سهم ما در اجماع جهانی «مهار آلودگی پلاستیک»

اما به رغم اقداماتی که با اجماع اکثر کشورهای جهان برای مقابله با تغییر اقلیم صورت گرفته است، به نظر می‌رسد فعالیت‌ها در محدودیت مصرف بی‌رویه پلاستیک‌ها در کشورهای مختلف عمدتا مبتنی بر «سیاست‌های ملی» این کشورهاست، اقداماتی چون ممنوعیت مصرف کیسه‌های پلاستیکی یکبار مصرف، وضع مالیات بر مصرف، حذف و جایگزینی میکروپلاستیک‌ها، استفاده از پلاستیک‌های زیست تجزیه‌پذیر و ..... با هدف کاهش آلودگی پلاستیک‌ها به خصوص در مناطق گردشگری و ساحلی جهان.

طبق آمارها سالانه 8 میلیون تن پلاستیک به اقیانوس‌ها تخلیه می‌شود. در هر دقیقه یک میلیون کیسه پلاستیکی یکبار مصرف در جهان استفاده می‌شود و می‌توان گفت که تقریبا هر قطعه‌ای از پلاستیک که تاکنون توسط انسان تولید شده هنوز به شکل‌ها یا فرم‌های گوناگون در طبیعت وجود دارد.

بر اساس گزارش یونپ هم اکنون 50 کشور جهان دارای برنامه فعال برای مقابله با آلودگی پلاستیک هستند، با این حال اقدامات داوطلبانه در سطح ملی به تنهایی برای مقابله با این معضل که به بحرانی جهانی بدل شده، کفایت نمی‌کند. از یک سو روند روبه افزایش تولید جهانی محصولات پلاستیکی ادامه دارد، از سوی دیگر  اقدامات سلبی برخی کشورها برای حذف پلاستیک‌ها به دلیل فقدان زیرساخت‌های فرهنگی و اقتصادی اثرگذار نبوده است. از این رو ضرورت دارد به موازات اقدامات ملی، سیاست‌های بین‌المللی و منطقهای ( بویژه در ذیل کنوانسیون‌های منطقه‌ای حفاظت از محیط زیست دریایی ) به منظور کاهش این حجم آلودگی که دریاها و اقیانوس‌ها و به تبع آن زندگی بشر  را متاثر می‌سازد اتخاذ شود.

در کشور ما نیز سالانه 250 هزار تن‌ پلاستیک تولید می‌شود و متاسفانه ایران جزو 10 کشور نخست پرمصرف ظروف پلاستیکی یکبار مصرف در جهان است و هرخانواده ایرانی به طور متوسط روزانه 3 کیسه پلاستیکی وارد چرخه مصرف می‌کند . وجود مواد اولیه ارزان و در دسترس پلیمری، فقدان قوانین بازدارنده و محدود کننده برای تولید و مصرف بی‌رویه پلاستیک‌ها در کشور و فقدان اعمال سیاست‌های تشویقی برای کاهش مصرف یا استفاده از جایگزین‌های تجزیه‌پذیر عملا موجب شده که تاکنون اقدام شاخصی در کشور درباره پلاستیک‌ها چه در حوزه تقنین و چه اجرا صورت نپذیرد.

درک این عقب افتادگی از  جامعه جهانی برای مهار آلودگی پلاستیک و این واقعیت که ما گام‌های نخستین را در این عرصه بر می‌داریم حرکتی قابل قبول و با سرعتی بالا را در حوزه قوانین و اسناد بالادستی کشور  و دولت از یکسو و مشارکت فعالانه نهادهای مدنی برای آموزش و تغییر الگوی مصرف در جامعه از سوی دیگر می‌طلبد. «لایحه اقتصاد چرخشی پسماند» برای اجرایی نمودن بندهای ث و ص ماده 38 قانون برنامه پنجساله ششم توسعه گرچه نگاه اختصاصی به  موضوع پلاستیک‌ها ندارد و برای حرکت مطلوب در این مسیر کفایت نمی‌کند، لیکن می‌تواند درصورت تصویب با شفاف سازی در مناسبات حاکم بر بازار بازیافت و ذی نفعان این حوزه، نقطه آغازین برای مقابله با آلودگی پسماندها و از جمله پلاستیک‌ها محسوب شود.

منابع:

• وضعیت مصرف پلاستیک در ایران و جهان، کمیسیون آب، محیط زیست و اقتصاد سبز، دبیرخانه کمیسیون های تخصصی مجامع و شوراهای اتاق ایران، آبان 1395
• Simon, Nils und Maro Luisa Schulte 2017: Stopping Global Plastic Pollution: The Case for an International Convention.