انتظار برای صادرات
صف کامیونها در مرز کردستان عراق/ هزینه بازار، هزینه سربار
نخستین پس لرزه همه پرسی استقلال کردستان عراق در بخش اقتصادی، خودش را نشان داد. بسته شدن مرزهای ایران به روی اقلیم کردستان و صف طویلی که گفته میشود همچنان پشت مرز بسته شده، نشانههای نخستین این چالش هستند که به زودی عمیقتر و گستردهتر خواهد شد. هفته گذشته با همه کشمکشها تا پایان هفته به برخی از کامیونهای حامل سوخت و مواد غذایی فاسد شدنی اجازه عبور از مرز داده شد. اما....
خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا)- شیرین سعیدی:
نخستین پس لرزه همه پرسی استقلال کردستان عراق در بخش اقتصادی، خودش را نشان داد. بسته شدن مرزهای ایران به روی اقلیم کردستان و صف طویلی که گفته میشود همچنان پشت مرز بسته شده، نشانههای نخستین این چالش هستند که به زودی عمیقتر و گستردهتر خواهد شد.
بسته شدن ناگهانی مرزها شوک تازهای بود به اقتصاد نیمه جان شهرهای مرزی و صادر کنندگان وارد کرد. صادر کنندگانی که در تنگناهای داخلی و بروکراسی اداری ایران درگیر شدهاند و امروزه بدون هیچ اعلام قبلی راه صادرات بسته شده است. هفته گذشته با همه کشمکشها تا پایان هفته به برخی از کامیونهای حامل سوخت و مواد غذایی فاسد شدنی اجازه عبور از مرز داده شد. اما هنوز هم سایه اخبار ضد و نقیض برای بسته شدن مرزهای هوایی و زمینی بر سر صادرات ایران سایه افکنده است. بسیاری از مسولان دولتی معتقدند که این آینده و زمان خاصی را برای پایان دادن به این وضعیت نمیتوان اعلام کرد. در مقابل مسولان بخش خصوصی نیز معتقدند که بخش خصوصی تابع سیاستهای کلان و کلی جامعه (سیاسی، اقتصادی، اجتماعی) است، بنابراین نمیتوانند ریسک کنند. دولت نیز باید در کاهش خسارتهای وضع موجود کمک کرده و به طور حتم پوششهای بیمهای و... برای این منظور پیشبینی کند. امروزه حجم زیادی از صادرات منطقهای به اقلیم کردستان و عراق انجام میشود. اهمیت تجارت با عراق و کردستان عراق از آنجایی اهمیت دارد که تراز تجاری ایران و کردستان عراق مثبت بوده و این به معنای آن است که عراق بیشتر به منزله یک مقصد صادرات کالا بوده تا واردات کالا. به همین دلیل نیز ارزآوری این مقصد صادراتی بیش از هر چیزی برای بازرگانان ایرانی اهمیت داشته است. اما حالا این مقصد تجاری و ارزآور برای بازرگانان و تجار ایرانی آینده ای نامعلوم دارد . ضمن آنکه در حال حاضر تا روشن شدن کامل وضعیت مرزهای ایران و عراق در قسمت کردستان صادرات بیش از هر زمان دیگری فقط هزینه برای صادرکنندگان خواهد داشت.
هزینه بازار، هزینه سربار
سعید شهروز، تولید کننده مواد پروتئینی و لبنی و صادر کننده آن به اقلیم کردستان و عراق است. او مشکل صادرات ایران به کشور عراق و اقلیم کردستان را یکی و دوتا نمیداند. بسته شدن مرز ایران و کردستان عراق را نیز مشکل کوچکی میداند که فقط به مشکلات ریز و درشت قبلی اضافه شده است.
او در اینباره به خبرنگار ایانا میگوید: مشکل بسته شدن یا محدودیت تردد در مرز زمینی ایران و کردستان عراق موقت و قابل حل است. البته از این تصمیم ناگهانی یکباره بیش از همه صادرکنندگان ایرانی لطمه میبینند. هم ضرر و تاوان پشت مرز ماندن را میدهند، هم ضرر هنگفت از دست دادن بازار فروش و اشغال آن توسط ترکیه.
