لرستان، ایران کوچک و بدون کویر

این تنوع از شمال به جنوب و از شرق به غرب استان کاملاً محسوس است. به‌طور کلی در استان لرستان سه ناحیۀ مشخص آب و هوایی شامل: سرد کوهستانی، معتدل مرکزی و گرم جنوبی وجود دارد به گونه ای که در زمستان هنگامی که در شمال لرستان برف و کولاک حکمفرماست، در مناطق جنوبی استان هوایی مطبوع ومعتدل وجود دارد. 

لرستان سرزمین چشمه‌ها، سراب‌ها، تالاب‌ها و آبشارهاست. بیش از ۶۰ آبشار فصلی و دائمی در این استان وجود دارد و همین مساله لرستان را به عنوان سرزمین چشمه ها و آبشارها مطرح کرده است. این استان به‌لحاظ میانگین بارش در میان استان‌های نسبتاً پرباران کشور قرار دارد. این شرایط اقلیمی موجب شده تا لرستان را به لحاظ کشاورزی " ایران کوچک و بدون کویر" بخوانند، استانی که انواع مختلف محصولات زراعی و باغی را در فصول مختلف در جای جای خود پرورش می دهد. 

لرستان با برخورداری از 783 هزار هکتار اراضی زراعی و باغی، سهمی معادل 4.7 درصد از کل اراضیکشاورزی کشور را شامل می شود، از این میزان، 735هزار هکتار زیر کشت محصولات زراعی و 48 هزارهکتار به باغات اختصاص یافته است.

علی رغم وجود منابع آبی کافی، به دلیل عدم زیرساخت های لازم جهت مهار و ذخیره رواناب ها، شاهد معدل بالای زمین‌های دیم استان لرستان نسبت به میانگین کشوری هستیم. از مجموع اراضی کشاورزی استان24درصد آبی و 76 درصد دیم هستند. نسبت اراضی آبی به دیم در کشور 42 درصد و در استان لرستان 24درصد بوده که این امر خود بیانگر غالب بودن کشت دیم و  وابستگی شدیدتر زراعت استان به نزولات جوی است.مقایسه با سطح ملی نشان می‌دهد این اختلاف ساختاری، نیاز فوری به توسعه زیرساخت‌های آبی و سیاست‌گذاری هدفمند برای افزایش بهره‌وری کشاورزی استان دارد.

از محصولات زراعی و باغی شاخص و حائز رتبه کشوری در این استان می توان به رتبه اول حبوبات در کشور،نخود(رتبه دوم)، لوبیا (رتبه دوم)، چغندرقند (رتبه ششم)، سیب زمینی ( رتبه هشتم)، انجیر سیاه( رتبه اول)، گردو (رتبه سوم) ، عناب( رتبه دوم)، انار( رتبه پنجم) و زردآلو دارای رتبه ششم کشوری اشاره کرد.

لرستان با حدود ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار رأس دام سبک و ۱۲۰ هزار دام سنگین، قطب دامداری غرب کشور استکه بیش از یک میلیون رأس از دام‌های سبک مربوط به عشایر این استان است. در این استان  بیش از 66 هزار واحد سنتی و صنعتی دامی در حال فعالیت هستند که سالانه حدود 400هزار تن انواع فرآورده‌های دامی تولیدمیکنند و نقش مهمی در تامین امنیت غذایی و تولید فرآورده‌های پروتئینی در کشور ایفا می کنند.

استان لرستان در شاخص‌های تخصصی دامپروری و شیلات نیز با تولید سالانه33 هزار تن گوشت قرمز (رتبه 11 )، بیش از 100 هزار تن گوشت مرغ( رتبه11)، 16 هزار تن تخم مرغ( رتبه 16)، چهار هزار تن عسل (رتبه 9)و 242 هزار تن شیر خام( رتبه 16) در کشور بسیار موفق عمل کرده است.

در حوزه آبزی‌پروری، استان لرستان علاوه بر تولید سالانه 42 هزار تن انواع آبزیان، حائز رتبه اول آبزی‌پروری در بین استان‌های غیرساحلی و رتبه اول تولید بچه ماهی در کشور است. این استان با دو هزار و 457 کیلومتر طول رودخانه و خروجی سالانه ۱۱ میلیارد متر مکعب آب، هم اکنون حدود ۷۰۰ مزرعه پرورش ماهی در لرستان فعال هستند که استان را در زمره استان‌های برتر در تولید گوشت ماهیان سردابی به ویژه قزل آلا قرار میدهد.شایان ذکر است زنجیره تولید ماهیان سردابی در لرستان به طور کامل شکل گرفته و در کنار مزارع پرورش ماهی، واحدهای تولید خوراک آبزیان و فرآوری نیز در این استان فعال هستند.

