صرفه‌جویی 90 درصدی در مصرف آب

استان ایلام از جمله استان‌هایی است که برای افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی تلاش‌های فراوانی کرده است. با توجه به موقعیت جغرافیایی این استان و قابلیت‌هایش راه‌های متعدد و متفاوتی برای افزایش بهره‌وری در بخش‌های افزایش برداشت در سطح، کاهش مصرف آب، تغییر الگوی کشت، کشت گلخانه‌ای، کشت جایگزین و... را  به کار برده است. در این استان هر بخش و شهرستان به فراخور امکانات و موقعیت از راه‌های متفاوت برای افزایش بهره‌وری استفاده کرده‌اند.

شیراوند روستایی در بخش هُلیلان شهرستان چرداول در ایلام است. این منطقه یکی از محروم‌ترین مناطق این استان است. بیشتر اقتصاد این منطقه با کشاورزی و زراعت گره خورده و شغل اصلی بیشتر افراد این منطقه کشاورزی است.

رهداری کشاورز نمونه در روستای شیراوند است، روستایی که در بخش زراعت بیش از دیگر شاخه‌های کشاورزی فعال است. او در پنج سال گذشته (تا سال 96) کشاورز نمونه کشوری شده و در تمام این مدت سعی کرده هر بار از شیوه جدیدتر برای افزایش بهره‌وری و محصولش اقدام کند. او با 150 هکتار زمین که سعی کرده با استفاد از شیوه‌های نوین و ترفندهایی حتی ساده، بهره‌وری مزرعه‌اش را بالا ببرد، مصرف آب زمین‌های کشاورزی‌اش را نیز تا میزان بالایی کاهش دهد.

محمود رهداری کشاورز نمونه شیراوندی از کشت‌وکار و ترفندهای ساده‌اش برای افزایش بهره‌وری به خصوص در مورد کاهش مصرف آب در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری ایانا می‌گوید: حدود 150 هکتار زمین زراعی دارم که همه این مقدار را فقط با چهار حلقه چاه عمیق آبیاری کرده و کشت می‌کنم. بیشتر هم محصولات بومی و منطقه‌ای مانند غلات، حبوبات، صیفی‌جات، چغندر قند و در این اواخر کلزا را کشت می‌کنم.

او اضافه می‌کند: در حال حاضر مهمترین و اصلی‌ترین بخشی که به آن توجه داریم موضوع کاهش مصرف آب و پس از آن افزایش میزان برداشت محصول در سطح کشت است. در مورد آب بسیار با دقت و ملاحظات باید کشت را انتخاب کنیم.

رهداری در مورد کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری در این‌باره می‌گوید: آبیاری بیشترین و مهمترین بخش در کشاورزی است که بیشترین هزینه را هم صرف خود می‌کند. روش آبیاری مزارع ما بیشتر آبیاری تحت فشار بود. این نوع آبیاری هرچند که از انواع روش‌های مکانیزه و جدید است اما با توجه به مساحت مزرعه و  انواع محصولات هم هزینه بالایی داشت هم مصرف آب بسیار بالا بود.

او اضافه می‌کند: سعی کردیم با استفاده از شیوه آبیاری قطره‌ای از نوع نواری (Tape) استفاده کنیم. این شیوه تا حدود زیادی از مصرف آب را کم کرد (حدود 60 درصد). اما با توجه به شرایط ما نیاز صرفه‌جویی بیشتری داشتیم و با استفاده از ترفند پوشاندن نوار آبیاری با یک لایه محافظ که بیشتر مواقع پلاستیک است و برای حفاظت از گرما و عایق بودن آن را با یک لایه نازک از خاک پوشاندیم. همین چند نکته ساده صرفه‌جویی در مصرف آب را تا حد 90 درصد (در انواع محصول) بالا برد. 

این کشاورز نمونه از گام‌های بعدی نیز که موجب افزایش بهره‌وری در تولیدش شده توضیح می‌دهد: پس از حل موضوع آب سعی کردیم که میزان برداشت در سطح را افزایش دهیم. به همین دلیل به دنبال ارقام پر محصول، مقاوم‌تر و اصلاح شده رفتیم. سال گذشته با استفاده از همین روش توانستیم در محصول چغندر قند به رکورد 132 تن در هر هکتار دست پیدا کنیم.

او اضافه می‌کند: در مورد محصولات دیگری مانند گوجه‌فرنگی با استفاده از بذر هیبرید کمودور، 200 تن در هر هکتار محصول برداشت کردیم. در محصول گوجه فرنگی با توجه به کمبود وقت سعی شد تا نشاهای گوجه‌فرنگی با بهترین شیوه انجام شود و سپس اقدام به کشت شد که همین نکته موجب شد حدود 50 روز محصول زودتر برداشت شود. گندم با استفاده از گندم کمران(نوع مادری) و آبیاری موضعی به 8.2 تن در هر هکتار دست پیدا کردیم.

رهداری حتی در بحران کم‌آبی هندوانه نیز کشت کرده است. البته هندوانه ارگانیک و با میزان برداشت قابل قبول و بسیار بالا به عمل آورده است. او دراین باره می‌گوید: هندوانه را در زمین سنگلاخی درجه دو و سه، با استفاده از همان روش نواری و عایق کردن آن، کشت کردیم.

او اضافه می‌کند: هندوانه نیز در هر هکتار حداقل 90 تن محصول برداشت شد، آن هم بدون کود و سم شیمیایی محصول هندوانه را ارگانیک کشت کنیم.

این کشاورز منطقه محروم شیراوند از روش کشت جایگزین هم برای افزایش محصولش استفاده کرده است. او یکی از محصولاتش را با کشت کلزا تغییر داده است. او در این باره توضیح می‌دهد: کلزا از جمله محصولاتی بود که یکی دو سال است آن را کشت می‌کنیم. حدود 10 هکتار هم سطح زیر کشت آن بوده که برای سال نخست آن حدود 5.4 تن در هر هکتار برداشت کردیم و قرار است برای کشت فصل آینده حداقل 40 هکتار کلزا کشت شود.

او اضافه می‌کند: کشت کلزا یکی از کشت‌های جایگزین ما به عنوان یک محصول کم‌آب انتخاب شده است. ضمن اینکه کلزا یک کشت مقرون به صرفه و ملی است. کلزا از جمله محصولاتی است که هم نیاز به واردات آن کاهش پیدا می‌کند و هم وزارت جهاد کشاورزی از تولید آن حمایت کرده و خود محصول را نیز نقد خریداری می‌کند.