او اضافه میکند: در مورد مواد غذایی و لبنیات وضع خیلی بغرنجتر و پیچیدهتر است. امروز با توجه به وجود فراوردههای لبنی ترکیه در کردستان عراق، باتوجه به حجم و کیفیت آن ها جایی برای محصولات و فرآوردههای ایرانی نیست.
این تولیدکننده مواد غذایی اشاره میکند که قیمت محصولات ایرانی با توجه به کیفیت آن ها بسیار بالاست. او توضیح میدهد: سود صادرات به عراق فقط در صادرات مواد اولیه است. که ماهم در تولید مواد اولیه نیستیم. برای مثال شیرخشک یکی از بهترین مواد اولیه برای صادرات است. اما قیمت ما برای صادرات حدود 2500 دلار است، در حالیکه قیمت جهانی آن در حدود دو هزار دلار است.
شهروز اضافه میکند: این بخشی از مشکلات است. وجود استانداردهای ریز و درشت که از طرف اقلیم کردستان وضع شده (و همچنان درحال وضع شدن است) و نکاتی که صادر کنندگان رعایت نمیکنند هم باعث میشود وضعیت صادرات به این منطقه هر روز با چالش تازهای مواجه شود.
ترجیح مراودات با ایران
موضوع بلاتکلیفی مرزهای ایران و عراق از هر دو طرف قربانی میگیرد. البته از بازرگانان ایرانی بیشتر اما به هر حال برای هر دو طرف هزینههایی را دارد. این موضوع غیر از مواد سوختی یا محصولات معدنی و ... است. محصولات غذایی و کشاورزی بخش عمدهای از واردات در کردستان عراق است که متاسفانه فقط بخش کوچکی از آن توسط ایران اشغال شده است. یکی از مهم ترین دلایل آن رعایت نکردن استانداردهای کالاهاست. کالاهایی که امروزه با چالشهای فراوان در داخل تولید شده اما در پشت مرزها بدون ایجاد هیچ ارزش افزودهای در حال از بین رفتن است.
یاد، بازرگان اهل سلیمانیه است که سالهاست با ایران مراودات تجاری دارد. او هم از وضعیت نامطمئن مرزهای هوایی و زمینی دل نگرانیهایی بسیاری دارد. او خودش سفارشهایی دارد که پشت مرزها مانده و حالا باید جواب کسانی را که به آن ها قول جنس داده را بدهد. او گلایههای کوچک و بزرگی دارد و میگوید: سالهاست که با ایران تجارت میکنم. این تجارت هم برای ما و هم برای دوستان ایرانیمان سود داشته است. اما حالا نمیدانیم میتوانیم روی آمدن اجناس حساب کنیم یانه؟
او اضافه میکند: بیشتر کار ما در حوزه مواد غذایی و محصولات کشاورزی است. هرچند در سالهای اخیر بنا به دلایلی حجم واردات ما در این بخش کاهش داشته است. مهم ترین دلیل آن هم یکی افزایش تولید کالاهای کشاورزی در داخل کردستان عراق است و دیگر عدم رعایت استانداردهای لازم برای تولید محصولات و مواد غذایی است.
این بازرگان عراقی به دلیل ثابت بودن نرخ برابری دلار و ریال، تجارت با ایران را به صرفه میداند. او توضیح میدهد: اوایل کار یعنی بعد از جنگ، کالاهای خارجی از جمله ایرانی به راحتی وارد عراق میشدند. اما بعد از مدتی به دلیل ورود کالاهای نامرغوب و با استانداردهای پایین، اقلیم کردستان مجبور به وضع استانداردهای خاص خود شد. در این بین بیشتر، کالاهای ایرانی به دلیل رعایت کردن نکردن این استانداردها از ورود به اقلیم کردستان منع شدند و تعداد محدودی توانستند همچنان وارد شوند.
