مراکز نوآوری به کمک کشاورزی می‌آیند/ از نوآوری در بازار، سیستم آبیاری و پهپاد تا ایده‌های کلی‌تر مانند گردشگری

امروزه تاسیس مراکز نوآوری با حمایت و سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی به شیوه‌هایی برای دستیابی به ایده‌ها و فناوری‌های نوین درون مرزی و فرامرزی تبدیل شده‌اند. این شیوه‌ها هرچند منجر به درآمدزایی و ایجاد کسب و کارهای نوپا مانند استارتاپ‌ها می‌شوند، اما قبل از هرچیز باید آن را نمادی از مشارکت و پیوند جهانی میان بخش خصوصی و افراد نوآور و خلاق در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی برای حل مسایل مختلف اقتصادی و پاسخگویی به نیازهای جدید جوامع دانست.

مجری طرح کسب و کارهای نوپا در بخش کشاورزی، نوآوری باز و ایجاد مراکز نوآوری را نه تنها یک ضرورت برای توسعه پایدار در هر کشوری می‌داند؛ بلکه معتقد است دوران نوآوری بسته در سازمان‌ها و شرکت‌ها به سر آمده و برای حل مسایل باید به سمت نوآوری‌های باز حرکت کرد.

در گفت‌وگویی که همکارمان فرحناز هاشمی با حمیدرضا مختاری داشته، او می‌گوید بخش کشاورزی در ایران تلاش می‌کند با جذب سرمایه‌های خارجی و داخلی، مراکز نوآوری کشاورزی را در کشور توسعه دهد و از این طریق علاوه بر حل پاره ای از مشکلات به ویژه در حوزه زنجیره تولید و بازار، به سمت هوشمندسازی کشاورزی حرکت کند.

مختاری متخصص علوم اطلاعات و عضو هیات علمی مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره) است که در سال ۱۳۹۱ خورشیدی از راه کنکور سراسری دکتری در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران پذیرفته‌ شد و قصد دارد مدلی برای عوامل حیاتی موفقیت کتابخانه‌های دیجیتالی در ایران نیز بسازد. اما اهمیت امنیت غذایی در کشور و به ویژه رویکرد مسئولان عالی‌رتبه کشور به خوداتکایی در تولیدات کشاورزی و بیشترین کارکرد بخش کشاورزی در دوران شیوع ویروس کرونا باعث شد تا در این گفتگو روی استفاده از فناوری‌های نوین در بخش کشاورزی که به کار گرفته شده یا باید به کار گرفته شود متمرکز شویم که مختاری به طور خاص روی آنها متمرکز بوده است

یادآوری می‌شود "مرکز نوآوری باز و انتقال فناوری وستا" دهه فجر سال 98 با حضور سورنا ستاری معاون علمی فناوری رئیس جمهوری، کاظم خاوازی معاون وقت وزیر و رئیس سابق سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، شهبازی استاندار البرز، عبداله مخبر رئیس مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره)، مدیران و مقامات عالی‌رتبه استانی و رؤسای موسسه‌های تحقیقاتی وزارت جهادکشاورزی روز یکشنبه ۱۳ بهمن سال جاری در سالن استاد شهید مطهری مرکز آموزش عالی امام خمینی(ره) افتتاح شد.( لینک اینجا) 

********************

گزیده هایی از متن گفتگوی ایانا با مجری طرح کسب و کارهای نوپا در بخش کشاورزی:

* مرکز نوآوری وستا در سال 98 با سرمایه‌گذاری یک شرکت آلمانی در مرکز آموزشی عالی امام خمینی(ره) از زیر مجموعه‌های وزارت جهاد کشاورزی در کرج راه‌اندازی شد

*  شرکت‌ها و اشخاصی که در حوزه نوآوری تخصصی باز سرمایه‌گذاری می‌کنند، سرمایه‌گذاران جسور یا خطر‌پذیرند

* در زنجیره تولید به ویژه در بخش بازار محصولات کشاورزی، حلقه‌های مفقوده وجود دارد و ما به دنبال آن هستیم که استارتاپ‌ها در این زمینه به بخش کشاورزی کمک کنند.