درحال حاضر نزدیک به یک تن خاویار به همراه 200 تن گوشت ماهیان خاویاری در استان تولید می‌شود. همچنین کار احداث پنج مجتمع خاویاری با ظرفیت تولید پنج هزار تن گوشت در لرستان آغاز شده است. با احداث مرکز اصلاح نژاد و تولید بچه ماهی و تخم چشم زده با مشارکت کشور فرانسه، لرستان در زمینه تولید بچه ماهی به خودکفایی رسیده و توانایی تامین ۵۰ درصد از تقاضای تخم چشم زده کشور را دارد.

در زمینه مکانیزاسیون و جذب اعتبارات جهت خرید ادوات و دنباله بندهای کشاورزی، طبق آخرین ارزیابی در سال جاری، استان لرستان توانسته رتبه نخست کشوری جذب تسهیلات مکانیزاسیون را به خود اختصاص دهد که می تواند گامی موثر در جهت ارتقای مکانیزاسیون کشاورزی استان و افزایش تولید در واحد سطح باشد.

افزون بر این در سال زراعی 1404-1403 بالغ بر پنج هزار و 700هزار میلیارد تومان (5.7 همت) سرمایه گذاری در بخش کشاورزی استان لرستان انجام شده است. در سال زراعی گذشته در  استان لرستان، سه میلیون و 100 هزار تن انواع محصولات کشاورزی به ارزش 120 هزار میلیارد تومان (120 همت)  تولید شده است. صادرات بخش کشاورزی استان لرستان  نیز در سال گذشته بالغ بر 24 میلیون دلار بوده است.  

در حوزه صنایع تبدیلی و غذایی 287 واحد دارای جواز تاسیس و 219 واحد دارای پروانه بهره‌برداری در استانوجود دارد که در صورت فعالیت با ظرفیت اسمی، قابلیت نگهداری و فرآوری بیش از یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن از محصولات کشاورزی را دارا هستند. فعالیت این واحدهای فرآوری علاوه بر کاهش ضایعات و ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا، افزایش زمینه صاد رات، باعث افزایش ارزش افزوده بخش کشاورزی استان به مبلغی بالغ بر ۱۲ هزار میلیارد تومان شده و علاوه بر اشتغال‌زایی، سهم کشاورزی لرستان را در اقتصاد ملی ارتقا بخشیده است.

صیانت از زمین و اراضی کشاورزی، بستر دستیابی به امنیت غذایی و توسعه پایدار و حفظ منابع پایه کشور است. در این حوزه نیز مدیریت امور اراضی استان لرستان موفق به کسب رتبه اول کشوری در سال جاری شده است.

لرستان خاستگاه حدود یک هزار و 700 گونه گیاهی در بزرگترین بانک ژن گیاهان دارویی یعنی اشترانکوه، گرین و سفید کوه است. گونه های خاص گیاهی در استان به ثبت ملی رسیده است و درختانی مانند "دارمازو" با هفت میوه متفاوت از خانواده بلوط  مختص این استان و از گونه های نادر جهان به شمار می رود. طی سال های اخیر توسعه کشت های گلخانه ای و گیاهان دارویی در دستور کار جهاد کشاورزی استان لرستان قرار گرفته است و در حال حاضر 40 گونه گیاه دارویی در این استان با تولید بیش از24 هزار تن، کشت و پرورش داده می شود.

