مانیفست ایران برای سرمایه‌گذاران

آنان در جریان برگزاری همایشی اقتصادی، ضمن اعلام مانیفست ایران برای سرمایه‌گذاران، سیاست‌های کلی ایران برای دستیابی به دوره رشد ۲۰ساله را در چهار محور «تعامل فعال با جهان»، «حضور موثر در بازارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای»، «ایجاد فضای امن برای فعالان اقتصادی» و «تحقق رقابت‌پذیری اقتصاد در بازارهای داخلی و خارجی» دانستند. به باور مسوولان گروه تشویق سرمایه‌گذاری خارجی وزارت اقتصاد، ورود بانک‌های خارجی و استقبال از حضور دو یا چندجانبه موسسات خارجی در ایران می‌تواند ابزارهایی برای تحقق گسترش فعالیت اقتصادی و سرمایه‌گذاری در ایران باشد؛ ابزارهایی که دولت برای جذب سرمایه خارجی و در نتیجه رشد متوازن اقتصادی در سال‌های دور و نزدیک به آن چشم دوخته است. در کنار این مورد، امکان ثبت شرکت به نام اتباع خارجی، عدم محدودیت در تملک سهام، امکان انتقال سرمایه، سود و سهام و منافع حاصله و امکان سرمایه‌گذاری حقیقی و حقوقی برای خارجی‌ها از جمله مواردی است که به منظور تشویق سرمایه‌گذاران اعمال خواهد شد.

برداشته شدن سد تحریم‌ها، موج رفت و آمد هیات‌های مختلف تجاری به ایران را با افزایش روزافزون روبه‌رو کرد؛ رفت و آمدهای تجاری که سرمایه‌گذاران بی‌شماری را به سمت بازارهای ایران سوق داد. اما در میان کشورهای مختلفی که بعد از برجام در راستای گشایش‌های اقتصادی و تجاری با ایران در تعامل بودند، کشورهای قاره آفریقا نیز حضور داشتند. در همین راستا هفته پیش هیات عالی‌رتبه اقتصادی و تجاری که در راس آن محمدجواد ظریف، وزیر امور‌خارجه ایران بود به آفریقا سفر کرد. قاره سیاه مجموعه‌ای از کشورهای درحال توسعه با «درجات پیشرفت متفاوت»، «سرزمینی غنی و متنوع از لحاظ موادخام و معدنی»، «استعدادهای بالای کشاورزی»، «ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری قابل توجه» و «نیروی کار جوان و ارزان» است. آفریقا همواره به‌عنوان سرزمینی سودآور مورد توجه قدرت‌های سنتی همچون «آمریکا»، «انگلیس» و «فرانسه» و قدرت‌های جدید همچون «چین» و «هند» بوده و اولویتی مهم و دائمی و قابل دوام در درجه‌بندی اقتصادی و تجاری این کشورها به شمار می‌رود.

اما در راستای ایجاد ارتباط متقابل بین تجار ایران و آفریقا و همچنین شکل‌گیری بستری برای ارتباط هرچه بیشتر میان این دو کشور، صبح روز گذشته همایش اقتصادی و سرمایه‌گذاری ایران و آفریقا نیز با حضور بیش از ۶۰۰ نفر از فعالان بخش خصوصی، مقامات و مسوولان هر دو کشور برگزار شد. سفیر سنگال در این گردهمایی خواستار طراحی استراتژی همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقا و استفاده از توانمندی و قابلیت‌های ایران برای توسعه مناسبات تجاری و اقتصادی شد. «باباکار» بر این باور است که روابط اقتصادی ایران با قاره سیاه می‌تواند در زمینه‌های مختلف به ویژه نفت و گاز، بهداشت، درمان و دارو و همچنین کمک‌های تکنولوژیکی توسعه یابد. به گفته این دیپلمات ارشد، برای تحقق این مهم، باید استراتژی مناسبی برای طراحی همکاری‌ها تدوین شود. وی با اشاره به درخواست‌های متعدد همکاری از سوی ترکیه، چین، هندوستان و سایر کشورها با آفریقا گفت: علاقه‌مندیم این همکاری‌ها را با ایران نیز داشته باشیم. باباکار معتقد است در سال‌های گذشته به دلیل وجود تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی علیه ایران، مشکلاتی در برقراری و ارتقای روابط و مناسبات اقتصادی وجود داشت اما امروز اتحادیه آفریقا متشکل از ۲۰ کشور، آماده توسعه همکاری‌های همه‌جانبه اقتصادی با ایران است.