* محور کار در شهرک استارتاپی کرج، نوآوری در بازار کشاورزی، سیستم آبیاری و پهپاد؛ در مراکز نوآوری سیستان و خراسان جنوبی، محور اصلی فعالیت در زمینه گیاهان دارویی و شتر و در خراسان رضوی بر روی ایده‌های کلی‌تر مانند گردشگری کشاورزی است

* ما باید به این نکته برسیم که دوران نوآوری بسته به طور صرف در شرکت‎‌ها و صنایع تمام شده است

• در ابتدا به طور اجمال درباره اهمیت توسعه مراکز نوآوری و کسب و کارهای نو توضیح دهید.
• اهمیت و ضرورت راه اندازی مراکز نوآوری و کسب و کارهای نو به موضوع نوآوری باز در فناوری‌ها در تمام کشورهای دنیا برمی‌گردد. در کشورهای پیشرفته، نوآوری در حوزه‌های کشاورزی و سایر حوزه‌های اقتصادی، دیگر محدود به نوآوری‌های محققان در داخل شرکت‌ها، صنایع و سازمان‌ها نیست، بلکه برخی شرکت‌ها برای ایجاد مراکز نوآوری و کسب ایده‌ها و فناوری‌های نوین در دانشگاه‌های سراسر دنیا سرمایه‌گذاری می‌کنند و فناوری‌های نو را به اختراع تبدیل کرده و درآمد زیادی بدست می‌آورند. برای مثال یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تولیدکننده تراشه در جهان، سالانه 100 میلیون دلار برای تاسیس مراکز نوآوری در دانشگاه های کشورهای مختلف هزینه می‌کند و از این طریق فناوری‌های جدید را جذب می‎‌کند. در ایران هم شرکت سامسونگ در دانشگاه امیرکبیر، یک مرکز نوآوری راه اندازی کرده و در داخل آن استارتاپ‌های خوبی تشکیل شده است. این استارتاپ‌ها در واقع جزو درآمدهای شرکت سامسونگ هستند.

   

• سال گذشته در بخش کشاورزی نیز برای نخستین بار شاهد راه اندازی یک مرکز نوآوری موسوم به "وستا" بودیم. این مرکز نوآوری اکنون در چه شرایطی قرار دارد.
• مرکز نوآوری وستا در سال 98 با سرمایه‌گذاری یک شرکت آلمانی در مرکز آموزشی عالی امام خمینی(ره) از زیر مجموعه‌های وزارت جهاد کشاورزی در کرج راه‌اندازی شد. طی 8 ماه اخیر در این مرکز 5 شرکت دانش‌بنیان موسوم به لنگر، 16 شرکت نوپا و 2 استارتاپ تشکیل شده است. متخصصان، دانشجویان و صاحبان ایده‌های نو در بخش کشاورزی در این مرکز نوآوری مشغول فعالیت هستند.
  
  

• شرکت های نوپا در این مرکز تا کنون چه تعداد ایده در حوزه کشاورزی ارایه داده اند؟

• این 16 شرکت با 16 ایده شروع به کار کرده است. در واقع این شرکت‌ها از میان 60 ایده انتخاب شده‌اند. یکی از این شرکت‌های نوپا، روش جدیدی برای تولید زعفران و پیاز بدون قارچ ابداع کرده است. شیوه کار این است که این شرکت، تولید محصول بدون قارچ را در مقیاس کوچک انجام می‌دهد و برای تولید در مقیاس بزرگ، نوآوری خود را می‌فروشد یا به بخش خصوصی واگذار می‌کند.

• به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری در مراکز نوآوری با ریسک همراه است، زیرا معلوم نیست از میان ایده‌های ارایه شده چه تعداد به درآمدزایی برسند.

• شرکت‌ها و اشخاصی که در حوزه نوآوری تخصصی باز سرمایه گذاری می‌کنند، سرمایه‌گذاران جسور یا خطر‌پذیرند، زیرا از صدها ایده ای که در این مراکز مطرح می‌شود، ممکن است تنها یکی از آنها جواب دهد.

