لزوم تغییر رویکرد و سیاست‌گذاری برای تعاونی‌های آب‌بران

سید علیرضا رییس السادات در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا بیان کرد: آب، مهم‌ترین منبع کمیاب در بخش کشاورزی است و اساسی‌ترین مساله برای این منبع کمیاب، استفاده بهینه از آن است. ما در مساله آب  به‌دنبال افزایش بهره‌وری هستیم.

وی افزود:شایسته‌تر است تعاونی‌ها، ضمن اینکه کار توزیع عادلانه و انتقال آب را انجام می‌دهند،  برنامه کشت مناسب از لحاظ نوع محصول، انتخاب رقم و آرایش کشت مناسب، یکپارچه‌سازی، تسطیح اراضی و روش‌های نوین آبیاری که باعث افزایش بهره‌وری آب می‌شود، را هم انجام دهند.

رییس السادات توضیح داد: به‌همین منظور، تبدیل تعاونی‌های آب‌بران به تعاونی‌هایی که ضمن داشتن پشتوانه قانونی مناسب در قالب الگوهای نظام بهره‌برداری توامان آب و زمین باشد، ضروری است. شرکت‌های جدید احداث شده، مثل شرکت‌های  تعاونی تولید (آب‌بران) روستایی، سهامی و زراعی و کشت و صنعت  است که کار توزیع عادلانه آب را هم انجام می‌دهند.

آب و زمین  دو روی یک سکه در کشاورزی

مدیر کل دفتر نظام بهره‌برداری سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران اعلام کرد: مبحث آب و زمین دو روی یک سکه هستند و نمی‌توان آنها را جدای از هم دید. تعاونی آب‌بران معمولا دنبال توزیع عادلانه آب بین بهره‌برداران هستند و آب را توزیع می‌کنند ولی نکته‌ای که وجود دارد این است که برای  پمپاژ آب، شرکت باید توانایی این را داشته باشد تا از زیر ساخت‌هایی که مربوط به آب هست، خوب حفاظت، حراست و بهره‌برداری کند.

استقرار نظام بهره‌برداری متناسب با منابع و امکانات کشور

این مسئول افزود: نظام بهره‌برداری، ابعاد پیچیده نظری بسیار در بخش کشاورزی دارد، ولی متاسفانه اطلاعات  دست‌اندرکاران این بخش در خصوص نظام بهره‌برداری بسیار پایین است و بیش از هر زمان دیگر بخش کشاورزی ما نیاز به استقرار  نظام بهره‌برداری متناسب با منابع و امکانات کشور دارد.

رییس السادات بیان کرد: مساله بسیار مهمی که وجود دارد، این است که با توجه به وضعیت بهره‌برداری از منابع آب و خاک کشور، یک نظام بهره‌برداری متناسب با منابع و امکانات کشور مستقر کنیم که موجب افزایش بهره‌وری شودو

وی ادامه داد: درحال حاضر  یکی از عوامل محدود کننده ما آب است نه فقط از نظر توزیع آب که البته توزیع عادلانه آب خیلی می‌تواند موثر و مفید باشد اما به غیر از آن، مدیریت آب خودش می‌تواند خیلی مهم باشد.

مدیر کل دفتر نظام بهره برداری سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران گفت:با توجه به سرمایه‌گذاری‌های انجام شده توسط وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو، باید ساختاری وجود داشته باشد تا از این سرمایه‌ها استفاده بهینه شده و از ایستگاه‌های پمپاژ، شبکه‌های انتقال آب و ... حفظ و حراست شوند. در هرصورت مباحث فنی بهره‌برداری از شبکه‌ها بسیارمهم است.

وی توضیح داد: دو مدل تعاونی وجود دارد. یکی تعاونی‌هایی که از قانون سال 50 تبعیت می‌کنند و زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی هستند  مثل تعاونی روستایی، تعاونی‌های کشاورزی، تعاونی تولید روستایی و دیگری از تعاونی‌هایی هستند که از قانون سال 70 تبعیت می‌کنند و تحت نظر وزارت تعاون کار و رفاه امور اجتماعی  تشکیل شدند. اکثر تعاونی‌های آب‌بران زیر مجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه امور اجتماعی هستند.

