چالش ها و راهکارهای مدیریتی در حفاظت و بیماری های حیات وحش

به گزارش ایانا، علیرضا رفیعی‌پور رئیس سازمان دامپزشکی کشور در افتتاحیه نخستین کنگره ملی حفاظت و بیماری‌های حیات وحش که امروز سه شنبه ۵ آذر ۹۸ خورشیدی در سالن اجتماعات سازمان حفاظت از محیط زیست برگزار شد،  بر اهمیت توجه به زیبایی‌های محیط زیست متاثر از زیبایی خداوند و علاقه پرودگار عالمیان به مقوله زیبایی تاکید کرد و افزود: در این زمینه ۳ دستگاه سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی کشور می‌توانند نقش مهمی در گام برداشتن در راه‌های زیاد نرفته در حفظ محیط زیست داشته باشند.

وی با بیان اینکه این همکاریها در سطوح بین المللی، ملی، استانی و شهرستانی قابل پیگیری است، اظهار کرد: سازمان جهانی بهداشت دام (OIE) از سال ۱۹۸۰ میلادی با تشخیص اهمیت حیات‌وحش و نقشی که گونه‌های وحشی در سلامت دام، اقتصاد جهانی و سلامت و بهداشت عمومی دارند، تشخیص داد که فعالیتهای خود را در این زمینه گسترش دهد و به همین منظور کارگروه دائمی حیات وحش پایه‌گذاری و شروع به کار کرد. در نهایت در هفتاد و ششمین جلسه اجلاس جهانی، در سال ۲۰۰۸ ضمن تاکید بر اهمیت نقش فوکال‌پوینت‌ها( نقطه تماس نمایندگان کشوری مرتبط با سازمان جهانی بهداشت دام) در جمع‌آوری اطلاعات بیماری در حیوانات، مقرر شد در زمینه حیات وحش نیز فوکال پوینت تعیین گردد.

رفیعی پور با بیان اینکه سازمان جهانی بهداشت دام از سال ۲۰۰۹ با همکاری مراکز همکار در بخش حیات وحش،  ۵ دوره کارگاه آموزشی برای فوکال پوینتهای حیات وحش برگزار کرده است، نقش فوکال پوینتهای حیات وحش که در سال ۲۰۰۹ توسط دفتر اصلی با همکاری کارگروه حیات وحش تدوین و ابلاغ گردیده است را به شرح زیر برشمرد:

۱.       ایجاد شبکه ای از متخصصین در زمینه حیات وحش در سطح کشور و یا همکاری و ارتباط بهتر با شبکه موجود

۲. برقراری و حفظ ارتباط با مرجع صلاحیت دار در زمینه حیات وحش در کشور و هماهنگی بین نهادهای ذیربط با ارسال اطلاعات مربوط به بیماری در حیات وحش از طریقWAHIS   به OIE با نظارت نماینده کشور نزد سازمان بهداشت جهانی دام که البته شامل حیات وحش و حیوانات وحشی در مراکز نگهداری و باغ‌وحش‌ها نیز می‌شود.

۳. ارتباط با بخش اطلاعات بیماریهای دامی سازمان بهداشت جهانی دام(به عنوان نقطه تماس)، در بخش آنالیز و روش‌های علمی و جدید مرتبط با اطلاعات حیات وحش از جمله بیماری‌ها

۴. دریافت نسخه‌ای از گزارشهای کارگروه‌های حیات وحش، گزارشهای مرتبط با حیات وحش یا محل حیات وحش با دام اهلی از دفتر اصلی

۵. ارائه پیشنهادات در خصوص گزارشهای گردهمایی‌های مرتبط نظیر همین کنگره امروز در سازمان حفاظت از محیط زیست و همچنین استانداردها و دستورالعملهای جدید یا به روز شده OIE مرتبط با حیات وحش به نماینده کشور نزد سازمان بهداشت جهانی دام.

دبیرکل منطقه آسیا و خاوردور سازمان جهانی بهداشت دام در ادامه اظهارات خود اهداف کلی OIE را برای برگزاری این سمینارها شامل کمک به حفظ و ارتقاء سلامت و رفاه حیوان و بهداشت عمومی برشمرد و بر اهمیت پاتوژنهای حیات وحش از نظر تآثیر بر سلامت حیوانات اهلی، تجارت حیوانات و محصولات دامی، بهداشت عمومی و جمعیت حیات وحش تاکید کرد و افزود: در حال حاضر با توجه به اینکه ششمین انقراض گونه‌های جانوری در شرف وقوع بوده و برخی از گونه‌ها تنها ۳ درصد از جمعیتشان باقی مانده است، رسالت همه ما بر روی این کره خاکی کمک به حفظ حیات وحش به عنوان بخش جدانشدنی از سیکل زندگی بشر است.

رفیعی پور با اشاره به روند افزایشی بیماری‌های نوظهور و این نکته که ۷۰ درصد بیماریهای نوظهور دارای منشآ حیات وحش هستند، تشخیص بهنگام بیماری را در کمک به نجات حیوانات، انسان و کاهش هزینه‌ها یادآور شد و خاطرنشان کرد: از آنجا که دسترسی به موقع به اطلاعات بیماری حیات وحش به مدیریت صحیح آنها کمک می‌نماید، بنابراین پایش بیماری و گزارش‌دهی از ۳ منظر ذیل بسیار حایز اهمیت است.

۱. حیوانات حیات وحش به صورت مستقیم یا غیرمستقیم می‌توانند منشأ بیماریهایی مانند ایدز، هاری، تب زرد و .. برای انسان باشند. کما اینکه بر اساس مطالعات اخیر حداقل ۱۴۴ بیماری انسانی که در ۶۰ سال اخیر حائز اهمیت شده است، از عوامل عفونت‌زا در حیات وحش ناشی می‌شود.