در ادامه این همایش نیز رئیس انجمن دوستی ایران و آفریقا پیشنهاد داد که برای توسعه روابط تجاری ایران و آفریقا باید با الهام از جاده ابریشم مسیری دریایی با عنوان «پروانه ابریشم» احیا شود. سید‌محمد دستغیب بر این باور است که با وجود ظرفیت‌های فراوانی که در آفریقا هست، نگذاشته‌اند که ظرفیت‌های آنها را بشناسیم و فقط از آفریقا درد، گرسنگی و دربه‌دری را نشان داده‌اند. رئیس انجمن دوستی ایران و آفریقا با طرح این سوال که اگر درد، گرسنگی و دربه‌دری در آفریقا وجود دارد، پس اروپایی‌ها در آنجا چه کار می‌کنند، گفت: روزی دو اروپایی را در آفریقا دیدم که از آنها پرسیدم شما در اینجا چه‌کار می‌کنید و در پاسخ به من گفتند که مزرعه نمونه می‌سازیم. بعد از آن متوجه شدم که منظورشان از مزرعه نمونه کشت برون‌مرزی است.

دستغیب افزود: کشت برون‌مرزی با توجه به ظرفیت‌هایی که در آفریقا وجود دارد، در مشکلات و محدودیت‌هایی که ایران در رابطه با کمبود منابع آبی دارد، می‌تواند بسیار مفید باشد؛ به‌طوری‌که ما در ساحل عاج ۱۵۰ هکتار زمین را به کشت پنبه اختصاص دادیم و پنبه حاصل از آن کشت، بلافاصله روی کشتی به فروش رفت. رئیس انجمن دوستی ایران و آفریقا نیز با اشاره به احیای مجدد راه ابریشم برای توسعه روابط اقتصادی کشورهای مجاور این جاده گفت: می‌توان با الهام از راه ابریشم، یک راه دریایی به‌نام پروانه ابریشم ایجاد کرد تا امکان برقراری روابط تجاری ایران و آفریقا بیشتر شود.

وی با اشاره به مطرح شدن راه دریایی پروانه ابریشم در انجمن دوستی ایران و آفریقا گفت: در این طرح که با الهام از احیای مسیر تجاری جاده ابریشم پیشنهاد شده است بسیج امکانات برای بخش‌خصوصی و همچنین ارائه یارانه‌های دولتی به منظور صادرات به کشورهای آفریقایی پیش‌بینی شده است که اشتغال‌زایی و درآمدزایی زیادی هم خواهد داشت. رئیس انجمن دوستی ایران و آفریقا با بیان اینکه تحریم‌ها نشان داد که چگونه مشکلاتمان را حل کنیم، گفت: طرح ایجاد «میکروبانک بانک‌های کوچک بین‌المللی» بین ایران و کشورهای آفریقایی مطرح شده که اولین بانک آن در ساحل عاج تاسیس می‌شود که می‌تواند در رفع مشکلات و مراودات مالی تجار ۲ کشور موثر باشد. وی افزود: هزینه‌های بالای حمل و نقل، دوری راه و وجود برخی بیماری‌ها از مهم‌ترین مشکلات برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری بین ایران و کشورهای آفریقایی است.

اما رئیس گروه تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی وزارت اقتصاد نیز در این همایش با اشاره به اینکه ایران هیچ مشکلی در ثبت شرکت به نام اتباع خارجی ندارد، گفت: سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند در بخش‌های مختلف سرمایه‌گذاری کنند. به‌گفته مریم فرجی حتی امکان انتقال سرمایه، سود سهام و منافع حاصله و امکان سرمایه‌گذاری حقیقی و حقوقی برای سرمایه‌گذاران وجود دارد. فرجی سیاست‌های کلی ایران برای دستیابی به دوره رشد ۲۰ ساله را در چهار محور تشریح کرد. به اعتقاد وی «تعامل فعال با جهان»، «حضور موثر در بازارهای منطقه‌ای»، «ایجاد فضای امن برای فعالان اقتصادی» و «تحقق رقابت پذیری اقتصاد در بازارهای داخلی و خارجی» چهار محور این سیاست به شمار می‌روند.

