کشاورزی مبتنی بر بوم‌شناسی، کشاورزی به روش هوشمند است/ اصول هفت ساله کاشت حضرت یوسف؛ راهکار پرفسور عبدالحمید

شرایط آب و هوایی و زیست محیطی مطلوب مالزی همیشه از رشد فعالیت های کشاورزی در این کشور حمایت می کند. محصولات زراعی اصلی که اقتصاد این کشور را در بر می گیرد دانه های روغن پالم، لاستیک و کاکائوست. در کنار این کالاها، سایر موارد نظیر برنج، میوه های گرمسیری و سبزیجات نیز وجود دارد.

به گزارش ایانا از سایت "ان اس تی"، تقاضا برای محصولات زراعی با رشد جمعیت جهان که در نهایت تا سال 2050 به 9.8 میلیارد نفر خواهد رسید، افزایش می یابد.

در این راستا، پیشرفت های فنّاورانه در کشاورزی برای افزایش بهره وری، کیفت و امنیت غذایی لازم است. مهمتر از این ها، شیوه های پایدار باید پذیرفته شده تا در حالی که نیازهای انسانی برآوره می شود؛ محیط زیست همچنان حفظ شود.

ترقی صنایع پیشرفته مبتنی بر کشاورزی در مالزی به اجرای سیاست ملی کشاورزی (2010-1998) مربوط است. این سیاست در کوتاه ترین زمان پس از بحران مالی سال 1997 در این کشور به تصویب رسید. از زمان اجرای آن در سال 2006 که با برنامه نهم مالزی (9MP) تقویت شد، به طور مثبتی ارزش کالاهای کشاورزی در سال 2008 افزایش یافت. در نتیجه، بخش کشاورزی مجدداً یکی از گزینه های مقابله با بحران اقتصادی جهان شد.

در طول دوران نخست وزیری عبدالله احمد بداوی (Abdullah Ahmad Badawi) ، وی از مفهوم سازگاری میان اسلام، اقتصاد و توسعه فنّاورانه حمایت کرد. وی سبب احیای بخش کشاورزی این کشور به ویژه در طول بحران اقتصادی 2007 و 2008 شد.

در حالی که او متوجه بود که مالزی با شیوهای کشاوزی در هم آمیخته شده، این اقدام در جهت پیشبرد اقتصاد کشور در نظر گرفته شد. همچنین او از روند توسعه کشاورزی در مناطق روستایی که عمده جمعیت آن مسلمانان اند نگران بود، زیرا نمی توان آنان را در این بخش تنها گذاشت.

در حال حاضر، داتوک سری نجیب رزاک (Datuk Seri Najib Razak) ، نخست وزیر فعلی این کشور، با تمرکز بر مناطق ملی اقتصادی اصلی 1 (National Key Economic Areas) و ایجاد راهکارهای جدید به کمک برنامه تحول اقتصادی 2 (Economic Transformation Programme) ، اقتصاد این کشور را مجدداً شکل داده و با برنامه یازدهم مالزی ادغام کرده است.

تأثیر فعالیت های کشاورزی برنامه یازدهم، تمرکز بر فنون پیشرفته کشاورزی، کارآفرینی و دسترسی به بازارهاست.

آخرین راهکار، متعهد شده است که به این نتایج دست یابد -بهبود بهره وری و درآمد کشاورزان و صیادان، ظرفیت سازی برای راه اندازی تعاونی ها و انجمن های کشاورزی در طول زنجیره تأمین، ترویج آموزش و توسعه کارآفرینی برای جوانان، تقویت حمایت های بنیادی و خدمات مازاد، بهبود دسترسی به بازار و حمایت های لجستیکی و سرعت بخشیدن به سرمایه گذاری های کشاورزی.

علاوه بر این، حمایت های مالی بانک کشاورزی و همچنین بانک اسلامی کاملاً متعهد دولتی تحت نظارت وزارت دارایی این کشور که سازگار با موازین اسلامی، پروژه های کشاورزی و بخش های مرتبط با آن را از لحاظ مالی پشتیبانی می کند.

پیشرفت های اخیر در دستور کار کشاورزی مالزی، افزایش به کارگیری فنّاوری های نوآورانه و در حال ظهور مانند اینترنت، داده های بزرگ و موارد نظیر این ها برای آغاز شیوه های کشاورزی هوشمند است. این معیار که با روند کنونی جهانی فنّاوری اتوماسیون در آخرین انقلاب صنعتی هم خوانی دارد؛ صنعت 4.0 نامیده می شود.

