خطری به نام فرسایش خاک
سمانه حسین آبادی_کارشناس ارشد باغبانی|| انسان در طول حیات از خاک بهره می‌گیرد و در خاک آرامش می‌یابد. غذای انسان، پوشاک و بسیاری از مایحتاج او از خاک تأمین می‌شود. به نظر می‌رسد که انسان اولیه تا زمانی که مواد غذایی خود را از طریق شکار به دست می‌آورده، چندان توجهی به خاک نداشته، ولی به تدریج که کشت گیاهان جایگزین شکار شده، اهمیت خاک نیز افزایش یافته است.
لغت خاک (SOIL) از ریشه لاتین (SOLUM) به معنای زمین یا کف مشتق شده است. امروزه یکی از دغدغه‌های اصلی جامعه‌ی بشری حفاظت از خاک و آب، به عنوان منابع اصلی حیات و ارتقای کیفیت آنها است. به منظور ارج نهادن به اهمیت خاک و جلوگیری از هدر رفت و نابودی آن، در سال 2002 بر اساس پیشنهاد اتحادیه جهانی علوم خاک، روز 5 دسامبر (15 آذر) به عنوان روز جهانی خاک نامگذاری شد تا دولت‌ها، سیاستگذاران و فعالان بخش خصوصی بــه طور جدی به تکاپو افتاده و بــرای نواقص، اصلاح روش‌ها و بهبود اوضاع کیفی خاک‌ها چاره اندیشی کنند. برپایه برآوردهای انجام شده بر اثر فرسایش خاک سالیانه چندین میلیون هکتار از اراضی کشاورزی جهان به کام نابودی کشیده می‌شود. تخریب خاک و از بین رفتن پوشش گیاهی با انتشار گاز کربنیک به اتمسفر به تدریج موجب افزایش دما و بروز پدیده‌های مخرب جوی می‌شود، که چالشی بزرگ برای بشر محسوب می‌شود.
ایران یکی از هفت کشــور آسیایی است که بیشترین میزان فرسایش خاک را دارد. بنابر آمار اعلام شده از سوی مسئولان سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور، میزان فرسایش خاک در کشور ما 3 برابر شاخص جهانی است و ما سالانه 2 میلیارد تن خاک از دست می‌دهیم. با توجه به اهمیت بالا (اما فراموش شده) خاک در اقتصاد جامعه، کشــاورزی و محیط زیست و خطرات ناشی از فرسایش و تخریب آن، تعیین روز جهانی خاک برای جلب توجه هر چه بیشتر و ایجاد فرصت مناسب جهت بررسی چالش‌ها و معضلات گوناگون پیش روی این عنصر حیاتی و ارائه راهکارهای عملی و علمی برای حفظ و نجات آن الزامی به نظر می‌رســد. در راستای دستیابی به مدیریت پایدار منابع خاک و جلوگیری از اتلاف آن دو استراتژی عمده وجود دارد: 1- احیای خاک‌ها و اکوسیستم‌های تخریب شده 2- به کارگیری تکنولوژی‌های کشاورزی سازگار و بهسازی آنها. به منظور نیل به این استراتژی‌ها برخی راهکارهای عملی قابل یادآوری، عبارتند از: الف- جنگل کاری و مدیریت پوشش های گیاهی ب- احیای خاک های شور، فاقد مواد مغذی و آلوده ج- توسعه روش‌ها و سیســتم‌های مناسب شخم مثل شخم حفاظتی، به کارگیری مالچ‌ها و دیگر بقایای گیاهی د- مدیریت تلفیقی کودها و مواد مغذی و استفاده معقولانه از آنها ذ- استفاده از روش‌های مناسب حفاظت آب شامل آبیاری قطره‌ای، نیمه آبی، بازیابی آب و مدیریت سفره آب زیر زمینی ر- بهبود سیستم‌های زراعی/ تولیدی و...
بنابراین، به کارگیری راهبردهای مناســب در مدیریت پایدار منابع طبیعی در مناطق خشک و نیمه خشک، می‌تواند ضمن حفظ این گنجینه طبیعی و بی نظیر کشور و جلوگیری از اتلاف آن به عنوان سرمایه ملی، بستر توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور را فراهم نماید.
دیدگاه تان را بنویسید