رئیس گروه تشویق در بخش دیگری از سخنان خود برنامه‌های دولت در زمینه گسترش فعالیت اقتصادی و سرمایه‌گذاری را تشریح کرد. فراهم کردن زمینه حضور بانک‌های خارجی و فعالیت‌های اقتصادی دو یا چندجانبه از حضور موسسات خارجی از جمله این اقدامات هستند. فرجی در ادامه نظام پذیرش سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را براساس قانون تشویق و جذب سرمایه‌گذاری خارجی دانست و گفت: وزارت اقتصاد به‌عنوان نهاد رسیدگی‌کننده در جذب سرمایه‌گذاری خارجی به شکل فاینانس و FDI فعالیت می‌کند و در خدمت فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران خارجی است. وی افزود: قانون جذب سرمایه‌گذاری خارجی در سال ١٣٣٤ تصویب شد و در سال ١٣٥٤ سازمان سرمایه‌گذاری ایران برای انجام مصوبات تشکیل شد و براساس اساسنامه قانونی موظف به رسیدگی به امور سرمایه‌گذاران خارجی در کشور شد و این قانون در سال ١٣٨١ بازبینی شد و در حال حاضر نیز فرازهایی در حال اصلاح است.

فرجی ادامه داد: ورود سرمایه حتما باید منشأ خارجی داشته باشد. اگر ایرانیان مقیم خارج از کشور بتوانند مستنداتی را ارائه دهند که این سرمایه در خارج از کشور به دست آمده، می‌توانند از مجوز FDI استفاده کنند، بنابراین ما ملیت را به سرمایه می‌دهیم. وی اظهار کرد: مشوق‌ها عنصر تعیین‌کننده‌ای در فعالیت‌ها هستند و تصمیم سرمایه‌گذاران خارجی شاید در وهله اول و دوم نباشد که خودمان هم مطلع هستیم. با این حال فعالان اقتصادی بر این باورند که ظرفیت‌های مناسبی برای همکاری با کشورهای آفریقایی وجود دارد؛ ظرفیت‌هایی که می‌تواند مبادلات گسترده‌ای در میان تجار ایرانی و آفریقایی ایجاد کند. این در حالی است که به گفته کارشناسان اگر ایران از این ظرفیت‌ها بهره‌ای نبرد، چاره‌ای جز واگذاری فرصت‌ها به کشورهایی همچون چین و هند ندارد.

گزارش‌های اقتصادی به روشنی بیانگر این موضوع است که قاره آفریقا با استفاده از ظرفیت‌های بکر خود و با سرعت بالا در حال تبدیل شدن به سرزمین فرصت‌های قرن حاضر و آینده است. آمارها نشان می‌دهد نیاز اقتصادهای بزرگ و نوظهور به مواداولیه و خام آفریقا روبه افزایش است که این امر امکان صدور کالا و خدمات به بازار یک میلیارد نفری این قاره را فراهم کرده و زمینه را برای نفوذ بیشتر قدرت‌های اقتصادی در قاره آفریقا جهت بهره‌مندی از این موقعیت‌ها به وجود آورده است. برآوردهای اقتصادی حاکی از آن است که جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در آفریقا طی ۱۰ سال گذشته تقریبا دوبرابر شده است؛ به‌طور مثال براساس گزارش سرمایه‌گذاری جهانی منتشر شده از سوی کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (UNCTAD)، آفریقا سهم خود را از سرمایه‌گذاری خارجی اکنون به رقم ۷ درصد ارتقا داده است.

در این میان رویکرد اغلب کشورهای توسعه یافته در قاره آفریقا همواره به نوعی استثمارگونه و با هدف خرید ارزان موادخام بوده است. اما کارشناسان بر این باورند که ایران همواره اجرای طرح‌های بلندمدت را که برای هر دو طرف سودمند و منافع پایداری ایجاد کند را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار داده است. «ساخت راه، سد و مسکن» و «ایجاد کارخانه‌های کنسروسازی و موادغذایی» از جمله فعالیت‌های ایران در آفریقا بوده است. عواملی مانند نرخ بالاتر رشد اقتصادی در مقایسه با میانگین جهانی، وجود منابع عظیم نفت، طلا، الماس، اورانیوم، مس، فسفات، آلومینیوم و آهن، وفور محصولات کشاورزی همچون قهوه، چای، کاکائو، شکر، کائوچو و چوب و دانه‌های روغنی و میانگین نرخ تورم ۱۰ درصد (به استثنای کشور زیمبابوه) قاره آفریقا را سرزمین فرصت‌های بکر برای همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک معرفی می‌کند.

