خشکسالی را جدی بگیریم/ رونمایی از دستورالعمل جامع مدیریت آب کشاورزی

به گزارش خبرنگار ایانا، با توجه به بحران کم‌آبی و نیاز به افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی، مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب دستورالعمل جامعی را برای مدیریت هوشمند و پایدار منابع آبی منتشر کرده است. این دستورالعمل که با همکاری وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و اتاق بازرگانی تدوین شده، برنامه‌های اجرایی و گام‌های عملیاتی مشخصی را برای بهینه‌سازی مصرف آب در کشاورزی ارائه می‌دهد.

نقش کلیدی وزارت جهاد کشاورزی در اجرای برنامه‌های مدیریت آب

وزارت جهاد کشاورزی، به‌عنوان متولی اصلی سیاست‌گذاری و اجرای برنامه‌های کشاورزی در کشور، نقش محوری در اجرای این دستورالعمل دارد. این وزارتخانه وظیفه دارد سیاست‌های حمایتی و تشویقی لازم را برای ترغیب کشاورزان به استفاده از روش‌های نوین آبیاری و کاهش مصرف آب تدوین کند. همچنین، گسترش سیستم‌های هوشمند مدیریت منابع آبی در مزارع و ترویج فناوری‌های نوین در این حوزه بر عهده این وزارتخانه خواهد بود. در کنار این اقدامات، حمایت از کشاورزان در تأمین تجهیزات و زیرساخت‌های لازم برای آبیاری نوین، از طریق ارائه تسهیلات و یارانه‌ها، بخش دیگری از برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه است.

علاوه بر این، آموزش و توانمندسازی کشاورزان برای اجرای راهکارهای بهینه‌سازی مصرف آب و افزایش بهره‌وری، و نیز نظارت بر اجرای این برنامه‌ها و کنترل میزان برداشت آب از منابع زیرزمینی، از جمله وظایفی است که به وزارت جهاد کشاورزی سپرده شده است.

برنامه‌های اجرایی کلیدی این طرح

در این دستورالعمل، تحلیل و برآورد شاخص‌های بهره‌وری آب یکی از اقدامات اساسی به شمار می‌رود. این بخش شامل تدوین استانداردهای مصرف آب برای محصولات مختلف و بررسی تأثیر روش‌های نوین آبیاری است. دسته‌بندی اقدامات اجرایی نیز از دیگر بخش‌های کلیدی این برنامه است که در آن، نقش و مسئولیت‌های نهادهای مرتبط، از جمله وزارتخانه‌ها، کشاورزان و تشکل‌های آب‌بر، مشخص شده است.

در کنار این موارد، اجرای روش‌های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای، هوشمندسازی سیستم‌های آبیاری و کاهش تلفات در مسیر انتقال آب از جمله برنامه‌هایی است که در این طرح گنجانده شده است.

یکی دیگر از بخش‌های مهم این دستورالعمل، اولویت‌بندی منابع آبی است که در آن، مناطق بحرانی که با کمبود شدید آب مواجه هستند شناسایی شده و برای هر یک، راهکارهای منطقه‌ای متناسبی تدوین شده است. همچنین، در این برنامه تأکید ویژه‌ای بر ارزیابی اقتصادی و زیست‌محیطی بهره‌وری آب شده است که در آن، میزان تأثیر کاهش مصرف آب بر افزایش تولید، ایجاد اشتغال و حفظ محیط‌زیست بررسی می‌شود.

نظارت و پایش مستمر نیز از بخش‌های دیگر این برنامه است که در آن، سیستم‌های نظارت و ارزیابی دوره‌ای برای بررسی میزان پیشرفت طرح‌ها طراحی شده و امکان اصلاح سیاست‌ها فراهم شده است.

گام‌های عملیاتی برای بهبود بهره‌وری آب در کشاورزی

در این برنامه، مجموعه‌ای از اقدامات عملی برای ارتقای بهره‌وری آب در نظر گرفته شده است. تدوین روش‌های محاسبه و تحلیل شاخص‌های بهره‌وری آب، بر اساس استانداردهای ملی و بین‌المللی، یکی از گام‌های کلیدی در این مسیر است. همچنین، اجرای طرح‌های آزمایشی در مناطق مختلف کشور، به‌منظور بررسی کارایی روش‌های نوین مدیریت آب، بخش دیگری از این برنامه را تشکیل می‌دهد. در کنار این اقدامات، استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند سنجش از دور و هوش مصنوعی برای پایش مصرف آب در مزارع، یکی از راهکارهای مهمی است که در دستور کار قرار گرفته است.

در بخش دیگری از این برنامه، آموزش کشاورزان و فعالان حوزه آب، با هدف آشنایی با روش‌های بهینه آبیاری و کاهش هدررفت آب، مورد توجه قرار گرفته است. همچنین، تشکیل کمیته‌های استانی و منطقه‌ای برای نظارت بر اجرای برنامه‌ها و ارائه بازخوردهای لازم، از دیگر گام‌های عملیاتی این برنامه به شمار می‌رود.

در کل، اجرای این برنامه‌ها می‌تواند کشاورزی کشور را در برابر خشکسالی مقاوم‌تر کرده، بهره‌وری تولید را افزایش دهد و از هدررفت منابع آبی جلوگیری کند. همچنین، وزارت جهاد کشاورزی با اجرای سیاست‌های حمایتی و آموزشی، نقش کلیدی در موفقیت این برنامه‌ها دارد. هماهنگی بهتر بین نهادهای دولتی و بخش خصوصی می‌تواند گامی مهم در جهت توسعه پایدار کشاورزی و حفظ منابع آب برای نسل‌های آینده باشد. این برنامه، به‌عنوان نقشه راهی جامع برای مدیریت علمی و عملی منابع آبی در بخش کشاورزی، مسیر تصمیم‌گیری‌های آینده را روشن می‌کند.

خبرنگار: شبنم مسعودی