او اضافه میکند: حتی مواردی هم مشاهده شد که محصولات غذایی وارد شده پیش از حمل تاریخ مصرفشان دستکاری شده بود. اما با این همه باز هم بخشی از کالاهای ایرانی همچنان وارد میشوند. ترجیح ما همکاری با ایران است اما مشکل اینجاست که هر روز باید منتظ یک اتفاق تازه در حوزه صادرات و واردات از این ایران باشیم.
موقت، اما موثر
تجارت در حالت عام یک ارتباط دو جانبه و دو سویه است. امروزه که شیوه سیاستمداری و کشورداری در تمام دنیا تغییر کرده گره خوردن منافع اقتصادی کشورها بهترین راه برای جلوگیری از جنگ و رشد و توسعه اقتصادهای ملی است.
محمد- ش یکی از بازرگانان اقلیم کردستان است که سالهای سال در ایران زندگی کرده است. او هم به کار واردات از ایران اشتغال دارد و هم برای صادرات به ایران فعالیت میکند. او معتقد است که بسته شدن مرزها بدون قرار و قانون نمیشود و البته موقت هم هست. او در اینباره میگوید: شرایط برای ایران سخت میشود و البته برای کردستان سخت میشود. اما بعید به نظر میرسد که در شرایط فعلی اقتصادی، ایران از سود صادرات و معامله با کردستان صرف نظر کند. در حال حاضر ارزش مبادلات ایران و اقلیم کردستان بین 10 تا 12 میلیارد دلار است .
او اضافه میکند: ارزش واقعی و اهمیت صادرات و مبادلات بین ایران و اقلیم کردستان را باید در شهرهای مرزی دید. اینکه بیشتر شرکتهای کوچک و متوسط در شهرهای مرزی به شدت وابسته به تجارت با کردستان عراق هستند.
این بازرگان اقلیم کردستان در توضیح شرایط به نکته مهم دیگری از جمله وجود رقبا نیز اشاره میکند. او توضیح میدهد: مراوده با ایران به نفع کردستان اما ایران باید در حفظ منافع خودش هم دقیق باشد. محدودیتهای عبور و مرور یا بازرگانی تا این لحظه فقط از طرف ایران اعمال شده است. خود اقلیم کردستان یا رقیب سرسختی مانند ترکیه چنین کاری را انجام نداده است .
او اضافه میکند: شرکتهای بزرگ ترکیه که در کردستان فعالیت دارند، اجازه نمیدهند که منافع آن ها با مخاطره روبرو شود. و این خطر بزرگی است که منافع شرکتهای ایرانی را تهدید میکند. همانطور که در بخش نفت و گاز بیشترین سود نصیب شرکتهای ترک میشود. بنابراین به نفع ایران و کردستان عراق است که با کمترین تنش و چالش مراوده داشته باشند .
علی نادِب، فعال اقتصادی و صادر کننده خدمات فنی و مهندسی به اقلیم کردستان است. او کارش را تاحدودی وابسته به رفتو آمد مرزی میداند. اما نکته مهمتر برای او مشکلات مزید شده بر چالشهای کنونی است. او در این باره میگوید: شرایط بسته شدن مرزها به طور قطع مقطعی و موقت است. اما همین موقت بودن هم به صادرکنندهها به خصوص به صادر کنندگان کالاهای فیزیکی ضربه مهلکی میزند. اما ضربه اصلی را نبود برنامهریزی صحیح و آماده نشدن بسترهای صادرات به وجود میآورد .
او اضافه میکند: برنامهریزی مدون و مشخصی برای صادرات به اقلیم کردستان که میتواند یکی از بهترین بازارهای کالای ایرانی باشد وجود ندارد. علاوه بر این ما بعد از این همه سال اطلاعاتی از بازار هدف نداریم. بانک مدونی از تجار و بازرگانان اقلیم کردستان برای ما وجود ندارد. حال موضوع تصمیمگیری ناگهانی و بسته شدن مرزها نیز مزید بر علت شده و هزینههای بیشتری را به صادرکنندگان تحمیل میکند.