• آیا  سوژه‌های تحقیقاتی در مراکز نوآوری می‌توانند سفارشی باشند؟

• شرکت‌های نوپا و استارتاپ‌ها در مراکز نوآوری می‌توانند سفارشی کار کنند .برای مثال در زنجیره تولید به ویژه در بخش بازار محصولات کشاورزی، حلقه‌های مفقوده وجود دارد و ما به دنبال آن هستیم که استارتاپ‌ها در این زمینه به بخش کشاورزی کمک کنند. از سوی دیگر هوشمند‌سازی کشاورزی به خصوص در زمینه آبیاری و گلخانه‌ها از اولویت‌های وزارت جهادکشاورزی است که از طریق مراکز نوآوری آن را پیگیری می‌کنیم.

• چندی پیش اعلام کرده بودید که امسال 6 مرکز نوآوری کشاورزی در استان‌های کشور راه‌اندازی می‌شود. لطفا درباره این مراکز جدید و محور فعالیتشان توضیحاتی بفرمایید؟

• در حال حاضر راه اندازی مراکز نوآوری و استارتاپ‌ها در بخش کشاورزی در 4 استان البرز، خراسان جنوبی، خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان قطعی شده است. این مراکز الزاما محصول‌محور نیستند، بلکه هدف ما این است این مراکز در ابتدای راه در زمینه کلیات کشاورزی ایده‌پردازی و نوآوری کنند. برای مثال محور کار در شهرک استارتاپی کرج، نوآوری در بازار کشاورزی است و در کنار آن ممکن است نوآوری در زمینه سیستم آبیاری و پهپاد را هم داشته باشیم. در مراکز نوآوری سیستان و خراسان جنوبی، محور اصلی فعالیت در زمینه گیاهان دارویی و شتر است و در خراسان رضوی بر روی ایده‌های کلی‌تر مانند گردشگری کشاورزی کار خواهند کرد.

• برای جذب  سرمایه در مراکز نوآوری در بخش کشاورزی چه اقداماتی انجام داده اید؟

• ما برای جلب سرمایه‌های خارجی در مراکز نوآوری کشاورزی در راستای جهش تولید و توسعه صادرات، رایزنی‌هایی را با سفارتخانه‌های برخی کشورهای همسایه و منطقه مانند عراق، افغانستان، ارمنستان، عمان و قطر و همچنین کشورهای هند، روسیه، چین، هلند و استرالیا آغاز کرده‌ایم، ضمن این که یک سلسله گفت‌و‌گو و مباحث آموزشی از طریق وبینارهای مشترک با نمایندگان این کشورها، بخش خصوصی و مدیران برخی استارتاپ ها در حال برگزاری است که تا پایان مهرماه امسال ادامه خواهد داشت. در این وبینارها موضوعاتی در زمینه ورود به بازارهای کشاورزی، ظرفیت‌های همکاری استارتاپی، نقش استارتاپ‌ها در رونق کشاورزی، فرصت‌ها و چالش‌های همکاری و آخرین پروتکل‌های گمرکی امضا شده در دوران بحران کرونا مورد بررسی قرار می‌گیرد.
  
  

• آیا با سایر کشورهای عرب ثروتمند منطقه نیز برای جذب سرمایه در مراکز نوآوری کشاورزی ایران رایزنی خواهید داشت؟

• ما به طور قطع به دنبال جلب سرمایه از سایر کشورهای عربی در این حوزه خواهیم بود، اما ابتدا باید اعتماد‌سازی کنیم.

• چرا از سرمایه های داخلی برای توسعه این مراکز استفاده نمی‌کنید؟

• یکی از پارامترهای توسعه پایدار در کشور، سرمایه‌گذاری صنعت داخلی در مراکز نوآوری است. در این راستا ما برای ایجاد و توسعه مراکز نوآوری کشاورزی و غذایی با شرکت‌ها و صنایع غذایی داخلی گفت‌و‌گو داشته ایم، اما هنوز به نتیجه نرسیده‌ایم.

• چرا؟

• صنایع داخلی در حال حاضر برای سرمایه‌گذاری در مراکز نوآوری رغبتی نشان نمی‌دهند، اما ما خسته نمی‌شویم و به تلاش‌مان ادامه می‌دهیم.

• مشکل چیست؟

• یکی از بزرگ‌ترین مشکل در این زمینه، فرهنگ‌سازی برای سرمایه‌گذاری در حوزه نوآوری باز است. ما باید به این نکته برسیم که دوران نوآوری بسته به طور صرف در شرکت‎‌ها و صنایع تمام شده است.

