حق مغفول مانده کارگران نخلستان‌ها از بیمه تامین اجتماعی

به گزارش خبرنگار ایانا، اغلب کارگران بخش کشاورزی در ماه‌ها و فصل‌های متفاوت سال بنا بر تخصص و محصولی که در آن زمان در منطقه کشت و یا برداشت می‌شود، در زمین‌های زراعی و باغات مشغول به کار هستند این موضوع به این معنا است که کارگران به صورت پاره وقت با کارفرمایان مختلف کار می‌کنند و قراردادهای ماهانه، روزانه و ساعتی دارند.

 قراردادهای ساعتی و پاره‌وقت نیز مشمول قانون کار است و به‌تبع آن بر اساس ماده 148 قانون کار، مشمول مقررات تامین‌اجتماعی نیز خواهد شد. اما با توجه به گفت‌وگو های میدانی خبرنگار ایانا، کارفرمایان برای بیمه کارگران کشاورزی با سنگ‌اندازی‌ها و بهانه‌های مختلف سازمان تامین اجتماعی روبه‌رو می‌شوند و به‌دنبال آن در حق این کارگران برای خدمات درمانی و زمان بازنشستگی اجحاف می‌شود.

همچنین بسیاری از کارفرمایان بخش کشاورزی به دلیل چالش‌های بیمه و نبود پشتوانه مثل محصول زعفران در خراسان رضوی در زمان کاشت و یا برداشت محصول با مشکل نبود کارگر روبه‌رو می‌شوند که آسیب جدی برای بخش کشاورزی به‌دنبال دارد.

کارشکنی‌های سازمان تامین اجتماعی در مورد همه کارگران پاره وقت حوزه کشاورزی صدق می‌کند اما قصه پر غصه کارگران نخلستان‌های خرما متفاوت است. زیرا ارتفاع نخل به بیش از 30 متر یا بیشتر می‌رسد و این کارگران برای برداشت، گرده افشانی، خار تراشی و هرس از این درخت بالا می‌روند و اگر در این ارتفاع از درخت پایین بیفتند، آسیب دیده و مشکلات بسیار حاد پیدا می‌کنند. آسیب به نخاع، شکستن دست و پاها و نقص عضو  و حتی مرگ آنها از جمله رخدادهایی است که در نخلستان‌ها به‌کرات گزارش شده است. خسارت وارده به کارگران فصلی به دو صورت مذاکرات عشیره‌ای و قانونی (بیمه حوادث) پرداخت می‌شود اما به‌دلیل نبود پوشش کامل بیمه تامین اجتماعی، بیمه از کار افتادگی به این افراد تعلق نمی‌گیرد و با توجه به شغل پرمخاطره آنها هیچ پشتوانه‌ای وجود ندارد، در نتیجه باعث تضییع حقوق بیمه‌ای کارگران نخلستان‌ها می‌شود.

بیمه کارگران نخلستان‌ها پیوسته نیست

کارفرمایان و پیمانکاران نخلستان‌ها، نگران حق و حقوق کارگران زیر مجموعه خود هستند اما کاری از دستشان ساخته نیست. ماجد مسئول کارگران در نخلستان‌های جنوب کشور است او به ایانا می‌گوید: خود من به‌دلیل اینکه تمام ماه سال را برای کارفرما در نخلستان کار می‌کنم، بیمه تامین اجتماعی دارم.

وی ادامه می‌دهد: ما کارگران را بیمه حوادث 6 ماهه ( از شهریور به بعد) می‌کنیم تا اگر آسیبی ببنند، مشمول غرامت شوند.

ماجد می‌گوید: چند سال پیش یکی از آشنایان ما از درخت افتاد و بیمه تامین اجتماعی و حوادث نداشت. فرد آسیب دیده به مراجع قضایی شکایت کرد و پیمانکار غرامت را پرداخت کرد. کارگران در سال سه الی چهار ماه در زمان های گرده‌افشانی، برداشت محصول و هرس کاری و تمیزکاری نخل‌ها در نخلستان مشغول کار هستند و کارشان به‌صورت پیوسته نیست.

وی بیان می‌کند: این کشاورزان به‌صورت فصلی در زمین‌های گندم، باغات خرما، کشت برنج و ... کار می‌کنند.

 تامین اجتماعی زیر بار بیمه کارگران نمی‌رود

علی 45 ساله و پیمانکار است. او نیز به ایانا یگوید: کارگران معمولا در نخلستان بیمه حوادث هستند و پوشش بیمه کشاورزی، روستاییان و عشایر با سند امکان‌پذیر است.