باغ گیاه‌شناسی زاگرس واقع در شهرستان خرم‌‌آباد به عنوان تنها باغ گیاه‌شناسی حوزه زاگرس و پنجمین باغگیاه‌شناسی کشور، ظرفیتی عظیم برای ذخیره ژنتیکی گیاهان بومی و تأمین اندام‌های تکثیری برای توسعهباغات جدید در استان محسوب می‌شود. این باغ فضایی ساختاریافته و متنوع از انواع گونه‌های باغی، جنگلی و گیاهان دارویی است که با زحمات فراوان محققان مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان ایجاد شده است و با تمرکز بر حفاظت خارج از رویشگاه گیاهان منطقه زاگرس، به ویژه گونه‌های در معرض خطر بومی (اندمیک) و دارای ارزش اقتصادی، فعالیت می‌کند. اهلی‌سازی ذخایر ژنتیکی، توسعه روش‌های کشت و بهره‌برداری پایدار از گونه‌های نادر گیاهی، از جمله محورهای اصلی تحقیقات در این مجموعه به‌شمار می‌روند. همچنین آموزش جامعه محلی و افزایش آگاهی در زمینه حفاظت از تنوع زیستی، از وظایف مهم این باغ می‌باشند. در این باغ تاکنون حدود ۲۴۰ گونه گیاهی در پنج گرایش کاری شامل: گونه‌های داروئی و خوراکی، گونه‌های درختی میوه دار وحشی و بومی، گونه های گیاهی نادر و در معرض خطر انقراض، درختان و درختچه‌های رویش یافته در زاگرس و گیاهان وابسته به رطوبت در منطقه زاگرس، استقرار و سازگاری پیدا کرده اند.

از دیگر ظرفیت های قابل توجه بخش کشاورزی استان که نباید از آن غافل شد، گردشگری کشاورزی( آگروتوریسم) است. پیشینه کشاورزی در استان به بیش از ۹ هزار سال گذشته برمی گردد و با توجه به این قدمت تاریخی، ظرفیت قابل توجهی در حوزه گردشگری کشاورزی در منطقه وجود دارد. استان لرستان  میتواندبا حمایت و سرمایه گذاری بخش خصوصی به یک مقصد گردشگری طبیعی و کشاورزی برای علاقمندان داخلی و خارجی تبدیل شود.

مجتمع کشت، صنعت و گردشگری ماهور دشت یافته، نمونه موفقی از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی است. این سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی به عنوان بزرگترین پارک گردشگری کشاورزی در حوزه آگرو توریسم (Agritourism) در ایران است. این مجموعه بی نظیر در یک هزار و 800 هکتار از اراضی کشاورزی و توریستی جنوب غربی خرم‌آباد قرار گرفته که می‌تواند نقش مهمی در توسعه گردشگری استان و شهر جهانی خرم‌آباد داشته باشد.

این مجموعه گردشگری شامل سافاری پارک حیات وحش، زمین تنیس، زمین گلف، نخستین میدان چوگان در استان ، مانژ اسب سواری، دهکده عشایری و مزرعه بازی کودکان، گلخانه تروپیکال، گلخانه های هیدروپونیک، سیستم ایجاد باران مصنوعی، مزارع گیاهان دارویی،  ده‌ها هکتار باغ بسته، انجیر و گردوی گرمسیری، واحدهای مختلف پرواربندی، زنبورعسل و... است. تولیدات دامپروری و کشاورزی و همچنین صادرات صد درصدی محصولات کشت و صنعت لرستان به کشورهای همسایه و اروپایی را باید از دیگر جاذبه‌های این پارک گردشگری کشاورزی دانست.

در نهایت با توجه به اینکه  استان لرستان دارای مزیت‌های اقلیمی، ظرفیت ها و توانمندی های بسیاری در حوزه های مختلف کشاورزی، کشت های گلخانه ای، دامپروری و آبزی پروری، مراتع و جنگل داری، گیاهان دارویی، گردشگری کشاورزی و نیروی انسانی فعال و دانش آموخته است، امید است بتوان با اقداماتی نظیر تقویت سرمایه گذاری دولتی و خصوصی در این حوزه، استفاده بهینه از منابع آبی استان با مهار و ذخیره سازی آب های جاری، توسعه سیستم های آبیاری تحت فشار و تبدیل اراضی دیم به آبی، یکپارچه سازی اراضی و افزایش ضریب مکانیزاسیون، توسعه صنایع غذایی وتبدیلی، برندسازی و بازاریابی محصولات شاخص از کشاورزی سنتی و معیشتی در این استان گذر کرد و  با حرکت به سوی کشاورزی دانش بنیان، علاوه بر افزایش بازده اقتصادی، گامی موثر در جهت رسیدن به کشاورزی پایدار و  امنیت غذایی کشور برداشت.

روابط عمومی سازمان جهاد کشاورزی لرستان