۲. حیات وحش مخزن برای بسیاری از بیماریهای حیوانات اهلی از جمله سل و تب برفکی است و پاتوژنها در حیوانات حیات وحش می‌تواند بیماری شدیدتری در حیوانات اهلی ایجاد کرده و خسارات اقتصادی شدیدی از جمله بیماری نیوکاسل و آنفلونزا، شاربُن و غیره ایجاد نماید.

۳. تاثیری که بیماریها در کاهش خود جمعیت گونه‌ای وحشی به خصوص گونه‌های با ارزش و در معرض خطر انقراض دارد.

رئیس سازمان دامپزشکی کشور با اشاره به اینکه ماهیّت حیات وحش در پایش بیماریها با چالشهایی نظیر اختصاص امکانات بیشتر به دامهای اهلی، (با توجه به اهمیت موضوع در تجارت محصولات دامی، ناکافی‌بودن منابع انسانی و مالی تخصیص‌یافته در محیط‌زیست؛ دشواری جمع‌آوری سیستماتیک اطلاعات، مقایسه و تطبیق و آنالیز داده‌ها به دلیل دشواری در مشاهده حیوانات بیمار یا مرده حیات وحش، بی‌اطلاعی از محل اخذ گزارش، مشکل بودن جمع‌آوری نمونه‌ها، اعتباربخشی نشدن تستهای تشخیصی اغلب گونه‌های حیات وحش و جابجایی و تغییر در جمعیت و نامشخص‌بودن فاکتورهای مرتبط با جمعیت مانند مانند سایز، ساختار و سابقه حیوانات وحشی همراه است؛ چالش انتقال بموقع اطلاعات به تصمیم گیرندگان به علت موانع قانونی، تکنیکی و نواقص اجرایی و محدودیتهای قانونی پایش و گزارش‌دهی درخصوص بیماری‌هایی که بر روی تجارت و اقتصاد کشور اثر دارند را از جمله عوامل چالش‌برانگیز برشمرد که مانع رسیدگی با کیفیت و کمیت مناسب به جمعیت حیات وحش شده یا می‌شود.

رفیعی‌پور با اشاره به عضویت ایران در سازمان جهانی بهداشت دام (OIE) و رسالتی که سازمان دامپزشکی در قبال تامین سلامت و بهداشت دام دارد، گفت: در این رابطه سازمان دامپزشکی کشور تلاش نموده است تا ضمن ارتباطِ گسترده و قوی با سازمانهای مرتبط به خصوص سازمان حفاظت محیط‌زیست و ذی‌نفعان، مسئولیتهای خود در حوزه بهداشت و مدیریت بیماریها در حیوانات را ایفا نماید.

وی در ادامه سخنان خود به برخی از فعالیتهای سازمان دامپزشکی در حوزه حیات وحش اشاره کرد و آنها را به شرح زیر نام برد: عقد قرارداد تفاهم نامه همکاری بین دو سازمان دامپزشکی کشور و سازمان حفاظت محیط زیست؛ برگزاری و تشکیل جلسات کمیته ملی حیات وحش به منظور تشکیل شبکه همکاران و ذینفعان در نهادهای دولتی، بخش خصوصی و اساتید دانشگاهی ( شامل سازمان حفاظت محیط زیست، باغ وحش ارم، اساتید دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، نظام دامپزشکی)؛ تدوین دستورالعملهای مرتبط مانند اقدامات پیشگیرانه در باغ وحش، تهیه روشهای اعمال مرگ آرام و همچنین تدوین کتب بر اساس منابع معتبر جهانی؛ تدوین فرایند صدور موافقت اصولی باغ وحش/ باغ پرندگان/ مراکز نگهداری حیات وحش با همکاری دفتر نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی سازمان دامپزشکی کشور؛ آغاز طرح پایش بیماری تب آفریقایی خوک با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست همچون تعاملات موفق گذشته با سازمان محیط زیست در زمینه بیماری‌های واگیردار مهمی چون PPR، تب برفکی و آنفلونزای فوق حاد پرندگان؛ تشکیل گروه رابطین حیات وحش در استانهای کشور جهت ارائه آموزش، تعامل، هماهنگی و همکاری بهتر بین سازمان دامپزشکی، ادارات کل دامپزشکی، سازمان حفاظت محیط زیست و ادارت کل محیط زیست، بخش خصوصی و سایر ذینفعان؛ برگزاری اولین دوره آموزشی حیات وحش با عنوان" اصول مقدماتی کار با حیوانات وحشی و استانداردهای باغ وحش" با همکاری سازمان نظام دامپزشکی و سازمان حفاظت محیط زیست در باغ وحش ارم و سرانجام همکاری به عنوان عضو کمیته علمی در همین کنگره ملی حفاظت و بیماریهای حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست از جمله اقداماتی بوده که انجام شده، اگرچه بطور قطع ناکافی است.

رئیس سازمان دامپزشکی کشور در جمع بندی سخنان خود تصریح کرد: نقش و وظیفه سازمانی ما، و سابقه کوتاه ورود به مبحث حیات وحش قطعا جای کار بسیاری دارد و همکاران استانی که به عنوان رابطین حیات وحش معرفی شده اند و همکاران ستادی اینجانب همواره مورد خطاب قرار دارند که نسبت به پایش و مراقبت بیماری‌ها در حیات وحش و ایجاد بستر و ابزار کار مناسب، بیان چالشهای موجود، همکاری با همکاران محیط زیست چه در سطح استان چه در سطح سازمانی پویا و پیگیرانه عمل نمایند و نظرات و پیشنهادات خود را جهت ارتقاء عملکرد به ستاد مرکزی سازمان دامپزشکی کشور منعکس نمایند.