• این طور متوجه شدم که ایران برای دستیابی به فناوری‌ها و ایده‌های نو در بخش کشاورزی به منظور حل مسایل و درآمدزایی به دنبال جذب سرمایه‌های خارجی در مراکز نوآوری داخلی است، در حالی که ما هم می‌توانیم بخشی از ایده‌ها و فناوری‌های جدید را از طریق سرمایه‌گذاری در مراکز نوآوری در کشورهای پیشرفته بدست آوریم و به این طریق از ظرفیت‌های علمی و تکنولوژی این کشورها استفاده کنیم.

• ما هنوز به این موضوع فکر نکردیم، زیرا در حال حاضر تمام تمرکزمان بر ایجاد این مراکز در داخل کشور است. البته ما احتیاج داریم از استارتاپ‌های خارجی هم استفاده کنیم و باید در این مسیر گام برداریم. از سوی دیگر اگر بخواهیم مراکز نوآوری در کشورهای پیشرفته راه اندازی کنیم، سرمایه اش باید از سوی بخش خصوصی و صنایع تامین شود و این در حالی است که آنها برای سرمایه‌گذاری در مراکز نوآوری در داخل کشور رغبتی ندارند چه برسد به کشورهای دیگر. آنها می‌ترسند که ایده‌های شان ربوده شود.

• سرمایه‌گذاری برای ایجاد مراکز نوآوری در کشورهای پیشرفته شاید برای سرمایه‌گذاران داخلی جذابتر یا توجیه اقتصادی بیشتری داشته باشد، زیرا این کشورها به لحاظ تکنولوژی از ما جلوتر هستند.

• موضوع اصلی این است که بخش خصوصی و صنایع ما هنوز نوآوری باز را قبول نکرده اند و همانطور که اشاره کردم  نگران آن هستند که ایده هایشان در این مراکز ربوده شود، در حالی که سازوکارهای محکمی در مراکز نوآوری برای حفظ و امنیت ایده‌ها وجود دارد.
  
  

افتتاح "مرکز نوآوری باز و انتقال فناوری وستا" با حضور معاون علمی فناوری رئیس جمهوری، معاون وقت وزیر و رئیس سابق سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی و استاندار البرز در دهه فجر 98

• چه ساز و کارها و تمهیداتی برای امنیت ایده‌های نو در مراکز نوآوری کشاورزی پیش بینی شده است؟

• مرکز نوآوری وستا، واحد ویژه محکم و خاصی برای حفظ مالکیت معنوی ایده‌های نو ایجاد کرده است. یکی از شرکت‌های مستقر در این مرکز، کارش در مورد مالکیت معنوی و آموزش در این زمینه است. این شرکت به استارتاپ‌هایی که می‌خواهند شروع به ایده پردازی کنند، می‌گوید که چطور باید ایده‌ها را حفاظت کرد.

• استارتاپ‌ها در مراکز نوآوری چگونه می‌توانند به رفع معضلات بزرگ کشاورزی مانند زنجیره تولید و بازار محصولات کمک کنند؟

• استارتاپ‌ها از یک مدل کسب و کار منحصر به فرد استفاده می‌کنند. یکی از ویژگی‌های استارتاپ‌ها این است که در یک زمینه کسب و کار، بزرگ می‌شوند و مسایل مهم در آن کسب و کار را حل می‌کنند. در بخش کشاورزی، ناکارآمدی زنجیره محصولات یک مساله دشوار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است. این مساله بزرگ را می‌توان با قرار دادن تعدادی استارتاپ در قسمت‌های مختلف این زنجیره برطرف کرد، زیرا وقتی استارتاپ‌ها بزرگ می‌شوند، همانطور که گفتم آن مساله مهم را در خود حل می‌کنند. یکی از مشکلات دولت‌ها این است که از کارهای بزرگ شروع می‌کنند و در کارهای بزرگ، شکست‌های سختی می‌خورند.

• مهمترین مزیت استارتاپ‌ها در حوزه کسب و کارهای نوپا چیست؟

• هزینه راه‌اندازی آنها کم و قابل مدیریت هستند. از کارهای کوچک شروع می‌کنند و درآمدزا می‌شوند.