نمک‌زدایی در مقصد پیش‌شرط انتقال آب خزر به سمنان است

کاهش بارش‌ها در سال 96 به نگرانی‌های بسیاری از مردم درباره جیره‌بندی آب در تابستان و خشک‌سالی‌های گسترده دامن زده است. هرروز عکس دریاچه‌های پشت سدها و مقایسه آن با سال‌های قبل منتشر می‌شود و مردم را بیش‌ازپیش نگران می‌کند، اما واقعاً اوضاع تا چه اندازه وخیم است؟ چه دلایلی باعث این روند شده است؟ و آیا انتقال آب راه‌حلی است که بخواهیم آن را دنبال کنیم. مسعود تجریشی معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست معتقد است انتقال آب باید آخرین راهکار باشد و در آن تمام لوازم محیط‌زیستی در نظر گرفته شود. نسبت بارش‌ها در سال 96 نسبت به سال‌های قبل چگونه بوده است؟ بارش‌ها تقریباً تا الآن نصف چیزی است که در سال‌های گذشته به‌صورت میانگین داشتیم؛ بنابراین اگر سه سال پیش را کنار بگذاریم نزدیک دو دهه است که بارش‌های بسیار کمی در ایران صورت می‌گیرد و همین امر بر آبخوان‌ها و خشک شدن خاک اثر جدی گذاشته است. کشور الآن در وضعیتی است که از ذخیره آب زیرزمینی خود به حجم زیاد برداشت کرده است؛ بنابراین در مناطقی که وابستگی به آب زیرزمینی زیاد است حتماً در سال 1397 مشکل خواهیم داشت. در خوزستان به‌واسطه کمبود بارش با چالش‌هایی در کشاورزی و تالاب‌ها نیز با مسائل اساسی روبه‌رو خواهند بود. در اصفهان و شیراز که از آب‌های سطحی برای آب شرب استفاده می‌کنند نیز در سال 97 با نیز مشکلات جدی داریم. به عبارتی در سال آینده و سال‌های آینده برای تأمین آب در دو حوزه کشاورزی و شرب چالش‌هایی وجود دارد. اگر بخواهید چالش‌ها در حوزه آب را دسته‌بندی کنید به نظر شما مهم‌ترین حوزه‌های درگیر چه مواردی را شامل می‌شوند؟ بخش شرب، کشاورزی که معیشت بخش عمده‌ای از جمعیت را تأمین می‌کند و تالاب‌ها که در حال حاضر در وضعیت نامناسبی هستند و اگر آب آن‌ها تأمین نشود گردوغبار را بیشتر خواهیم داشت ازجمله این حوزه‌ها هستند. متأسفانه محیط‌زیست کشور حال مساعدی ندارد. تالاب‌ها، رودخانه‌ها و در کل اکوسیستم آبی کشور در وضع مناسبی نیستند و در تأمین نیازهای جامعه و رسیدن به توسعه در دو سه دهه اخیر نیاز این اکوسیستم‌ها در نظر گرفته نشده است. همین امر باعث شد ما برداشت‌های بی‌رویه از این منابع داشته باشیم و در زمان خشک‌سالی تمام آب موجود را مصرف کرده و سهم طبیعت را به آن اختصاص ندهیم. سهم طبیعت از کل منابع آبی عدد کمی است، اما ما همین میزان اندکی که روی کاغذ آوردیم را رعایت نکردیم. نتیجه این بی‌مبالاتی این است که در دهه‌ها و سال‌های آینده تالاب‌هایی که محل تغذیه آب‌های زیرزمینی بودند و ما از آن‌ها برای شرب استفاده می‌کردیم و اکنون دچار معضل شده‌اند، ما را هم دچار چالش‌های جدی می‌کنند. آیا با توجه به مسائلی که برشمردید درباره پروژه‌هایی که به این بحران دامن می‌زند، تجدیدنظر صورت می‌گیرد؟ آب مسئله اصلی کشور، منطقه و دنیا است. در مجمع جهانی اقتصاد در سال 2017 آب عنوان شد که این بحران درنهایت به مهاجرت جمعیت، نارضایتی و مشکلات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی در کشورها منجر می‌شود. ایران یک کشور با منابع آبی محدود است و هزاران سال مردم یاد گرفته بودند که با کم‌آبی زندگی کنند. متأسفانه زمانی که تکنولوژی در اختیار ما قرار گرفت به مسائل محیط‌زیستی و آمایش سرزمینی توجه نکردیم. در همین راستا سیاست‌گذاری‌های درستی صورت نگرفت و نتایج آن را امروز می‌بینیم. راه‌حل این است که ما الگوی مصرف خود را بر اساس دارایی‌های خود تنظیم کنیم. بسیاری از کشورها این بحران را داشتند و در مواردی نظیر استرالیا توانسته‌اند به این بحران فائق آمده و صنعت، کشاورزی و سایر حوزه‌ها را روی ریل قرار دهند. در ایران متأسفانه زمان زیادی طول کشیده تا متوجه این مسئله شویم و هنوز هم افرادی هستند که به این اعتقاد نرسیده‌اند که این چالش برای ما جدی است. تا زمانی که مسئولان دولتی، نمایندگان مجلس و مردم به اجماع درباره بحران آب نرسند مطمئناً نمی‌توان مسئله را حل کرد. ما باید تجربه‌های مفید و کاربردی را از سایر کشورها فرا بگیریم. از این جهت می‌توان گفت راهکارها هست و اگر از هر ارگانی نظیر جهاد کشاورزی، وزارت نیرو، سازمان حفاظت محیط‌زیست و مردم بپرسید راهکارها را می‌دانند، اما آن اجماع و اراده هنوز شکل نگرفته تا این کار صورت گیرد. در تهران آیا شما پیامی درباره بحران آب می‌بینید؟ همچنان چمن‌ها در سطح بزرگراه‌ها و سایر مناطق وجود دارد که نشان می‌دهد ما این مسئله را جدی نگرفته‌ایم. آیا راه‌حل این مسئله انتقال آب است؟ انتقال آب آخرین مرحله برای مدیریت کمبود منابع آبی است. ما در کشوری هستیم که دو طرفمان دریا قرار گرفته است. در سه - چهار دهه جانمایی صنعت ما بر اساس منابع آبی نبوده و حتی در گسترش شهرها نیز به این مسئله توجه نکردیم که پیامد آن مصرف کردن آب‌های زیرزمینی بوده است. به‌عنوان‌مثال کرمان و یزد سابقه هزارساله دارند و با چالش آبی جدی روبه‌رو هستند. اگر در مبدأ مشکلی وجود نداشته باشد و در مقصد همه راهکارها را در پی گرفته باشند و به آب نرسیده باشند چرا نتوانیم موضوع انتقال آب را پیگیری کنیم. این راه‌حل توسط کشورهای زیادی در دنیا و ازجمله کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز انجام می‌شود و ما نباید از ظرفیتی که برای تأمین آب شرب ضروری است، با رعایت تمامی ابعاد محیط‌زیستی آن بهره نگیریم. مطمئناً انتقال آب بین‌حوضه‌ای راهکار نیست و اگر نگاهی به عملکرد این حوزه بیندازیم می‌بینیم مسئله استان اصفهان و یزد حل نشده و در عوض مشکلات را افزایش داده است، اما الآن بحث انتقال آب خزر به سمنان است و موضوع کرمان و یزد نیست. در بحث انتقال آب خزر به سمنان هنوز مجوزی صادر نشده است. وزارت نیرو اعلام کرده 40 میلیون مترمکعب آب برای شرب این استان و برای صنعت نیز 60 میلیون مترمکعب آب نیاز دارند. ما از آن‌ها خواسته‌ایم یک طرح توجیهی به ما بدهند که در آن به‌طور مستدل نشان داده شود که به این آب نیاز مبرم دارند. به‌عنوان‌مثال اگر صنعت نباشد توسعه منطقه‌ای و اشتغال صورت نمی‌گیرد و ما باید به این مسئله توجه کنیم. همچنین در این طرح توجیهی باید به این مسئله اشاره کنند که جز انتقال آب راه‌حل دیگری برای تأمین این آب وجود ندارد، آن‌ها ظرف یک سال باید این طرح را تهیه می‌کردند که هنوز به دست ما نرسیده است. همچنین نمک‌زدایی از این آب باید در مقصد انجام شود تا در اکوسیستم دریا اختلالی صورت نگیرد./