بسته شدن مرز فقط یکی از مشکلات
گفته میشود باز شدن یا نشدن مرزهای ایران به سمت کردستان عراق موضوعی است که هنوز ابهامهای بسیاری دارد و اظهار نظر کردن برای آن بسیار زود است. مشکل توقف ناگهانی صادرات یک چیز است و مشکلاتی که هر روز برای صادرات به خصوص در کشورهای منطقه برای صادر کنندگان ایرانی رخ میدهد، چیز دیگری است.
هرچند که این خطر هم تا حدودی از سر صادرکنندگان ایرانی گذشت، اما همچنان این تهدید برای قطع مراودات وجود دارد. ضمن اینکه نابسامانیها همچنان در بخشهای مختلف ادامه دارد. جعفر دِلدِل صادرکننده مواد و مصالح به خصوص کاشی و سرامیک به عراق و اقلیم کردستان است. او هم با مشکلات و چالشهای ریز و درشتی روبروست که فقط بسته شدن مرز در روزهای اخیر یکی از آنهاست. او در اینباره میگوید: بدترین و در عین حال مهم ترین تاثیر باز یا بسته شدن مرزها تاثیر روانی بر صادر کننده است. شرایط صادرات به خصوص در مورد کالاهای سنگین وزن به کردستان عراق نابسامان است. در شرایط عادی وقتی از دورترین نقطه ایران به سمت مرز کردستان اجناس حمل میشود؛ طی حداکثر 48 ساعت کامیونها پشت مرز میرسند. اما برای وارد شدن به کردستان عراق شاید تا یک ماه هم در انتظار باشند .
او اضافه میکند: مشکل اینجاست که برخی اجناس از چین یا هند حمل میشوند و بین یک ماه تا 45 روز طول میکشد تا به مرز عراق برسد. طی دو روز تمام محموله تخلیه میشود و میرسد. اما محمولههای ایرانی مدت ها پشت مرز میماند و حالا هم که با یک خبر ناگهانی همه چیز به هم ریخته میشود. مرز باز شد اما این ترس وجود دارد که چه زمانی دوباره بسته میشود .
دلدل به یک نکته مهم تر نیز اشاره میکند. اینکه برای تولید کنندههای ما وضعیت خاصی دارند و تعلیق صادرات برایشان هزینههایی دو چندان دارد. او توضیح میدهد: تولید کردن در کشور ما کار دشواری است صادر کردن هم همین طور. بسیاری از تولید کنندگان ما فقط با توجه به بازارهای خارجی نوع خاصی از محصول را تولید میکنند. در این صورت با بسته شدن مرزها فکر کنید که چه مشکلاتی برای آن ها به وجود میاید؟ صادرات کردن با شرایط کنونی بیشتر شبیه به خودکشی است .
هرچند این صحبتها بخشهایی از حرفهای صادر کنندگان به کشور عراق و اقلیم کردستان بود اما میتوان حدس زد که بسته شدن ناگهانی مرزها بدون هماهنگی یا اطلاع به صادرکنندگان چه ضربه مهلکی به اقتصاد نحیف و رنجور تولید زده است .
در حال حاضر اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق اعلام کرده که خسارت بازرگانان پرداخت میشود اما این فضا برای بازرگانان همچنان پر ابهام و تاریکی است. حمید حسینی دبیر کل اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق چندی پیش اعلام کرد «تجار ایرانی که به صورت رسمی به اقلیم کردستان صادرات داشتند نگران نباشند، چون صندوق ضمانت صادرات خسارات احتمالی را جبران می کند. در زمان بسته شدن مرزها فقط ۵۰۰ کامیون از فرآوردههای نفتی در مرز مانده بودند. این در حالی است که هنوز هیچ یکی از صادر کنندگان کالا به عراق نمیدانند این محدودیت کی و چگونه برداشته میشود یا جبران خسارتهای احتمالی این موضوع را از کجا باید پیگیری کنند.»
دیدگاه تان را بنویسید