نگاهی به کارنامه طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری؛
اجرای 918 هزار هکتار سامانه نوین آبیاری در 5 سال اخیر
با جهت‌گیری طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری به‌سوی روش‌های با راندمان بالاتر، نسبت عملکرد سامانه‌های آبیاری بارانی به عملکرد کل سامانه‌های نوین آبیاری از 57 درصد در ابتدای سال 1393 به 24 درصد در انتهای سال 1397 رسید.
به گزارش خبرنگار ایانا، طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری یکی از اولویت‌های وزارت جهاد کشاورزی و یکی از پروژه‌های مصوب اقتصاد مقاومتی در راستای ارتقای بهره‌وری آب و افزایش ضریب خوداتکایی محصولات کشاورزی با حفظ منابع تولید برای رفع تنگناهای خشکسالی، کم‌آبی و مسایل متأثر از آن است.
اجرای مؤثر این سامانه با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی، آب، خاک و گیاه، یکی از ابزارهای مهم مدیریت آب در مزرعه است که علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف آب، افزایش عملکرد در واحد سطح، کاهش مصرف سموم و کودهای کشاورزی و نیز کاهش مصرف انرژی را در پی دارد.
بنابر تحقیقات به عمل آمده، جایگزین کردن سامانه‌های نوین آبیاری با روش‌های سنتی آبیاری سطحی به طور متوسط 44 درصد راندمان آبیاری را ارتقا می‌دهد. از سوی دیگر، با اجرای این سامانه‌ها، پتانسیل افزایش عملکرد محصول 30 درصد افزایش و پتانسیل کاهش مصرف سم و کود شیمیایی 30 درصد کاهش می‌یابد. افزون بر این، کاهش 25 درصدی متوسط مصرف انرژی در منابع آب زیرزمینی از دیگر مزایای استفاده از این سامانه‌هاست.
بر این اساس، وزارت جهاد کشاورزی در سال‌های اخیر توسعه این سامانه‌ها را در دستور کار قرار داده است و گام‌های بزرگی به‌منظور مدیریت بهینه آب در این بخش برداشته است. بنابر آمار منتشرشده از سوی معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی، سطح اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در اراضی زراعی و باغی کشور از ابتدا تا پایان سال 1392 بالغ بر یک میلیون و 336 هزار هکتار بوده است. این در حالی است که در دوره 5 ساله بعد از آن (1393-1397) در 787 هزار هکتار از اراضی پایاب منابع آبی کوچک (سنتی) و پایاب سدها و شبکه‌های مدرن، این سامانه‌ها اجرا شده و در 131 هزار هکتار دیگر هم در حال اجرا بوده است.
عملکرد طرح توسعه سامانه های نوین آبیاری
این آمار حکایت از آن دارد که میانگین عملکرد طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری تا پیش از سال 1393 حدود 58 هزار هکتار در سال بوده است اما در 5 سال اخیر این رقم به 183 هزار هکتار در سال افزایش یافته است.
در سال 1396 با ثبت عملکرد 302 هزار و 477 هکتاری انواع سامانه‌ها اعم از اجراشده، در حال اجرا و به بهره‌برداری رسیده در قالب 18215 پروژه، رکوردی بی‌سابقه در تاریخ عملیات آب و خاک کشور اتفاق افتاد.
جهت‌گیری طرح به سمت روش‌های با راندمان بالا
یکی دیگر از جهت‌گیری‌های این طرح، حرکت به سمت روش‌های آبیاری با راندمان بالاتر است. بر این مبنا، با عنایت به تبخیر زیاد و بادبردگی روش آبیاری بارانی، کاهش سطح اجرای این روش در برنامه‌ها و دستورالعمل‌های معاونت آب و خاک مدنظر قرار گرفته است که سبب شد نسبت عملکرد سامانه‌های آبیاری بارانی به عملکرد کل سامانه‌های نوین آبیاری از 57 درصد در ابتدای سال 1393 به 24 درصد در انتهای سال 1397 برسد.
هرچند طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری از دستاوردهای بزرگ وزارت جهاد کشاورزی و معاونت آب و خاک در دوره اخیر است اما این طرح برای اثربخشی نیاز به تکمیل و اعمال اصلاحاتی دارد. بدین منظور، مجری این طرح، برنامه‌هایی را برای افزایش کارآیی و بهبود عملکرد آن در دست اقدام که رئوس این برنامه‌ها عبارتند از:
- بارگذاری نرخ کلیه لوازم و قطعات سامانه‌های نوین آبیاری در یک سیستم الکترونیکی
- تبدیل اطلاعات نقطه‌ای هر پروژه به اطلاعات چندضلعی (Polygon) در محیط GIS برای کنترل بهتر و دقیق‌تر
- ارزیابی پروژه‌های آبیاری از ابعاد گوناگون اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی
- توسعه آبیاری هوشمند
- بهنگام نمودن طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری و پهنه‌بندی اراضی تجهیزنشده به سامانه‌های نوین آبیاری
استمرار سلسله نشست‌های فنی، تخصصی و مدیریتی (با حضور اساتید دانشگاهی، محققان و دست‌اندرکاران و بهره‌برداران) درباره ضرورت و چگونگی توسعه سامانه‌های نوین آبیاری و اثربخشی آن بر منابع و مصارف آب کشاورزی.
دیدگاه تان را بنویسید