اجرای برنامه های آموزشی و ترویجی احیای دریاچه ارومیه تا سال ۱۴۰۲

علیرضا توکلی در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا با اشاره به فعالیت‌های انجام‌شده در راستای احیای دریاچه ارومیه، اظهار کرد: پس از مشکلاتی که برای دریاچه ارومیه پیش آمد و به دلیل کاهش ورودی آب، دریاچه دچار پس‌روی شد و نظر به تهدیداتی که از این ناحیه برای کل منطقه حادث می‌شد، فعالیت‌های اجرایی از سوی بخش‌های مختلف همچون سازمان محیط زیست و معاونت‌های باغبانی، زراعت و آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی آغاز شد.

وی با بیان اینکه یکی از مباحث لازم برای جلب اعتماد و مشارکت مردم، بحث آموزش و ترویج بود، تصریح کرد: در این ارتباط ۲ موضوع از اهمیت زیادی برخوردار بود؛ اول اینکه در اثر اقدامات ما، معیشت مردم آسیب نبیند و زمینه همکاری و مشارکت آنان فراهم شود و دوم، ۴۰ درصد از آب مصرفی در بخش کشاورزی کاهش پیدا کند و وارد دریاچه ارومیه شود.

مدیر مطالعات و ارزشیابی موسسه آموزش و ترویج کشاورزی، ادامه داد: بر این اساس مقرر شد که بهره‌برداران با انجام اقداماتی چون تغییر الگوی کشت، مدیریت زراعی، تغییر روش‌های آبیاری، کاهش تلفات تبخیر و... سازگاری خود را افزایش داده و بدون آنکه معیشت و درآمدشان کاهش یابد، به فعالیت خود ادامه دهند.

توکلی، دستیابی به این هدف را با ارایه مصادیق عینی امکان‌پذیر دانست و افزود: تا بهره‌بردار ضرورت اقدامی را درک نکند و مزایا و منافع آن را به عینه نبیند، در برابرش مقاومت می‌کند اما وقتی ببیند که این طرح در مزرعه‌ای پیاده شده و با مصرف آب کمتر و هزینه‌های اجرایی پایین‌تر، نه تنها به معیشت کشاورز آسیب نرسانده بلکه در مواردی درآمدش را هم افزایش داده است، راغب می‌شود که به آن بپیوندد.

وی خاطرنشان کرد: به این منظور، برنامه‌ای در سال ۹۵ تعریف شد و از سال ۹۶ در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی به اجرا درآمد. در این برنامه، ۵۰ سایت جامع الگویی در نظر گرفته شد که هر سایت ۲۵ مزرعه تبعی داشت. در این برنامه همه ارکان مختلف از تحقیقات و ترویج گرفته تا بخش خصوصی و بهره‌بردار حضور داشتند.

مدیر مطالعات و ارزشیابی موسسه آموزش و ترویج کشاورزی از تعریف ۵۰ سایت الگویی در ۳ استان آذربایجان شرقی و غربی و کردستان در سال دوم اجرای برنامه خبر داد و گفت: برای سال سوم هم استارت کار زده شده و بستر کار در ۱۰۰ سایت جامع الگویی و ۷۵ کانون یادگیری فراهم شده است.

توکلی با بیان اینکه محوریت کار در تمام برنامه‌ها، افزایش بهره‌وری آب است، اظهار کرد: این هدف با تغییر نگرش و اصلاح رفتار بهره‌بردار شکل می‌گیرد و بهره‌بردار احساس می‌کند که دینی نسبت به دریاچه ارومیه و محیط پیرامونش دارد و اگر این محیط آسیب ببیند، خود او هم آسیب خواهد دید.

وی با اشاره به تفاوت نگاه به مناطق مختلف پیرامون دریاچه ارومیه، تصریح کرد: چالش اصلی ما در آذربایجان غربی محصولات آب بر مثل یونجه و چغندرقند و سیب‌درختی است و ما باید راهکارهای کاهش آب مصرفی را به بهره‌برداران ارایه کنیم. مثلا در مورد چغندرقند، کشت نشایی را ترویج کردیم که موجب صرفه‌جویی ۴۰ تا ۵۰ درصد مصرف آب شده است.

مدیر مطالعات و ارزشیابی موسسه آموزش و ترویج کشاورزی، افزود: اما در آذربایجان شرقی مباحث مربوط به سفره‌های آب زیرزمینی برای ما از اهمیت بیشتری برخوردار است به این ترتیب که بیش از این دچار افت سفره‌ها نشویم و جلوی شورشدن آب را بگیریم.

توکلی با بیان اینکه اثر فعالیت‌های آموزشی و ترویجی بطئی است و باعث تغییر تدریجی رفتار می‌شود، گفت: پیش‌بینی ما این است که اجرای برنامه‌های آموزشی و ترویجی برای احیای دریاچه ارومیه تا سال ۱۴۰۲ ادامه پیدا کند. البته ما اعتقاد داریم که بعد از احیای دریاچه هم می‌بایست این برنامه‌ها تداوم یابد چون نمی‌توان بهره‌بردار را رها کرد.

وی در پایان تاکید کرد: در زمینه احیای دریاچه ارومیه نمی‌توان تنها به مباحث کشاورزی توجه کرد بلکه باید دیگر دستگاه‌ها از جمله آب منطقه‌ای، سازمان محیط زیست، صنایع و... هم ورود خود به این بحث را کامل کنند تا بتوان به نتایج لازم دست یافت.