گزارش‌های منتشر شده از مراکز معتبر مالی سه اولویت سرمایه‌گذاری در قاره آفریقا را بخش انرژی، خدمات مالی و حمل و نقل برشمرده است. این در حالی است که ایران طی سال‌های گذشته در این حوزه‌ها پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است. فعالان اقتصادی بر این باورند که همکاری در بخش تولید انرژی به خصوص برق و صدور خدمات فنی و مهندسی و کشاورزی و همچنین انتقال تکنولوژی می‌تواند زمینه‌های مهم و دارای ظرفیت همکاری بخش خصوصی ایران با قاره سیاه باشد. حال این سوال مطرح می‌شود که راه توسعه روابط اقتصادی ایران با سرزمین آفریقا از چه طریقی میسر می‌شود؟ فعالان اقتصادی معتقدند ایران می‌تواند نسبت به شناسایی و طبقه‌بندی کالاهایی که در تولید آنها مزیت نسبی دارد اقدام کند و براساس نیاز آفریقا با ارائه اطلاعات مناسب و دقیق شرکت‌های تولیدکننده ایرانی را به سمت بازار آفریقا هدایت و حمایت کند.

نفت، گاز و فرآورده‌های پتروشیمی از این جمله‌اند. همچنین می‌توان با رایزنی و تفاهم با کشتیرانی ایران یا دیگر کشتیرانی‌های فعال، برای حمل و نقل ارزان و اخذ تخفیف‌های مناسب در ازای تامین بار همیشگی برای آنها اقدامات موثری انجام داد. ایجاد کارگروه صادراتی متشکل از شرکت‌های علاقه‌مند به صادرات به قاره آفریقا که محصولاتشان قابل صادرات و فروش به کشورهای این قاره باشد، قدم مهم و موثر دیگری در توسعه روابط خواهد بود. به اعتقاد فعالان اقتصادی فعالیت چنین کارگروهی در مرحله نخست، می‌تواند بازاریابی و ایجاد ارتباط با تجار و بازرگانان در غرب و شرق آفریقا و ایجاد مراکز فروش و دفترهای تجاری در یکی از کشورهای مهم شرق آفریقا مثل کنیا و یک کشور غرب مثل غنا یا ساحل عاج باشد. این کارگروه می‌تواند به شرکت‌های بخش خصوصی صادرکننده در کلیه مراحل صادرات خدمات، سرویس اطلاعاتی و لجستیکی ارائه کند.

از سوی دیگر باتوجه به مشکلات کم‌آبی که پیش روی کشورهای منطقه خاورمیانه است، می‌توان زمینه‌های تولیدات مشترک کشاورزی را در آفریقا جست‌وجو کرد. تولید غلات و حبوبات و دانه‌های روغنی به‌عنوان موادغذایی استراتژیک، از جمله ظرفیت‌های بکر در آفریقاست که می‌توان در زمینه پروژه‌های مشترک تولیدات کشاورزی آغاز به همکاری‌های پر سود و برد- برد با کشورهای آفریقایی انجام داد. همچنین به دلیل ساختار جغرافیایی و اقتصادی نوعی تشابه در نیازمندی‌های وارداتی تمام کشورهای آفریقایی وجود دارد که شرکت‌های ایرانی توان صادرات بسیاری از این اقلام به بازار آفریقا را دارند. برخی از این اقلام عبارتند از: غلات و موادغذایی پروسس شده، تجهیزات الکترونیکی و مکانیکی، ماشین‌آلات کشاورزی، فرآورده‌های نفتی، سیمان و نمک سولفور، دارو، کاشی و سرامیک، رنگ و رزین و موادپتروشیمی، شوینده‌ها و لوازم آرایشی و بهداشتی. در عین حال، ظرفیت‌های صادراتی آفریقا نیز گسترده است و ایران می‌تواند کالاهایی مانند قهوه و چای، کاکائو، شکر، کائوچو و چوب و دانه‌های روغنی و موادمعدنی مانند اورانیوم، مس، فسفات و آلومینیوم را از قاره آفریقا وارد کند.