مصرف بهینه کود، ضامن امنیت غذایی و سلامت جامعه

به گزارش خبرنگار ایانا در آذربایجان شرقی، اصغر فرج نیا در مورد روز جهانی خاک گفت: با توجه به افزایش جمعیت، نیاز به تولید بیشتر مواد غذایی بیش‌ازپیش احساس می‌شود.

وی ادامه داد: با توجه به محدود بودن سطح اراضی قابل‌کشت بهترین راه نیل به این مهم، افزایش تولید در واحد سطح است. در بین نهاده‌های کشاورزی مصرف متعادل کودهای شیمیایی بیشتر از سایر نهاده‌ها در افزایش تولید محصولات کشاورزی مؤثر است.

فرج نیا افزود: در این راستا بهترین و عاقلانه‌ترین راه برای تعیین مقدار کود مصرفی انجام توصیه کودی بر اساس آزمون خاک است. مصرف کودهای شیمیایی در ایران از سال 1325 با واردات 11 تن از انواع کودهای شیمیایی آغاز شد و از سال 1330 وزارت کشاورزی واردات کود به کشور را به عهده گرفت.

وی توضیح داد: در ابتدا تعادل نسبتاً متعادلی  بین مصرف کودهای آلی و شیمیایی وجود داشت ولی این تعادل دوام چندانی نیافت به‌طوری‌که از اواسط دهه پنجاه مصرف کودهای شیمیایی به‌ویژه مصرف کودهای ازته و فسفاته بیشتر از بقیه کودها رایج شد و مصرف کودهای پتاسیمی  و آلی به بوته فراموشی سپرده شد.

وی یادآور شد: مصرف کود شیمیایی کشور در سال 1324 تنها 100 تن سوپر فسفات تریپل بوده و در سال 1371 به یک‌میلیون تن کود فسفری و یک‌میلیون تن کود ازته رسید. افزایش روزافزون کاربرد کودهای شیمیائی به دلیل تجمع این عناصر در خاک و محصولات کشاورزی و یا انتقال آن‌ها به سفره آب‌های زیرزمینی و آلوده کردن آن‌ها سلامتی جامعه را به مخاطره افکنده است.

فرج نیا گفت: اختصاص یارانه به واردات کود و قیمت پایین آن منجر به استفاده بی‌رویه از این کودها شد به‌طوری‌که نتایج آنالیز خاک در مناطق مختلف کشور محققین را بر آن داشت که با انتشار مقالاتی به آلودگی خاک، آب‌های زیرزمینی و تجمع ترکیباتی مانند نیترات، سرب و کادمیم در محصولات کشاورزی هشدار دهند. ازآن‌پس سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی با توسعه آزمایشگاه‌های خاک‌شناسی خصوصی سعی کرد که مصرف کود بر اساس آزمون خاک را ترویج کند.

فرج نیا بیان کرد: همچنین تحقیقات درزمینهٔ نیاز کودی محصولات کشاورزی را توسعه داد. فعالیت‌های تحقیقاتی، آموزشی و ترویجی سازمان تحقیقات کشاورزی و مراکز آموزش عالی و نیز افزایش قیمت کود به دلیل افزایش قیمت ارز مصرف کودهای کشاورزی به‌ویژه در محصولاتی مانند گندم که به دلیل قیمت پایین سودآوری بالایی را ندارند با افت شدیدی همراه شد. از این میان کودهای فسفاته که بخش عمده آن از واردات تأمین می‌شود افزایش قیمت چند برابری را تجربه کردند.

وی یادآور شد: این امر به‌مرورزمان در 15 سال گذشته خاک‌های کشاورزی را از این عنصر اصلی تخلیه کرد. اولین نقشه‌های حاصلخیزی خاک‌های استان در سال 1385 به همت سازمان جهاد کشاورزی استان و با نظارت فنی بخش تحقیقات خاک و آب انجام شد؛ اولین نقشه‌های حاصلخیزی بودند که در کشور با روش سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه شدند. ازآن‌پس برآورد نیاز کودی با استفاده از این نقشه‌ها انجام شد اما پس از 15 سال نتایج آنالیز خاک در بیش از هزار و 400 مزرعه نشان داد که مصرف کود به دلیل افزایش قیمت کودها با افت شدیدی همراه شده است به‌طوری‌که مصرف کودهای فسفاته در استان از حدود 57 هزار تن در سال 1386 به‌تدریج کاهش‌یافته و به حدود 6 هزار تن در سال 1400 رسیده است.

فرج نیا اضافه کرد: بیش از 70 درصد مزارع استان به کمبود عنصر غذایی فسفر مبتلا هستند این کمبود در مزارع محصولاتی مانند گندم که درآمد کمتری نسبت به محصولات باغی و صیفی‌جات دارند بیشتر مشهود است و متأسفانه مصرف کود در استان از مصرف حالت بهینه دور شده است.

رئیس بخش تحقیقات خاک و آب مرکز ادامه داد: این کاهش شدید فسفر خاک دولت را بر آن داشت که قیمت کود فسفاته را به نصف کاهش دهد به‌طوری‌که در سال زراعی 1401 قیمت این کود از یک‌میلیون و 100 هزار تومان به دلیل عدم استقبال کشاورزان به نصف این مبلغ در همان سال کاهش یافت و تحویل کود اوره باقیمت یارانه‌ای منوط به خرید کود سوپر فسفات تریپل شد.

وی خاطرنشان کرد: امید می‌رود این سیاست‌ها همراه با آموزش‌های ترویجی بتواند مصرف این عنصر غذایی را در اراضی کشاورزی متعادل کرده و به بالاتر از حد بحرانی یعنی بالای 10 میلی‌گرم در کیلوگرم خاک افزایش دهد و نیز قیمت محصولات کشاورزی به‌ویژه گندم باید بر اساس هزینه‌ها تعیین شود نه درآمد قشر آسیب‌پذیر و دولت برای تأمین نان که قوت اصلی مردم کشور است میزان یارانه نقدی و نیز دهک‌های یارانه بگیر را افزایش دهد و اجازه دهد قیمت نان نیز همانند سایر کالاها بر اساس عرضه و تقاضا تعیین شود و از تعیین قیمت دستوری برای گندم و نان پرهیز کند.

فرج نیا توضیح داد: عدم مصرف کود طی چند سال اخیر سبب تخلیه خاک‌ها از عناصر غذایی شده و علاوه بر کمیت، کیفیت محصول تولیدی را کاهش داده است که این خود می‌تواند اثرات جبران‌ناپذیری بر سلامت جامعه و رشد کودکان داشته باشد. لذا پیشنهاد می‌شود که دولت در سیاست‌های خود تجدیدنظر کرده و از متخصصین مربوطه در تعیین تنوع کودهای یارانه‌ای و نیز قیمت آن‌ها کمک بگیرد.