شتر دوکوهانه، کلید بهره‌وری تولید گوشت شتر

امیر نیاسری، استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، در توضیح ویژگی­‌های اقتصادی شتر دوکوهانه به خبرنگار ایانا توضیح داد: این شتر از نظر جثه و حجم عضلات، بزرگتر از شتر یک کوهانه است و احتمالا قدرت بدنی بیشتری هم دارد. به این دلیل از شتر دوکوهانه در ایران باستان، برای حمل ادوات نظامی در ارتش استفاده می­‌شده است.

 وی افزود: از نظر اقتصادی شتر دوکوهانه با هدف تولید دورگ‌­های مناسب برای پرواربندی و تولید گوشت استفاده می­‌شود. از دیربار از شتر نر دوکوهانه در گله‌های شتر ماده یک کوهانه استفاده می­‌کردند و متعاقب جفت­گیری این شتر نر و ماده یک کوهانه، بچه­‌های دورگ تولید می­‌شد که از نظر توان تولید گوشت بسیار بهتر از شتر یک کوهانه خالص بودند. به این ترتیب می‌­توانستند تولید گوشت با منشاء شتر را بهبود بخشند.

 نیاسری با ذکر این موضوع که متاسفانه جمعیت شتر نر دوکوهانه خیلی کم شده، و تنها شاید ۴۰ نفر در کشور باقی مانده باشد، گفت: از سوی دیگر شتر دوکوهانه ما به مناطق سردسیر در استان اردبیل عادت داشته و توانایی تحمل درجه حرارت­‌های بالای ۴۸ درجه را ندارد. در صورتی که این گونه دامی، به مناطق گرمسیر مانند قم، تهران، یزد و اصفهان منتقل شود، نه تنها شاید نتواند به‌طور طبیعی با شترهای ماده یک کوهانه جفتگیری کند، بلکه احتمال از دست رفتن آنها در تابستان­‌های گرم مناطق گرمسیری کشور وجود دارد. از این رو برای گله­‌دار، سرمایه­‌گذاری برای خرید یک شتر نر دوکوهانه که ممکن است بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان قیمت داشته باشد و تحمل گرمای تابستان را هم نداشته باشد، توجیه اقتصادی ندارد.

وی ادامه داد: برای حل این مشکل، ما از گذشته پیشنهاد تلقیح مصنوعی شتر ماده یک کوهانه با اسپرم شتر دوکوهانه را مطرح کرده، و بخش عمده‌ای از فعالیت‌­های خود را بر روی این موضوع متمرکز کرده بودیم که به جای استفاده از خود شتر دوکوهانه در مناطق گرمسیر برای دورگ گیری، از اسپرم آن استفاده شود. با تلقیح مصنوعی دیگر نیازی به خروج شتر دوکوهانه نر، از زیستگاه طبیعی خود نخواهد بود.

 این استاد دانشگاه تهران ادامه داد: در صورتی که وجه اقتصادی برای حفظ و گسترش هر یک از گونه‌­های دامی داخل کشور تعریف نشود، نمی‌­توانیم انتظار داشته باشیم که بودجه به صورت مداوم از طرف دولت تامین شود. سازمان‌هایی مانند سازمان خواروبار جهانی (فائو) نیز در قالب طرح‌­های کاربردی - توسعه‌ای خود لازم است بودجه‌هایی را به این موضوع اختصاص دهند. از این رو ما یک وجه اقتصادی برای حفظ این گونه ارزشمند در کشور تعریف کردیم که تلقیح مصنوعی این دو نژاد در کشور نهادینه شود، تا از این راه، هم مراکز نگهداری شتر دوکوهانه نر بتوانند از طریق وجهی که بابت فروش اسپرم نر از گله‌داران شتر دریافت می­‌کنند، به حیات خود ادامه دهند؛ و از سوی دیگر شتردار نیز بتواند با تولید شتر دورگ حاصل از تلقیح مصنوعی با اسپرم شتر دوکوهانه و پرواربندی آن، منتفع شود و تولید گوشت خود را بالا ببرد.

وی تاکید کرد: درصد موفقیت تلقیح مصنوعی حدود ۵۰ درصد است و در صورت اجرایی شدن این فرایند تحول بزرگی در تولید گوشت شتر ایجاد خواهد شد.

نیاسری در ارتباط با توجیه اقتصادی سرمایه­‌گذاری روی شیر و پشم شتر دوکوهانه گفت: پشم شتر می‌تواند یکی از محصولات شترداران باشد ولی جمعیت شترهای دوکوهانه کشور ما آن‌قدر زیاد نیست که پشم تولید شده توسط آنها گوشه‌ای از نیاز کشور به پشم را تامین کرده و درآمد مستمری برای عشایر ما ایجاد کند. جمعیت ماده‌­های شتر دوکوهانه ما نیز چیزی در حدود ۷۰ و ۸۰ نفر است و میزان شیر تولیدی آنها تنها برای تغذیه بچه شترها مصرف می‌شود و نمی‌توان انتظار داشت که درآمد قابل توجهی ناشی از فروش شیر برای دامپرور ایجاد کند.