کشت یک هزار هکتار گیاهان دارویی در حوزه دریاچه ارومیه

به گزارش خبرنگار ایانا در آذربایجان شرقی، میر محسن موسوی در گفتگو با خبرنگاران  با بیان این‌که حوضه آبریز دریاچه ارومیه یکی از مناسب ترین مناطق کشور برای تولید انواع محصولات کشاورزی است، گفت: کشاورزی از دیرباز در این حوضه رایج بوده و بعد از این هم ادامه خواهد داشت.

وی با بیان این‌که بخش کشاورزی مهمترین و عمده ترین مصرف کننده آب است، گفت: اگر شرایط مصرف بهینه آب در این بخش فراهم شود شاید بتوان به طور میانگین بیش از 30 درصد از مصارف فعلی را کاهش داد بدون این‌که خللی در میزان تولید ایجاد شود.

وی با بیان این‌که کل اراضی کشاورزی آبی حوضه آبریز دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی حدود ۲۴۸ هزار هکتار است، اظهار کرد: از این مقدار حدود 65 هزار هکتار به صورت باغ بوده و 183 هزار هکتار نیز مختص اراضی زراعی است.

مسئول کمیته راهبری دریاچه ارومیه در بخش کشاورزی، ادامه داد: در سال زراعی ۹۷_۹۸  از اراضی زراعی این حوزه حدود 132 هزار هکتار تحت کشت و 51 هزار هکتار مابقی به علت محدودیت منابع آب تحت آیش قرار گرفته است.

وی در خصوص محصولات زراعی تحت کشت در حوزه دریاچه اورمیه، گفت: غلات عمدتا شامل گندم و جو، حبوبات عمدتا شامل نخود، لوبیا و عدس، دانه های روغنی شامل کلزا، آفتابگردان، سبزی و صیفی نظیر سیب زمینی، پیاز، گوجه فرنگی، سیر و هویج، گیاهان داروئی شامل گل محمدی، زعفران، نعناع، آویشن، زیره و محصولات باغی عمدتا شامل انگور، گردو، گوجه سبز، سیب، بادام، هلو، زردآلو و پسته در حوزه آبریز دریاچه ارومیه کشت می‌شود.

وی در خصوص اقدامات سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی جهت کاهش مصرف آب در این حوضه، گفت: پس از مطالعه و تحقیق در این حوزه، سیستم آبیاری تحت فشار به مساحت حدود 12 هزار هکتار از سال ۹۴ اجرا شده است؛ هم‌چنین طرح‌های انتقال آب با لوله و لوله گذاری به طول 600 کیلومتر نیز به مرحله اجرایی رسیده است.

 موسوی ادامه داد: شبکه‌های فرعی سه و چهار مدرن آبیاری و زهکشی به مساحت 3500 هکتار اجرا شده و کشت‌های گلخانه‌ای به مساحت حدود ۱۰ هکتار جایگزین سبزی و صیفی شده‌ است.

وی در خصوص طرح جامع زراعت، بیان کرد: این طرح که از سال ۹۵ در بین پروژه‌های احیای دریاچه ارومیه قرار گرفته، شامل تغییر شیوه کشاورزی مرسوم به حفاظتی و انجام آن در سطح حدود 15 هزار هکتار بوده که در راستای حفظ منابع آب و خاک و تولید پایدار انواع محصولات کشاورزی  مدیر جهادکشاورزی شهرستان نظر بوده و جزو اولویت‌های ستاد احیاء دریاچه ارومیه و وزارت جهاد کشاورزی است.

وی افزود: از دیگر اقدامات انجام یافته در قالب طرح جامع زراعت می توان استفاده از بذرهای سازگار با کم آبی در گندم، جو، ذرت، محصولات علوفه‌ای، حبوبات دیم، سبزی و صیفی را نام برد.

مسئول کمیته راهبری دریاچه ارومیه در بخش کشاورزی با اشاره به طرح اصلاح باغات درجه دو و جایگزینی باغات درجه سه در سال ۹۶، بیان کرد: در این راستا نسبت به جایگزینی باغات درجه سه که دارای درختان پیر و کم بازده بوده با درختان جوان اقدام شده که با کاهش مصرف آب، کیفیت و کمیت تولید نیز بهبود می‌یابد.

