چرا محصولات کشاورزی ایران در خاورمیانه بازار ندارد؟
راه رایگان ایران برای صادرات محصولات پاکستانی
باید یک زلزله هشت ریشتری نگرش‌های کشاورزی را تغییر دهد
فرانس کاسل برگر مدیر بانک اوبر اتریش رو به سهام‌دارانش می‌گوید:«همه چیز خوب پیش می‌رود جز رابطه با ایران». اتریشی‌ها اعتقاد دارند رابطه تجاری با تهران معلق است، چون روابط ایران با آمریکایی‌ها پیچیده شده است.
پس از امضای برجام و برداشته شدن بخشی از تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، مقامات سیاسی در تهران انتظار داشتند درها به سوی اقتصاد جهانی باز شود اما روی کار آمدن ترامپ و فشار و لابی‌های عبری و عربی در کاخ سفید ، همه چیز را به مرز ناامیدی مطلق کشیده است.
ترامپ شرط اجرای برجام را «تغییرات اساسی در دیپلماسی ایران» می‌داند و شرکت‌های اروپایی را تهدید به مجازات های سخت می‌کند. اما این تمام ماجرای مصائب اقتصاد ایران در ماه‌های اخیر نیست. زیرا تنها این خطوط اعتباری و گشایش‌های بانکی نبوده که تحت تاثیر محور مقاومت قرار گرفته، بلکه بسیاری از قراردادهای تجاری منطقه‌ای با همسایگان استراتژیک هم دچار گسست‌های یک جانبه قرار گرفته است.
رضا امیدوار تجریشی رئیس خانه صنعت و تجارت ایران می‌گوید: «هزینه مبارزه با داعش در عراق را ما پرداخت کردیم، اما سودش نصیب عربستان شده است.» اشاره او به بالا رفتن تعرفه کالاهای ایرانی در مرز ورود به عراق است.
تجریشی می‌گوید: «دولت عراق از دو سال قبل تعرفه کالاهای وارداتی از ایران را تا 40 درصد افزایش داده است.» این اتفاق باعث شده کالاهای ایران موقعیت خود را در بازارهای این کشور از دست بدهند و کامیون‌های ایرانی پشت درهای بسته بازار عراق بمانند. از آن سو قرارداد اقتصادی میان بغداد و ریاض منجر به توافق ترجیحی تجاری میان این دو کشور شده و این یعنی کالای ساخت عربستان به جای کالای ایرانی در عراق به سهولت به فروش می‌رسد.
بحران آب، صادرات یا سیاست؟
کشاورزان اصفهانی از وضعیت اقتصادی خود ناراضی هستند، آنها می‌گویند آب لازم جهت کشاورزی در اختیارشان قرار ندارد. مسئولان محلی پس از هر تجمعی آنها را در امامزاده منطقه جمع می‌کنند و برایشان از آینده روشن حرف می‌زنند، اما فردای سخنرانی مسئولان٬ دوباره ماجرا از نو شروع می‌شود.
کشاورزان اصفهانی در گفت‌وگو با «ایانا» می‌گویند: «نسبت به آینده ناامید هستیم، دیگر غذایی برای بردن به سر سفره‌هایمان نداریم.» اما تمام ماجرای کشاورزی ایران بحران بی‌آبی نیست. محصولی هم که با سختی فراوان در مزارع کشت می‌شود رو به نابودی رفته است.
سال گذشته سیب زمینی کاشته شده در زمین‌های کشاورزی اصفهان آنقدر در انبارها ماند و بازار پیدا نکرد تا دولت مجبور شد آن را بخرد! در همان زمان در شهر زاهدان قرارداد تجاری میان ایران و پاکستان امضا شده بود تا محصولات کشاورزی پاکستانی بدون پرداخت حق ترانزیت و عوارضی از مرز سراوان گذشته و وارد بازار عراق شود.
محمد ملازهی کارشناس امور شبه قاره هند در این‌باره به «ایانا» می‌گوید: «در حالی پاکستانی‌ها با دست و دلبازی ایرانی‌ها در انتقال محصولات کشاورزی خود از خاک ایران به سوی بازارهای منطقه‌ای روبه‌رو هستند که سال‌هاست اسلام آباد مانع اجرای طرح انتقال گاز ایران به هند شده و طرح لوله صلح را در تعلیق کامل قرار داده است.
