اجرای کشاورزی حفاظتی در 7.5 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی

علیرضا یزدانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا در خصوص مفهوم کشاورزی حفاظتی بیان کرد: کشاورزی حفاظتی رویکردی برای مدیریت اکوسیستم‌های کشاورزی است که بر سه اصل حداقل خاک‌ورزی، پوشش دائمی خاک و اصلاح تناوب زراعی استوار است. این شیوه باعث افزایش بهره‌وری آب، کاهش فرسایش و افزایش ماده آلی خاک، پایداری تولید و نهایتاً امنیت غذایی می‌شود. اجرای کشاورزی حفاظتی در کشور ما از 25 سال پیش آغاز شده است ولی فقط به یکی از اصول سه گانه آن که عملیات کم خاک‌ورزی و بی‌خاک‌ورزی بوده توجه شده است. 

مشاور معاون وزیر در امور زراعت در کشاورزی حفاظتی افزود: عملیات کم خاک‌ورزی و بی‌خاک‌ورزی (خاک‌ورزی حفاظتی) در حدود دو میلیون و 400 هزار هکتار از اراضی کشاورزی اجرا شده است اما سطح سامانه‌های کشاورزی حفاظتی که تمام اصول در آن رعایت می‌شود، در سراسر کشور حدود 200 هکتار است.

یزدانی عنوان کرد: اهداف اصلی کشاورزی حفاظتی افزایش بهره‌وری آب، کاهش فرسایش خاک و افزایش ماده آلی خاک و نهایتا پایداری تولید است که در این راستا هزینه‌های تولید نیز کاهش می‌یابد.  

وی ادامه داد: در کشاورزی مرسوم بسته به نوع محصول برای تهیه بستر زمین برای کاشت تا مرحله برداشت به‌طور متوسط 5 تا 10 مرتبه تردد ماشین آلات را در سطح زمین داریم. در کشاورزی حفاظتی این عملیات به حدود 3 تا 5 مرتبه کاهش می‌یابد. این موضوع باعث کاهش استهلاک ماشین آلات، سوخت، مصرف بذر، سموم و بهینه‌سازی مصرف کودهای شیمیایی می‌شود و در نهایت منجر به کاهش 50 درصدی هزینه‌های تولید و افزایش سود نسبی برای کشاورزان خواهد شد. 

مشاور معاون وزیر در کشاورزی حفاظتی افزود: کشاورزی حفاظتی مفهومی عام است و تمام بخش‌های کشاورزی شامل زراعت، باغ، دام، شیلات و مراتع را شامل می‌شود و بسته به شرایط آب و هوایی، نوع خاک، الگوی کشت، سطح بهره‌برداری و سایر فاکتورها، دستورالعمل‌های خاص هر منطقه اجرایی خواهد شد و نسخه واحدی برای کل کشور تعیین نمی‌شود.

وی عنوان کرد: در حال حاضر در کشور با تلاش صنعتگران در تولید ماشین آلات مورد نیاز کشاورزی حفاظتی، مشکل زیادی نداریم ولی این به معنی حل تمام مسائل نیست و قطعاً به دلیل برنامه توسعه‌ای در سطح کشور نیازمند به روز آمد کردن این دستگاه‌ها با توجه به اقلیم و نوع خاک‌های کشور هستیم. این ظرفیت در تولیدکنندگان داخلی وجود دارد. 

استقبال کشاورزان از خاک‌ورزی حفاظتی مطلوب بوده است

یزدانی بیان کرد: بیش از 70 درصد از خاک‌های کشور ماده آلی کمتر از یک درصد دارند که در رده‌بندی خاکشناسی جزء خاک‌های فقیر محسوب می‌شود لذا تاثیر افزایش تدریجی ماده آلی خاک با کشاورزی حفاظتی در کنار  کاهش 25-20 درصدی مصرف آب نقش مهمی در پایداری تولید خواهد داشت.

یزدانی اضافه کرد: در طی سال‌های اخیر عملیات خاک‌ورزی و بی‌خاک‌ورزی در کشور با استقبال کشاورزان روبرو بوده است ولی این امر کافی نیست، باید این امر در کنار سایر اصول کشاورزی حفاظتی انجام گیرد تا اثربخشی آن در حفظ آب، خاک و پایداری تولید بیشتر مشخص شود. 

وی ادامه داد: از سال 1401 در غالب سایت‌هایی در اراضی کشاورزان در مناطق مختلف کشور برنامه توسعه کشاورزی حفاظتی آغاز شده است که با استقبال کشاورزان مواجه شد. همچنین با اقدامات آموزشی و ترویجی سایت‌هایی که در سطح کشور موفق بودند، تحت آموزش قرار گرفتند و کشاورزان به این نتیجه رسیده‌اند که با رویکرد کشاورزی حفاظتی می‌توانند هزینه‌های تولید را کاهش داده و به پایداری تولید کمک کنند.

مشاور معاون وزیر در امور زراعت در کشاورزی حفاظتی  افزود: در قاره آسیا ایران مقام اول فرسایش خاک را دارد و خاک نیز به‌عنوان منبع اصلی تامین غذا است. 95 درصد تولید غذا به‌طور مستقیم و غیر مستقیم از خاک تامین می‌شود. زمانی که فرسایش خاک وجود داشته باشد، قطعا امینت غذایی تهدید می‌شود. کشاورزان به این ظرفیت رسیده‌اند که بتوانند خاک را با عملیات کشاورزی حفاظتی حفظ کنند.  

یزدانی گفت: از سال 1401 در استان‌های سیستان و بلوچستان، خوزستان، بوشهر، فارس و خراسان رضوی در سطح هشت هزار هکتار اراضی کشاورزی عملیات کشاورزی حفاظتی آغاز شده است.

وی بیان کرد: به استناد مصوبه هیات وزیران در سال 1400 وزارت جهاد کشاورزی مکلف شده در اراضی کشاورزی با رویکرد کشاورزی حفاظتی برنامه‌های پیشگیری و مقابله با پدید گرد و غبار را که یکی از اثرات تغییرات اقلیمی در سطح کشور است و حدود 25 استان با این پدیده درگیر شده‌اند را اجرایی کند.

این مقام مسئول اضافه کرد: در این راستا در برنامه هفتم توسعه در 13 استان با تامین اعتبار سالیانه 500 هزار هکتار، کشاورزی حفاظتی اجرا می‌شود و در نظر داریم تا پایان برنامه، حدود هفت و نیم میلیون هکتار از اراضی کشاورزی کشور را تحت پوشش کشاورزی حفاظتی داشته باشم.