طرح مدیریت پایدار منابع طبیعی منطقه هیرکانی برای صیانت از مراتع و جنگل‌ها

محمدعلی فخاری معاون دفتر جنگلداری و امور بهره برداری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفتگو با خبرنگار ایانا، در رابطه با اجرای طرح جایگزین در راستای حفظ و حراست از منابع طبیعی، اظهار کرد: طرح جایگزین یا طرح مدیریت پایدار منابع طبیعی بر اساس یک مجموعه تکالیف قانونی از سوی دولت و مجلس شورای اسلامی برای سازمان جنگل‌ها تعیین شده و از سال 92، در برنامه ششم توسعه سازمان جنگل‌ها موظف شد که پس از پایان طرح‌های جنگلداری، یک طرح جایگزین برای طرح‌های قبلی ارائه کند.

وی افزود: بر همین اساس، طرح مدیریت پایدار منابع طبیعی منطقه هیرکانی را که جایگزین طرح‌های گذشته است، با استفاده از تجریبات گذشته و رفع نواقص قبل در دستور کار قرار دادیم و مقرر شد از یک قاعده بین المللی که توسط فائو ارائه شده به نام SFM، یا مدیریت پایدار جنگل استفاده کنیم که معیارها و شاخص‌های خاصی دارد اما باید مطالعات بومی منابع طبیعی شمال کشور انجام شود تا با شرایط منطقه سازگار باشد.

فخاری با اشاره به این نکته که طرح مدیریت پایدار یک فرآیند با 4 فاز است، تصریح کرد: فاز مقدماتی آن شامل شرح خدمات، دستورالعمل، شیوه‌نامه‌ها بوده که به تصویب رسیده و ابلاغ شده و فاز دوم آن شامل دو بخش مطالعاتی نیمه تفصیلی یا توجیهی و تفصیلی-اجرایی است.

وی افزود: در مطالعات نیمه تفصیلی بر اساس علوم پایه و زیستی، 104 حوزه‌‌ آبخیز در جنگل‌های هیرکانی را مورد مطالعه قرار می‌دهیم و مبنای مطالعات بر اساس قوانین بین المللی و اصول آمایشی است.

معاون دفتر جنگلداری و امور بهره برداری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور ادامه داد: با این مطالعات، شیوه سنتی بهره‌برداری از جنگل‌ها را کنار گذاشته و هر مرتع و جنگل را ابتدا بر اساس توان و استعداد منطقه می‌سنجیم و پس از آن برای هر منطقه بر اساس آن توان و استعداد برنامه‌ریزی می‌کنیم که این اقدامات با مطالعات نیمه تفصیلی انجام می‌شود.

وی با اشاره به پهنه بندی حوزه‌های آبخیز جهت سهولت مطالعه بر آن، اذعان کرد: در مطالعات تفصیلی برای هر پهنه و کاربری مشخص شده، برنامه ریزی اجرایی کاملی انجام می‌دهیم، به عنوان مثال، حوزه آبخیز ۳۰ هزار هکتاری را به ۵ پهنه تقسیم و برای هر کدام از پهنه‌ها برنامه‌ریزی می‌کنیم.

فخاری با بیان این که ما در کشور به صورت اجمالی 9 پهنه داریم که 7 پهنه در اختیار سازمان جنگل‌ها است و 2 پهنه از اختیار ما خارج است، گفت: دو پهنه دیگر توصیه‌ای بوده و کاربری صنعتی و زراعی-مسکونی دارند و ما تنها در بحث مشورت و توصیه به آن ورود پیدا می‌کنیم اما برای 7 کاربری دیگر که شامل جنگلداری، مرتعداری، بیابان، گردشگری، منابع آبی، حفاظت و حمایت و ذخیره‌ساز جنگلی است، برنامه اجرایی خواهیم داشت.

وی با تأکید بر این نکته که با اجرای اصلاحات در اراضی، حفظ، حراست و بهره‌برداری از آن را از روش مجری‌محور خارج می‌کنیم، خاطرنشان کرد: سازمان جنگل‌ها، اقتصاد کلان کشور را مد نظر قرار می‌دهد و پیمانکاران اقتصاد خرد را در نظر می‌گیرند و حفظ منابع، اشتغال و توسعه منطقه را لحاظ نکرده و به سود آنی و استفاده بیش از حد از منابع روی می‌آورند.

فخاری افزود: پس از فاز مطالعاتی و اجرایی، فاز نظارت و ارزشیابی است که باید به‌روز‌رسانی شود.

معاون دفتر جنگلداری و امور بهره برداری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور عنوان کرد: این چهار فاز حلقه‌های یک زنجیره هستند که به هم متصل بوده و به یک مدیریت پایدار منابع طبیعی به نام طرح جایگزین تبدیل می‌شوند.

وی افزود: در سال‌های اخیر با استفاده از ظرفیت‌های موجود در سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی  و سازمان جنگل‌ها، کارگروه‌های تخصصی در این زمینه تشکیل شده است.

فخاری در رابطه با منابع اعتباری برای طرح جایگزین، اظهار کرد: منابع اعتباری و مالی این طرح بسیار محدود است و امیدواریم با عنایت مسئولان این مشکل هم مرتفع شود. 

معاون دفتر جنگلداری و امور بهره برداری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور عنوان کرد: در مدیریت پایدار منابع طبیعی سه وجه داریم، اکولوژی، اقتصاد منطقه و اجتماع که باید هر سه را در نظر بگیریم، در غیر این صورت این مدیریت پایدار نخواهد بود و امنیت غذایی در خطر می‌افتد.