وی می‌گوید: متاسفانه بیمه خاصی برای کارگران کشاورزی وجود ندارد و در بیمه کشاورزی با سند ملکی امکان پوشش بیمه‌ای وجود دارد. اکثر زمین‌ها و نخلستان‌ها سند رسمی ندارند و سندشان مشاعی است.

این پیمانکار ادامه می‌دهد: ما تمایل داریم که کارگران را به دلیل خدماتی نظیر از کارافتادگی و مخاطرات زیادی که در این فعالیت پیش رو دارند، بیمه تامین‌اجتماعی کنیم اما به‌دلیل اینکه خود کارگران و زمان کار آنها متغیر است، اداره تامین اجتماعی زیر بار بیمه آنها نمی‌رود. بنابراین ما فقط آنها را بیمه حوادث می‌کنیم. قبلا این بیمه بی‌نام بود که برای ما بهتر بود زیرا کارگران ذائما در حال تغییر هستند و ممکن است پس از چند روز کار، بخواهند کار را ترک کنند؛ بنابراین اگر بیمه بی‌نام نباشد، فقط چند نفر از کارگران ثابت را بیمه حوادث می‌کنیم.

علی ادامه می‌دهد: به‌عنوان مثال بسیار پیش آمده که کارگری به‌صورت موقت آمده و اتفاقی برای او افتاده است. بعد به‌دلیل اینکه بیمه حوادث نداشته، به صورت عشیره‌ای غرامت برایش تعیین شده است. به این معنا که مسئول نخلستان و کارگر صحبت می‌کنند و در عددی به‌عنوان غرامت به توافق می‌رسند تا این رقم به کارگر پرداخت شود و یا در صورت عدم توافق، هر میزان که دادگاه خسارت اعلام کند، پیمانکار پرداخت می‌کند.

وی بیان می‌کند: تاکنون پیش نیامده که کارگری در نخلستان آسیب ببیند و پیمانکار خسارت او را پرداخت نکند. هر کارگر، فصل مخصوص به خود را دارد. یعنی کارگر گرده افشانی زمان فعالیتش با کارگر برداشت محصول متفاوت است. ضمن آنکه افراد تخصص‌های مختلف دارند. یک نفر تخصص برداشت محصول و دیگری تخصص در حوزه گرده افشانی دارد.

تامین‌اجتماعی برای کارگران کشاورزی چاره‌اندیشی کند

رسول مسئول یکی از نخلستان‌های خوزستان است، او به ایانا می گوید: اگر فردی بیمه حوادث نباشد، به صورت عشیره‌ای موضوع را حل می‌کنیم و خسارت به وی پرداخت می‌شود.

وی ادامه داد: میزان خسارت پرداختی توسط بیمه بستگی به آسیب فرد دارد. متاسفانه بیمه فقط غرامت آسیب دیدگی و نقص عضو را پرداخت می‌کند و با این بیمه، به فرد آسیب دیده غرامت از کار افتادگی پرداخت نمی‌شود. به‌عنوان مثال پنج سال پیش یکی از کارگران از درخت افتاد و 200 میلیون تومان دیه گرفت.

این مسئول نخلستان توضیح می‌دهد: کار کارگران مستمر نیست و به‌صورت متغیر است و اگر بخواهیم کارگران را بیمه تامین اجتماعی کنیم، اگر یک ماه حق بیمه را پرداخت کنیم و دو ماه فاصله بیفتد، تامین‌اجتماعی ما را جریمه می‌کند. در حالی که ما فقط در برخی ماه‌های سال به کارگر نیاز داریم و سازمان تامین اجتماعی باید این موضوع را در نظر بگیرد و چاره‌اندیشی کند تا بتوانیم تنها در زمان‌هایی که کارگران کار می‌کنند، ساعات بیمه آنها را رد کنیم تا حق کارگر هم از بین نرود اما به‌دلیل این جریمه، ما نیز مایل به استفاده از پوشش بیمه تامین‌اجتماعی نیستیم.

توجه به حوزه کشاورزی، به مفهوم تامین امنیت غذایی مردم و جامعه است. این بخش نقش کلیدی بر عهده دارد. بنابراین نیاز است که از پشتوانه خدمات درمانی و حمایتی لازم برای کارگران به‌عنوان مهمترین حلقه زنجیره تولید، برخوردار باشد. همچنین باید برای این مشاغل امکان پرداخت حق‌بیمه کمتر از ساعات قانونی فراهم شود تا آنها نیز بتوانند از چتر حمایتی بیمه در زمان مناسب بهره‌مند شوند.

نیاز است برای چنین مشاغلی، سازمان تامین‌اجتماعی به‌طور مشخص و دقیق، ر اهکارهای حمایتی پیش‌بینی کرده  و طبق ضوابط بخشنامه‌ای در این خصوص اقدام شود.

گزارش: شیما علائی کاشانی