به مراتع تازه، رابطه‌ای دو سویه است که به چندین دهه قبل باز می‌گردد. مهاجرت فصلی برای صحرانشینانی مانند حمدان از قبیله حمر در غبیش که هر ساله مسیری 120 کیلومتری را به سوی الحبیل طی می‌کند، یک شیوه زندگی است. حمدان می‌گوید: " پدران ما و پدران آنها نیز گله‌های خود را به اینجا می‌آوردند؛ روستاییان الحبیل، منابع آب و چراگاه های خود را با ما قسمت می‌کنند " .

قبیله حمر نماینده‌ای را پیش از مهاجرت فصلی زودتر می‌فرستد تا مسیر را ارزیابی کند، با قبایل مقیم به توافق برسد و مطمئن شود که در مسیر به مزارع و زمین‌های کشاورزی تعدی نشود. این یک گام اساسی در جلوگیری از منازعه است. اما این سیستم، یک روش شکننده است.

وقتی تانکر ذخیره و پمپ آب (که از یک منبع آب زیر زمینی تغذیه می‌شود) در الحبیل خراب می‌شود، روستاییان باید 25 کیلومتر به سوی نزدیکترین منابع آبی منطقه راه طی کنند. این امر همچنین بدین معنی است که صحرانشینان حتی باید راه بیشتری به سمت جنوب یعنی در نزدیکی مرز سودان جنوبی بروند که با اهالی آنجا هیچ پیوند تاریخی یا توافق سنتی ندارند.

برای کاهش رقابت بر سر منابع آبی در این منطقه، اجتناب از چرای بیش از حد دام در چراگاه‌های کم پشت و جلوگیری از درگیری بر سر منابع طبیعی، بهبود دسترسی به آب در داخل کریدور مرکزی با اقداماتی مثل بازسازی چاه آب در روستای الحبیل ضروری است.

برنامه محیط زیست سازمان ملل که دفتر کمک به صلح و ثبات اتجادیه اروپا تامین مالی آن را بر عهده دارد با سازمان SOS Sahel ، که یک نهاد غیر دولتی است همکاری می‌کنند تا از جامعه روستایی الحبیل و گله‌داران مهاجری همچون حمدان حمایت کنند.

این پروژه در حال حاضر بر مسیرهای مهاجرتی در کریدور مرکزی و بذر پاشی چراگاه‌های نزدیک الحبیل متمرکز است تا از چادرنشینان حمایت کند و از رقابت بر سر زمین‌های کشاورزی اطراف جلوگیری شود. همچنین این پروژه به احیا و نگهداری چاه‌های آب و نصب پمپ و بازسازی سدهای منطقه می‌پردازد. گرد هم آوردن رهبران روستاهای مختلف و چادرنشینان مهاجر برای بحث و برنامه‌ریزی در مورد چگونگی تقسیم عادلانه منابع آب اهمیت ویژه‌ای دارد.

سعد احمد محمود، رییس کمیته روستای الحبیل می‌گوید: " پیش از اینکه چاه آب بازسازی شود، روستاییان در الحبیل مجبور بودند تمام مسیر به سوی شهر بابانوسا را طی کنند تا به آب دسترسی پیدا کنند " .

این کمیته که در قالب این پروژه تشکیل شده، تضمین می‌کند که از چاه آب به خوبی نگهداری و آب بین جوامع مختلف تقسیم شود.

سعد احمد ادامه می‌دهد: " ما همچنین می‌توانیم آب را با افراد قبیله حمر شریک شویم. ما درباره تقسیم آب و چراگاه با هم صحبت کردیم و به توافق دست یافتیم که بدان معنی است که نیاز همه مرتفع خواهد شد " .

ترجمه: محسن حدادی

L-960531-02