ایران، منشا گندم های سراسر جهان

 سهراب سهرابی در گردهمایی معاونین بهبود تولیدات گیاهی سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌های کشور، که در تبریز برگزار شد، به اهمیت تاریخی و استراتژیک گندم در ایران و جهان اشاره کرد و گفت: حدود ۱۰ هزار سال پیش ایرانیان گندم را در جهان اهلی کردند و پایه‌گذار یکجانشینی شدند. منشأ تمام گندم‌های جهان به گندم ایرانی بازمی‌گردد و این محصول همواره به عنوان یکی از غذاهای اصلی ایرانیان مطرح بوده است.

وی با تأکید بر نقش گندم در امنیت غذایی کشور افزود: نخستین طرح‌های خودکفایی گندم در دهه ۶۰ آغاز شد و خودکفایی تولید گندم در سال‌های ۸۳ تا ۸۵، دهه ۹۰ و سال‌های ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۳ به ثبت رسید. ظرفیت خودکفایی گندم در کشور وجود دارد، اما نیازمند اجرای برخی اقدامات فنی و اجرایی در این حوزه هستیم.

مجری طرح‌گندم وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به جایگاه گندم در سطح جهانی اظهار کرد: در دنیا، گندم با ۲۲۰ میلیون هکتار بالاترین سطح زیر کشت محصولات زراعی را دارد و از ۸۰۰ میلیون تن تولید سالانه، ۲۰۰ میلیون تن وارد چرخه تجارت می‌شود و مابقی آن توسط خود کشورهای تولیدکننده مصرف می شود. گندم به عنوان ابزار قدرت و سلطه در سپهر سیاسی جهان مطرح است و کشورهای ابرقدرت همگی صادرکننده این محصول هستند. در ایران، به‌طور متوسط ۵۰ درصد انرژی و پروتئین مردم از گندم تأمین می‌شود و در برخی مناطق روستایی این رقم به ۸۰ درصد نیز می‌رسد.

سهرابی با مقایسه سرانه مصرف جهانی گندم افزود: سرانه مصرف گندم در جهان ۱۶۵ کیلوگرم است، در حالی که کشورهایی مانند مصر، الجزایر و ترکیه مصرف بالاتری نسبت به ایران دارند. در برنامه‌های توسعه و اسناد بالادستی، دستیابی به خودکفایی گندم به عنوان یک هدف راهبردی تعیین شده است.

وی در ادامه به ظرفیت‌های برداشت گندم در کشور اشاره کرد و گفت: ما تنها ۴۰ تا ۵۰ درصد ظرفیت ژنتیکی و اکولوژیکی گندم ایران را برداشت می‌کنیم. در حالی که ظرفیت متوسط برداشت می‌تواند به ۸.۸ تن در گندم آبی و ۲.۵ تن در گندم دیم برسد. پایین بودن عملکرد ناشی از خلأ عملکرد است که ۳۵ درصد آن به تغذیه، ۱۵ درصد به بیماری‌ها، آفات و ...، و بخش دیگر به مسائل مرتبط با بذر و سایر عوامل برمی‌گردد.

مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی از تلاش‌های ویژه در دوره‌های آموزشی سال‌های اخیر خبر داد و تصریح کرد: از سال ۱۴۰۰ دوره‌های آموزشی ویژه‌ای برگزار کرده‌ایم که در آن به مهم‌ترین بخش خلأ عملکرد، یعنی حوزه تغذیه توجه ویژه‌ای شده است. در حال حاضر سطح کشت گندم آبی کشور ۲ میلیون هکتار است که باید به ۱.۴ میلیون هکتار کاهش یابد و در مقابل، افزایش عملکرد محقق شود.

سهرابی  به اقدامات جدید برای افزایش بهره‌وری اشاره کرد و گفت: در سال جاری، ۴۴۶ شهرستان در کشور به کشت گندم اختصاص یافته و در هر شهرستان یک پایلوت اجرایی راه‌اندازی شده است. هدف از این طرح، همکاری مؤثر محققین و مروجین برای ارتقای بهره‌وری است؛ چرا که چاره‌ای جز افزایش بهره‌وری نداریم. سهرابی در پایان با اشاره به برنامه جهش تولید در دیمزارها تأکید کرد: بر اساس این برنامه، ۶ میلیون هکتار زیر کشت رفته است که از این میزان، ۳.۵ میلیون هکتار به کشت گندم اختصاص یافته است.

خبرنگار: مهسا رمضانی