مالزی یکی از کشورهایی است که با تمرکز بر شیوه های کشاورزی هوشمند، می تواند پایگاهی برای افزایش کیفیت، کمیت و تولیدات پایدار و مقرون به صرفه باشد.

با اعمال نفود اینترنت، کشاورزان می توانند نظارت و مدیریت از راه دور بر تجهیزات آبیاری داشته باشند. همچنین می توانند رطوبت خاک، رشد محصول و میزان خوراک دام های خود را بدون نیاز به حضور فیزیکی کنترل کنند. این فنّاوری انقلابی در فعالیت های کشاورزی است و می تواند کلیدی برای توسعه کشاورزی پایدار باشد.

انتظار می رود که کشاورزی هوشمند به تعدادی از مسائلی که امروزه صنایع کشاورزی پیشرفته با آن مواجه اند، رسیدگی کند که شامل کاهش تنوع زیستی و آلودگی های زیست محیطی است.

از دیدگاه نویسنده مقاله، ما باید شیوه های کشاورزی مبتنی بر بوم شناسی را به کمک فنّاوری کشاورزی هوشمند و تشویق پایداری جستجو کنیم.

کشاورزی مبتنی بر بوم شناسی، گونه های همزیست با کشاورزی را معرفی می کند. این روش، خدمات اکوسیستم (زیست بوم) شامل پیشگیری از فرسایش خاک، نگهداری و نفوذ آب، تجمیع کربن به شکل هوموس و افزایش نرخ رشد تنوع زیستی را احیا می کند. همچنین این شیوه، تولید مواد غذایی سالم بدون تخریب محیط زیست، سلامت عمومی، رفاه جوامع و حیوانات را به همراه دارد.

نویسنده می گوید که در این راستا، باید از حکمت حضرت یوسف برای مدیریت نظام کشاورزی درس بگیریم. آن حضرت، انباری را برای ذخیره محصولات کشاورزی راه انداخت تا منابع فراوانی را در اختیار داشته باشد و هنگام کمبود مواد غذایی، آن را در میان مردم توزیع کرد. همچنین او با برنامه ریزی منظم در تولید مواد غذایی، جنبه حیاتی از پایداری مواد غذایی را آموزش داد. آیاتی در قرآن وجود دارد (سوره یوسف: آیات 49-43) که راه کاری از کاشت را براساس تعبیر حضرت یوسف از رؤیای پادشاه مصر نشان می دهد.

راهکار پرفسور عبدالحمید مر امام (Abdul Hamid Mar Iman) ، اصول هفت ساله کاشت نامیده می شود که برنامه چرخه کشاورزی را از تناوب زراعی، جیره بندی مواد غذایی و ذخیره سازی تولید مازاد که به نظر می رسد منابع اولیه کشاورزی مبتنی بر بوم شناسی اند توصیف می کند. نویسنده می گوید که در این راستا، باید از حکمت حضرت یوسف برای مدیریت نظام کشاورزی درس بگیریم. آن حضرت، انباری را برای ذخیره محصولات کشاورزی راه انداخت تا منابع فراوانی را در اختیار داشته باشد و هنگام کمبود مواد غذایی، آن را در میان مردم توزیع کرد. همچنین او با برنامه ریزی منظم در تولید مواد غذایی، جنبه حیاتی از پایداری مواد غذایی را آموزش داد. آیاتی در قرآن وجود دارد (سوره یوسف: آیات 49-43) که راهکاری از کاشت را براساس تعبیر حضرت یوسف از رؤیای پادشاه مصر نشان می دهد.

داستان فوق نشان داد که کشاورزی مبتنی بر بوم شناسی مستلزم رویکرد نظام مندی است که وضعیت طبیعی زیست محیطی زندگی روزمره را به رسمیت بشناسد. این نظام دیدگاهی بر طبیعت و زندگی معنا می بخشد و به عنوان یک روش سازگار با شریعت شناخته می شود.

بنابراین، نویسنده توصیه می کند که پیشرفت های فنّاورانه باید برای ایجاد "کشاورزی پایدار و هوشمند" با نظام کشاورزی مبتنی بر بوم شناسی هماهنگ شود که در نهایت در خدمت حفظ سلامت بشر و محیط زیست قرار گیرد.

دکتر شاهینو ماه عبدالله (Shahino Mah Abdullah) ، نویسنده این مقاله، پژوهشگر مؤسسه بین المللی مطالعات پیشرفته اسلامی 3 (IAIS) مالزی است که به علم و اخلاق اسلامی علاقمند است.

پانوشت:

1. National Key Economic Areas

2. Economic Transformation Programme

3. International Institute of Advanced Islamic Studies

ترجمه: مهشید جلالیان