قانونمندی تعاونی تولید روستایی

رییس السادات گفت: تنها تعاونی که در سطح کشور قانون مستقل دارد ، شرکت تعاونی تولید روستایی است و قانون آن در سال 93 اصلاح شده و آیین نامه این قانون هم که مربوط به سال 1400 است، با تائید وزیر جهاد کشاورزی و وزارت نیرو، توسط هیئت وزیران ابلاغ شده است.

وی ادامه داد: در قانون تعاونی تولید روستایی؛ مدیریت آب، انتقال آب و مباحث آبی خاکی صراحتا قید شده است.

مدیر کل دفتر نظام بهره‌برداری سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران بیان کرد: قرار بود دولت برای  کشاورزانی که طبق الگوی نظام بهره‌برداری جمع شدند و تعاونی تولید تشکیل دادند، زیر ساخت‌هایی ایجاد کند که این مهم، هنوز به‌طور کامل انجام نشده است

وی ادامه داد: همچنین بنا بود در تمام شرکت‌های تعاونی تولید مطالعات آب و خاک و اجرای عملیات آب و خاک انجام شود تا بر اساس مطالعات، اراضی تجمیع و یکپارچه‌ سازی شود. این مساله نیاز به اعتبارات زیر ساختی دارد که متاسفانه تا نقطه مطلوب فاصله داریم.

رییس السادات گفت: طبق قانون  قرار بود که شرکت تعاونی تولید روستایی که مثل یک کشاورز عمده مالک هستند کل کارهای مربوط به بخش کشاورزی را در حوزه مربوطه انجام دهد، از طرفی بنا بر اصل 44، وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی  کار ها را به بهره‌برداران در قالب نظام بهره‌برداری واگذار کنند که متاسفانه این واگذاری به‌خوبی انجام نشد و حمایت‌هایی که قرار بود ارائه شود، محقق نشده است. کمبود سرمایه اولیه و سرمایه در گردش تعاونی‌های تولید روستایی نیز از دیگر مشکلات آنهاست.

وی اضافه کرد:  بخش کشاورزی هزینه‌پذیر است. یکی از کارهای الگوهای نظام بهره‌برداری توامان آب و زمین، کشاورزی قراردادی است. یعنی برای کشاورز مکانیزاسیون، نهاده‌ها و بذر را به فراخور توان تامین می‌کند و در زمان برداشت محصول هزینه‌ها را از کشاورزان دریافت می‌کند. این کار نیاز به سرمایه اولیه دارد. در صورتی که خیلی از تعاونی‌ها، سرمایه اولیه را ندارند و اگر دولت بتواند  سرمایه در گردش برای این تعاونی‌ها تهیه کند، خیلی راحت‌تر می‌توانند به اهداف خود برسند.

رییس السادات گفت: با این وجود هنر شرکت‌های تعاونی تولید روستایی و سایر الگوهای نظام بهره‌برداری همین است که با توجه به شرایط موجود بتوانند اقدامات موثری برای تکمیل زنجیره ارزش بخش کشاورزی انجام دهند.

تحویل حجمی آب توسط وزارت نیرو

رییس السادات  بیان کرد: یکی از اقدامات وزارت نیرو تحویل حجمی آب به تشکل‌های مورد تایید وزارت جهاد کشاورزی است و از جمله مشکلات ما این است که آب به صورت حجمی تحویل داده نمی‌شود. به‌عنوان مثال شرکت تعاونی تولید روستایی کار افزایش بهره‌وری آب را با استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری انجام می‌دهد به همین دلیل  می‌تواند با آب کمتر، سطح بیشتری را آبیاری کند و این مساله بسیار مهم است که  بتوانیم عملکرد محصول را بر اساس میزان آب مصرفی ( نه بر اساس سطح زیر کشت) محاسبه کنیم.

وی ادامه داد: ولی در حال حاضر برای توزیع آب به این مساله توجه ندارند  و بر اساس سطح زیر کشت  کشاورز، از آن آب می‌گیرند نه میزان آب حجمی که کشاورز تحویل گرفته است. این یعنی کشاورزی که باعث افزایش بهره‌وری آب شده است به جای اینکه تشویق شود، امکان دارد آب بهای بیشتری پرداخت کند. این مشکل باید حل شود به این صورت که  آب به صورت حجمی تحویل الگوی نظام بهره‌برداری داده شود.