شهرک‌های نوپای کشاورزی

همین پنج سال پیش بود که در اجرای بند (ل) ماده 194 قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه، بودجه 30میلیارد ریالی شهرک‌های کشاورزی تصویب شد و در لیست اعتبارات قرار گرفت. این طرح در حالی مورد پذیرش قرار گرفت که شروع ایده‌اش به سی‌ام آبان ماه 1388 برمی‌گردد.

شهرک‌های کشاورزی با هدف به‌کارگیری دانش‌آموختگان زراعت، باغداری، دامداری و شیلات ایجاد شد. این داستان در حالی به وقوع پیوست که محمد حسین انصاری فرد مدیرکل روابط عمومی وزارت جهاد کشاورزی در سال 1392 توسعه شهرک‌های کشاورزی را عاملی برای کاهش سن متولیان این حوزه دانست تا بتوان از این طریق به سمت مکانیزه شدن بخش کشاورزی رفت.

براین اساس تفکر ایجاد شهرک‌های کشاورزی بر این پایه شکل گرفت که بتوان خانه‌تکانی اساسی در بخش کشاوزی انجام داد و کشاورزی افسار گسیخته را وادار به داشتن نظم خاصی کرد. کما‌آنکه بخش کشاورزی علاوه بر مکانیزه شدن نیاز به ورود علم و نیز آزمایشگاه های مربوطه داشت.

اما با گذشت پنج سال از این داستان باید دید این طرح در راستای بهبود وضعیت کشاورزی و حرکت به سمت مکانیزه بودن موفق بوده است یا خیر ؟

ارزآوری با شهرک‌های کشاورزی

در این باره علی اشرف منصوری مدیر عامل شهرک‌های کشاورزی در گفتوگو با خبرنگار «خبرگزاری ایانا» می‌گوید: «شهرک‌های کشاورزی یک طرح نوپاست که به منظور ساماندهی تولید در فعالیت‌های کشاورزی، شیلاتی، گلخانه‌ای و نیز در موارد خاص امور دامی و طیور شکل گرفته. با توجه به بررسی‌های صورت گرفته این طرح یکی از بهترین طرح‌های توسعه‌ای در حوزه کشاورزی است که توانسته کار آمایش مناطق مختلف کشور را بر عهده بگیرد. بنابراین 510 پروژه با سطحی معادل 129هزار هکتار مستعد توسعه گلخانه و آبزی‌پروری بودند که در بسیاری از استان‌ها مطالعات لازمه در این زمینه انجام گرفت.»

او با اشاره به اینکه در حال حاضر 121 شهرک کشاورزی با مساحتی حدود 9 هزار هکتار در حال واگذاری است ادامه می‌دهد: « هم اکنون کارهای زیر ساختی این 121 شهرک کشاورزی انجام شده و تا 31 فروردین 805هکتار از این مساحت برای فرآیند گلخانه‌ای  و شیلات واگذار شده است. باقی این شهرک‌های کشاورزی نیز در حال انجام فعالیت‌های لازمه برای واگذاری هستند. همچنین در بین121 پروژه 34شهرک خصوصی با مساحت 780 هکتار نیز ایجاد شده که درحال طی فرآیندهای لازمه هستند.»

اشرف منصوری می‌گوید: « اگر به دنبال این هستیم که محصولات کشاورزی را در حوزه صادرات و واردات رونق دهیم و مشکلات پیش رو را کمتر کنیم باید به سمت مکانیزه کردن پیش برویم. براین اساس یکی از مواردی که می‌توان بر روی آن مانور داد تا بتوان به بخش کشاورزی سرو سامانی دهیم، همین شهرک‌های کشاورزی هستند، چرا که تامین خدمات در این شهرک‌ها عمومی است وهزینه سرمایه‌ای را کمتر می‌کند.»

او می‌گوید این شهرک‌ها نقش اساسی و خوبی می‌توانند در زمینه اشتغال‌زایی داشته باشند؛ چرا که هر شهرک حداقل 10 نفر را به‌طور مستقیم مشغول به کار می‌کند.  

مدیر عامل شهرک‌های کشاورزی ادامه می‌دهد: « شهرک‌های کشاورزی در زمینه صادرات و ارز آوری به کشور نیز می‌تواند کمک بسیاری کند چرا که صادرات محصولات گلخانه‌ای می‌تواند کمک شایانی به اقتصاد کشور کند.»

زیر ساخت‌های نامناسب شهرک‌های گلخانه‌ای

کارشناسان معتقدند تعریفی که از شهرک‌های کشاورزی در ایران وجود دارد با آنچه  کارشناسان سازمان ملل و به ویژه صندوق بین المللی پول از چنین شهرک‌هایی دارند متفاوت است. بر این اساس آنها معتقدند یک شهرک کشاورزی تنها شامل چند واحد کشاورزی نیست، بلکه مجتمعی است که از چند مزرعه دامپروری، کشاورزی  وشیلاتی است و علاوه بر مزارع، آزمایشگاه، پژوهشکده، سالن کنترل کیفیت، پرورش، تکثیر و بسته بندی در آن وجود دارد. در حالی که در ایران شهرک‌های گلخانه‌ای یا دامپروری تحت عنوان شهرک‌های کشاورزی معرفی می‌شوند و چنین تشکیلاتی در آنها به صورت یکجا وجود ندارد.

چندی پیش عباس پاپی‌زاده عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی گفت، اگرچه شهرک‌های گلخانه‌ای می‌تواند تمرکز مدیریتی دولت را به همراه داشته باشند، اما متاسفانه در بسیاری از مناطق از زیر ساخت‌های خوبی برخوردار نیستند. براین اساس ما هنوز نتوانسته‌ایم نتیجه خوبی از این شهرک‌ها بگیریم. با توجه به اینکه ما در کشور با کمبود آب روبهرو هستیم و توسعه کشت گلخانه‌ای بهره‌وری مصرف آب را بالا می‌برد و همچنین کاهش هزینه‌ها را در بر دارد، اما متاسفانه مشکلاتی در این میان وجود دارد. او با اشاره به این مشکلات ادامه داد، هزینه‌های بالای احداث گلخانه و نبود پرداخت تسهیلات ارزان قیمت به متقاضیان موجب شده واحدهای گلخانه‌ای با نرخ بالا ایجاد شود و قیمت محصولات تولیدی بالا برود. همچنین یکی از مشکلاتی که در بخش کشاورزی وجود دارد نزدیک نبودن واحدهای آزمایشگاهی در مراکز کشت است که امید می‌رفت این اتفاق در شهرک‌های کشاورزی بیافتد. متاسفانه در برخی مناطق شهرک‌های کشاورزی با چنین تعریفی و با این زیرساخت محیا نشد.

در هر حال وجود شهرک‌های کشاورزی در کشورهایی که از ظرفیت خوبی در راستای کشاورزی برخوردار هستند، می‌تواند یکی از زمینه‌های توسعه در بخش کشاورزی باشد. ایران نیز از جمله کشورهایی است که موقعیت خوبی برای کشاورزی دارد بر این اساس شهرک‌های کشاورزی هم اکنون در کشور وابسته به وزارت جهاد کشاورزی هستند. بر این اساس کارشناسان معتقد هستند باید به تقویت این شهرک‌ها پرداخت تا بتوان نتیجه لازم را گرفت.

پدیدآورنده: شهناز دیواندری