وی افزود: هم‌چنین حدود 96 هکتار از باغات گردوی حوضه آبریز دریاچه ارومیه در قالب این طرح تعویض تاج شده و ضمن بهبود میزان تولید و فراهم سازی شرایط تولید محصول یکدست و بازار پسند، منجر به کاهش مصرف آب به علت کوچک شدن تاج درختان نسبت به حالت قبلی شده است.

 وی بیان کرد: در قالب این طرح، کشت گیاهان دارویی در سطح 1000 هکتار در حوضه آبریز دریاچه ارومیه نیز توسعه یافته است.

 موسوی با اشاره به اقدامات خوب در خصوص جایگزینی محصولات کم آب بر به جای پرآب بر، اظهار کرد: سطح زیرکشت پیاز از 9500 هکتار در سال 90 به 1700 هکتار در سال زراعی 97-98 کاهش یافته و در مقابل سطح کلزا در سال 98-99 به بیش از 5000 هکتار افزایش یافته که منجر به کاهش مصرف سالانه آب در حدود 60 میلیون مترمکعب شده است.

وی با اشاره به این‌که وارد کردن محصول جدید به الگوی کشت منطقه مشکل است، گفت: به جهت کاهش میزان مصرف آب در محصولاتی نظیر هویج اقدام به تبدیل ارقام دیررس به ارقام میانرس شده و این مسئله منجر به کاهش دو الی سه وعده آبیاری در این محصول شده است.

وی ادامه داد: یکی دیگر از اقدامات در راستای جایگزینی محصولات کم آب بر به جای پرآب بر، کشت نشایی محصولاتی نظیر پیاز است که در گذشته در این منطقه مرسوم نبوده البته اکنون به دلیل کوچکی قطعات و سختی مکانیزاسیون کشت نشایی، از سرعت توسعه آن اندکی کاسته شده است.

مسئول کمیته راهبری دریاچه ارومیه در بخش کشاورزی با اشاره به جایگزینی یونجه با محصولاتی نظیر چغندر علوفه ای ، خللر و ماشک، گفت: نیاز آبی محصولات جایگزین بسیار کمتر از یونجه بوده و در صورت توسعه، ضمن تامین علوفه مورد نیاز دامداری‌ها تاثیر زیادی در کاهش مصرف آب خواهد داشت.

وی ادامه داد: در جایگزینی باغات درجه سه در برخی از نقاط حوضه آبریز دریاچه ارومیه اقدام به کشت پسته شده که نسبت به محصولات عمده باغی حوضه آبریز دریاچه ارومیه دارای نیاز آبی کمتر بوده و به پایین بودن کیفیت آب مقاوم است.

وی از ورود کشت گیاهان دارویی و زعفران به الگوی کشت حوضه آبریز دریاچه ارومیه خبر داد و بیان کرد: کشت این گیاهان با در نظر گرفتن زنجیره ارزش به صورت حساب شده در حال جایگزینی به جای سایر محصولات کشاورزی است..

 موسوی گفت: کشت در محیط‌های کنترل شده به عنوان یکی از راهکارهای کاهش مصرف آب و تولید بهره ور با روند نسبتا خوبی در شهرستان‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه از جمله ملکان، عجب شیر و سراب در حال اجرا بوده و ظرف دو سال آینده تولید گلخانه‌ای استان را با تحولی جدی مواجه خواهد کرد.

وی در خصوص اقدامات پیش رو برای احیا دریاچه ارومیه، اظهار کرد: انتظار برای کشف یک اقدام فوق العاده و خارج از عرف برای نجات از وضعیت موجود دریاچه ارومیه و منابع آبی کشور، غیر عقلانی است، اما تمامی اقدامات فنی و کشاوزی ممکن در این راستا در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در حال انجام است.

وی ادامه داد: اقداماتی نظیر اجرای سیستم‌های مدرن آبیاری، اصلاح الگوی کشت، اصلاح شیوه کشاورزی، استفاده از ارقام و واریته‌های سازگار با کم آبی، کشت در محیط‌های کنترل شده با استفاده از پتانسیل بهترین دانشگاه‌های جهان و ایران و استفاده از تجربیات سازمان‌های بین المللی نظیر فائو، جایکا، ایکاردا و ... در حال اجراست.

مسئول کمیته راهبری دریاچه ارومیه در بخش کشاورزی تاکید کرد: تمامی اقدامات مرسوم دنیا در این حوضه با کیفیت نسبتا مناسب اجرا می‌شود اما این‌که چرا تاکنون نتیجه گیری نامطلوب داشته دلایل گوناگونی دارد.