علی بیگدلی استاد دانشگاه شهید بهشتی نیز در خصوص دلایل از دست دادن امتیازات هم پیمانی از سوی ایران می‌گوید: «ایران در دو راهی انتخاب میان اهمیت ژئوپولوتیک و ژئواستراتژیک٬ گزینه دوم را انتخاب کرده است. ایرانی‌ها برای آنکه بتوانند از تهران تا بندر طرطوس پل ارتباطی بزنند، مجبور به دادن امتیازات فراوان به کشورهای منطقه شده‌اند.»
بیگدلی ادامه داد: «اقتصاد و سیاست ایران هزینه فراوانی را در انتخاب‌های استراتژیک خود تحمل کرده و حالا بعد از حمله آمریکا به سوریه ممکن است بازی به هم بخورد و آخرین سنگر یعنی اسد را هم از دست بدهد.»
بیگدلی افزود: «اگر تهران انتخاب استراتژیک خود در منطقه را تغییر ندهد، مجبور است تحت فشار آمریکایی‌ها٬ هزینه‌های کلان سیاسی و اقتصادی از جمله بر هم خوردن قراردادهای تجاری خود را از دست بدهد.»
این کارشناس مسایل بین‌الملل با اشاره به موقعیت تجاری سایر همسایگان ایران٬ گفت: «تهران باید به شیوه کار همسایگانش توجه کند، ترکیه بیش از ایران در منطقه ماجراجویی کرده و برای مثال همین حالا عفرین را در اشغال خود دارد، اما قراردادهای تجاری خود را از دست نمی‌دهد، زیرا اردوغان معتقد است با آمریکا اتحاد، با روسیه شراکت و با ایران همکاری داریم. اما ایران می‌گوید با روسیه اتحاد استراتژیک داریم و به بقیه اعتماد نمی‌کنیم این یک سویه‌نگری باعث می‌شود کشوری مثل پاکستان با آن همه بی‌نظمی سیاسی از ایران سود ببرد؛ افغانستان آب را به سوی ایران ببندد و عراق به ناگهان چرخش کند و ایران تنها نظاره‌گر باشد».
ترامپ در آخرین توییت خود می‌گوید«شاید روزی روابطمان با ایران خوب شد.» آیا حتی اگر ایرانی‌ها در مواضع منطقه‌ای خود تجدیدنظر کنند و راه پیونگ یانگ را بروند، می‌توانند بازارهای منطقه را در دست بگیرند؟ پاسخ به این سوال آسان نیست.
هادی حق‌شناس اقتصاددان٬ با اشاره به کیفیت در صادرات کالای ایرانی به «ایانا» می‌گوید: «قبل از سال 1991 و فروپاشی شوروی، ایران مشکلات بانکی با آنها نداشت، مسکو ما را تحریم نکرده بود اما ایران نمی‌توانست کالاهای بخش کشاورزی را به آسیای میانه صادر کند، پس همه چیز تنها محدود به اختلافات سیاسی نیست و کیفیت نیز اهمیت دارد.»
حق‌شناس ادامه داد: «ایران در کیفیت و قیمت تمام شده تولید دچار مشکل است. به‌عنوان نمونه وقتی قطر از سوی کشورهای خلیج فارس تحریم شد، محصولات کشاورزی ترکیه از آسمان ایران به سوی دوحه سرازیر و درهای ایران به سوی محصولات ترکیه باز شد. در همان زمان محصولات کشاورزی ایران٬ کنار زمین در حال نابودی بود. زیرا قطری‌ها محصول ترک را به ایرانی ترجیح داده و سیل سفارش روانه آنکارا شد.»
حال چه پای برنامه‌های استراتژیک ایران در میان باشد، چه محصول ایرانی نتواند با همسایگانش رقابت کند، تولیدات کشاورزی جمع‌آوری شده کنار زمین‌های کشاورزی باقی می‌ماند و بار آن در خرید تضمینی در نهایت به گردن دولت‌ها می‌افتد. البته دلال‌ها نیز وارد بازار شده و با سودجویی با کمترین قیمت ممکن محصول را از کشاورز خریداری می‌کنند. هر چه باشد، نتیجه این اتفاق تنها کم رنگ‌تر شدن نقش کشاورزی از اقتصاد ایران و گرایش به واردات ارزان‌تر و بی‌دردسرتر برای دولت است.
رضا خلیلی ورزنه فعال محیط زیست به «ایانا» می‌گوید: «کلاف سردرگم کشاورزی در ایران به سادگی باز نمی‌شود، برای تغییر در شرایط موجود نیازمند یک تحول بزرگ هستیم. باید یک زلزله هشت ریشتری نگرش‌های کشاورزی در ایران را تغییر دهد.»
دیدگاه تان را بنویسید