هیچ اپیدمی امنیت غذایی کشور را تهدید نمی‌کند

به گزارش خبرنگار ایانا، روز 22 مه (1 خرداد ماه) به‌عنوان روز جهانی تنوع‌زیستی نام‌گذاری شده است. در این روز متن نهایی کنوانسیون تنوع‌زیستی در کشور نایروبی در سال 1992 تصویب شده است.  همچنین علت نامگذاری برای پاسداشت از تنوع‌زیستی، توجه ویژه به آن و ارتقاء آگاهی عمومی برای حفاظت از تنوع زیستی است که به‌عنوان ابزار زنده‌مانی، امنیت غذایی و سیاسی کشورها است.

از سوی کنوانسیون تنوع زیستی 22 اقدام اعلام شده و اجرایی کردن این اقدامات جزء وظایف کشورها و سازمان‌ها برای حفظ و بهره‌برداری صحیح از تنوع زیستی است.

بهزاد سرخی لله لو در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا درباره وضعیت تنوع زیستی در ایران عنوان کرد: حدود 7 هزار و 800 نمونه مختلف در ایران در دسته‌بندی زراعی، جنگلی، مرتعی و ... وجود دارد. این گیاهان به دو صورت در زیستگاه‌های طبیعی همچون مناطق کویری، ارتفاعات و دیگر رویشگاه‌ها وجود دارند.

وی با اشاره به روش دوم نگهداری گونه‌های گیاهی افزود: در شرایط لزوم تهیه نمونه از برخی گونه‌ها مطابق دستورالعمل‌های کنوانسیون بین‌المللی تنوع‌زیستی انجام می‌شود. این نمونه‌ها در بانک ژن، موزه‌ها و باغ‌های گیاه‌شناسی نگهداری می‌شوند. بنابراین به دلیل اینکه نمونه‌ها منقرض نشوند و تحت خطر قرار نگیرند، به بانک های ژن منتقل می‌شوند.

رئیس بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژن گیاهی ملی ایران ادامه داد: در بانک ژن گیاهی ایران نمونه‌های زراعی و خویشاوندان وحشی مربوط به آن در راستای هدف تولید رقم جمع‌آوری می‌شود. تعداد نمونه‌های بانک ژن حدود 74 هزار نمونه از گونه‌های مختلف زراعی و خویشاوندان وحشی آنها است که در غالب کلکسیون‌های مختلف نگهداری می‌شوند.

سرخی لله لو با بیان اینکه بانک ژن گیاهی ایران هشت کلکسیون رسمی دارد، گفت: بزرگترین کلکسیون آن گندم است که حدود 17 هزار و 800 نمونه در آن نگهداری می‌شود. در این کلکسیون انواع گندم نگهداری می‌شود و یکی از بزرگترین کلکسیون‌های دنیا است که منابع ملی ژنتیکی بومی گندم در آن نگهداری می‌شود. این نمونه‌ها  به صورت توده و به شکل طبیعی از مزارع کشاورزان جمع‌آوری شده است. البته وسعت ژنی گندم در کشور بسیار بزرگتر از این عدد است و میلیون‌ها لاین می‌توان از این توده‌ها استخراج کرد.

وی با اشاره به خطرات تغییرات اقلیمی برای گونه‌های گیاهی گفت: تنها راه مقابله با تغییرات اقلیمی با توجه به چالش امنیت غذایی استفاده از منابع ژنتیکی برای شرایط و تنگناهایی است که این تغییرات ایجاد می‌کند. در نقشه جهانی امنیت غذایی اشاره شده است که تا سال 2080، کشورها از لحاظ مسئله امنیت غذایی به خصوص در ناحیه جغرافیایی که ایران قرار دارد، به شدت دچار مشکل خواهند شد.

رییس بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژن گیاهی ملی ایران گفت: در موسسه منابع ژنتیکی ضمن حفاظت از انواع ژنوم گیاهی، مقاومت آنها در شرایط مختلف تنش‌های محیطی (گرما، شوری، بیماری و ...) ارزیابی شده و نمونه‌های مقاوم و متحمل غربالگری می‌شوند. برنامه اصلی، استفاده از ژرم پلاسم متحمل به شرایط، متناسب با تغییر اقلیم در راستای برنامه‌های ملی اصلاح رقم است.

 سرخی لله لو با بیان اینکه تقریبا روی 36 نمونه در مجموع گیاهان زراعی توجه ویژه داریم، افزود: به‌عنوان مثال روی گندم در مورد بیشتر بیماری‌های مهم و تنش‌های محیطی آن شامل گرما، شوری و خشکی غربالگری‌هایی انجام می‌شود و برنامه اصلی، استحصال منابع ژنتیکی مقاوم و در اختیار قرار دادن آنها برای برنامه به‌نژادی آن رقم است که به صورت ملی اداره می‌شود.

وی در خصوص دستاوردهای بانک ژن بیان کرد: دستاورد این موسسه ایجاد کلکسیون‌های هسته است. این کلکسیون زیر مجموعه‌ای از کلکسیون بزرگتر است و برای صفت مربوطه همچون مقاومت به شوری دارای ویژگی‌های خاصی است.

رییس بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژن گیاهی ملی ایران بیان کرد: مهمترین برنامه ما انتخاب ریخت‌هایی از گیاهان است که ژن‌های مقاومت یا متحمل به آن استرس یا بیماری و تنش را دارند.

 برای شرایط سخت‌تر آمادگی لازم را داریم

سرخی لله لو ادامه داد: سال 1392 یک بیماری اپیدمی زنگ اتفاق افتاد که منجر به نابودی 9 میلیون تن گندم در ایران شد. از این سال به بعد تلاش فزاینده موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر منجر به افزایش مقاومت ملی این گیاهان بوده است. به همین دلیل وقوع هیچ اپیدمی از سال 92 کشور را تهدید نکرده است.

وی ادامه داد: استفاده از منابع ژنتیکی مقاوم در برنامه‌های اصلاحی در تمام زمینه‌های حبوبات، علوفه، غلات و گیاهان روغنی باعث شده است مقاومت نسبی در برابر تغییرات محیطی و شرایط که تحمیل می‌شود (شرایطی که موجب کاهش عملکرد و پتانسیل های موجود در منابع ژنتیکی می شوند) ایجاد شود و در این حوزه موفق عمل شده است.

رئیس بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژن گیاهی ملی ایران تاکید کرد: برای شرایط سخت‌تری که در آینده نیز اتفاق می‌افتد آمادگی لازم را داریم. اگر به نقشه جهانی نگاه کنیم، منابع مقاوم به زنگ گندم را از منابع بومی ایران و کشورهای همسایه گرفته‌اند که این مسئله نشان‌دهنده شرایط مطلوب ما است. همچنین آینده بسیار درخشانی در استفاده از پتانسیل‌ها و مقابله با شرایط و مشکلات داریم.