وی یکی از این دلایل را عدم رعایت تقدم و تاخر در اجرای پروژه‌ها عنوان کرد و افزود: اجرای سیستم مدرن آبیاری و یا سایر اقدامات به تنهایی قادر به ذخیره آب در منبع آب نیست، بلکه باید ابزار کنترلی(کنتور هوشمند حجمی) در ابتدای این سیستم نصب و به اندازه افزایش راندمان آبی که از جانب اجرای آن پروژه‌ها حاصل می‌شود آب کمتری به سیستم تحویل داده شود.

وی ادامه داد: اما با وجود این‌که همه تصمیم‌ گیران محترم به این موضوع اشراف داشتند، با استناد به ماده 12 قانون توزیع عادلانه آب که هزینه نصب کنتور هوشمند حجمی آب را به عهده بهره بردار گذاشته است از تخصیص اعتبار کافی و به موقع به این موضوع خودداری کردند.

 موسوی متذکر شد: عدم تخصیص اعتبار به این موضوع و مقاومت کشاورزان در مقابل پرداخت بهاء کنتور هوشمند حجمی که منجر به اعمال محدودیت برداشت آب برای خودشان می‌شود در نهایت موجب  کم اثر شدن پروژه‌های اجرایی شد.

وی هدف از طرح این موضوع را به زیر سوال بردن عملکرد سیستم‌های مدرن آبیاری ندانست و گفت: این سیستم مزیت‌های زیادی از جمله افزایش کیفیت و کمیت تولید، امکان آبیاری در اراضی ناهموار، کاهش میزان آفات و امراض و... را داشته و ضروی است که در کل کشور در اولویت امور مکانیزاسیون کشاورزی قرار گیرد.

وی برخورد کم اثر با استفاده کنندگان غیر مجاز از منابع آب را یکی دیگر از دلایل نتیجه گیری نامطلوب پروژه‌های احیای دریاچه ارومیه عنوان کرد و افزود: در طول این سال‌ها بر اساس آمارهای غیر رسمی تعداد حفاری‌های چاه غیر مجاز بیش از تعداد چاه‌های غیرمجاز پر و مسلوب المنفعه شده بوده که باعث‌ آسیب‌های جدی بر منابع آبی می‌شود.

مسئول کمیته راهبری دریاچه ارومیه در بخش کشاورزی ادامه داد: کشاورزان دارای مجوز برداشت آب از منابع سطحی و زیر زمینی با تلقی اینکه دولت با نصب کنتور هوشمند حجمی آب بر روی چاه‌ها و ایستگاه‌های پمپاژ مجاز  شرایط برداشت بیشتر آب برای قانون شکنان (چاه‌ها و ایستگاهای پمپاژ غیر مجاز) را تسهیل می‌کند، از همکاری لازم در نصب کنتور هوشمند و کاهش مصرف آب خودداری می‌کنند.

وی تاکید کرد: عدم برخورد قاطع با متخلفان سایر افراد را در جهت حفر چاه غیرمجاز و برداشت غیر مجاز از منابع سطحی وسوسه می‌کند.

وی گفت: عدم هماهنگی دستگاه‌های اجرایی در اجرای پروژه‌ها و عدم تحقق کامل وعده های مالی داده از طرف ستاد احیاء دریاچه ارومیه نیز سبب کم اثری اقدامات مشارکتی، کشاورزی و فنی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه شده است.

موسوی ادامه داد: یکی از مسائل مهم تولید، پایداری محیط زیست و در بطن آن پایداری منابع آب است اما متاسفانه در دهه‌های گذشته به دلیل سایر مشکلات کشور، توجه زیادی به پایداری محیط زیست و کیفیت تولید نشده است.

وی افزود: اما اکنون تداوم روند پیشین تولید مقدور نبوده و ضروری است تا طرحی نو به اجرا درآید وگرنه به جای تولید پایدار، شاهد روز افزون خشک شدن دریاچه ارومیه و تالاب‌های حوضه دریاچه، نشست دشت‌ها در اثر مصرف بی رویه آب، کاهش کیفیت و کمیت منابع آب و کاهش کیفیت منابع خاک خواهیم بود.

 موسوی افزود: برای کاهش شیب مشکلات و پدیده‌هایی که باعث سیر قهقرایی تمدن یک قوم خواهد شد باید تعادلی بین مصارف آب در بخش‌های مختلف ایجاد شود.