آغاز فصل تازه مناسبات بین‌المللی کشاورزی ایران با پیوستن به جمع بزرگان آسیا

سازمان خواروبار ملل متحد (فائو) با بیش از 194 کشور عضو در زمینه کاهش فقر و گرسنگی از طریق ارتقاء توسعه کشاورزی و بهبود تغذیه برای کمک به امنیت غذائی به معنای دسترسی همه مردم در همه نقاط جهان و در هر زمان به غذای مورد نیاز جهت یک زندگی سالم و با نشاط، فعالیت می‌کند. مقر آن در شهر رم ایتالیاست و دارای 5 دفتر منطقه‌ای در آنکارا (ترکیه)، بانکوک (تایلند)، بوداپست( مجارستان)، قاهره (مصر) و سانتیاگو (شیلی)، 11 اداره زیرمنطقه‌ای، 5 اداره روابط و همچنین 78 دفتر نمایندگی در جهان از جمله ایران است. افتتاحیه سی و پنجمین کنفرانس آسیا و اقیانوسیه فائو به میزبانی کشور بوتان و نخستین حضور ایران به عنوان کشور عضو در این کنفرانس منطقه‌ای که با ابتکار عمل و همت دکتر محمدحسین عمادی نماینده دائم ایران در فائو و رئیس کمیته فنی و نایب رئیس کمیته برنامه ریزی فائو رخ داده است و تا کنون مورد توجه هیچ رسانه‌ داخلی قرار نگرفته است، مناسبت خوبی را برای ما در خبرگزاری ایانا فراهم کرد تا از چرایی و چگونگی این اتفاق بیشتر کسب اطلاع کنیم.

اما از آنجا که هنوز کنفرانس در حال برگزاری است و اطلاعات نهایی آن جمع‌بندی نشده، دکتر عمادی که در بامداد روز پنج‌شنبه با ایانا گفتگو کرد به خوانندگان ما قول داد تا در گفتگوی جداگانه دیگری که شخصا یا همکار دیگری انجام خواهد داد به زودی و پس از جمع بندی دقیق کنفرانس ماحصل مطالب عنوان شده در خصوص اظهارات کارشناسان و وزیران شرکت‌کننده در این کنفرانس به تفصیل در اختیار ما قرار گیرد. اگرچه بر اساس اعلام دکتر عمادی به ایانا، دکتر کاظم خاوازی وزیر جهاد کشاورزی کشورمان نیز در روز سوم کنفرانس و روز نخست نوبت اظهارات وزیران عضو (پنج شنبه 13 شهریور 99) به عنوان چهاردهمین وزیر سخنران، نخستین سخنرانی یک وزیر ایرانی در نشست منطقه ای آسیا و اقیانوسیه و در حضور بزرگان کشاورزی آسیا همچون چین، استرالیا، هند و ژاپن و ... را رقم خواهد زد.

در هر حال، دیدگاه‌های مطرح شده به ویژه در خصوص تاثیرات کووید -19 از زبان عمادی به عنوان مدیری که امروز در «رم» پس از اجازه وزیر وقت جهاد کشاورزی و وزارت امور خارجه ( با توجه به تجربه موفق برای افغانستان) فراهم کننده بستر مهم عضو شدن ایران در دفتر بانکوک شده است، نه تنها خالی از لطف نیست؛ بلکه پر از اطلاعات مفیدی است که می‌تواند به یادگار ماندگار شود. البته بماند که عمادی سابقه مدیرمسئولی خبرگزاری ایانا در دوران پرفروغ و خاطره‌انگیز آن در مقطع سال‌های 93 تا 96 و پیش از عزیمت به فائو را نیز بر عهده داشته است و درک روشن و همدلانه‌ای با اصحاب رسانه از ماهیت اطلاع‌رسانی و انتقادات سازنده داشتن در بخش کشاورزی دارد.

علیرضا صفاخو 

*********************

گزیده‌هایی از گفتگوی ایانا با نماینده دائم ایران در فائو و رئیس کمیته فنی و نایب رئیس کمیته برنامه ریزی فائو

*  پیش از اینکه به فائو مامور شوم، با توجه به تجربه موفق در افغانستان از وزیر وقت جهاد کشاورزی کسب اجازه کردم و ایشان هم همراهی و حمایت کرد تا اینکه در فرایندی که طی آن بر اساس روال رایج و پس از ارائه درخواست به مدت 3 سال به درازا می‌کشید، در ظرف زمانی 9 ماه محقق شد و عضویت ایران از دفتر منطقه‌ای فائو در قاهره مصر (NERC ) به عضویت دفتر منطقه‌ای فائو در بانکوک تایلند ( APRC) منتقل شد

* دکتر خاوازی وزیر جهاد کشاورزی در روز پنج‌شنبه به عنوان نخستین وزیر ایرانی در دوران برگزاری کنفرانس منطقه‌ای آسیا و اقیانوسیه و چهاردهمین وزیر کشاورزی در روز نخست اظهارات وزرا سخنرانی می‌کند( لینک سخنرانی اینجا) 

* هدف اصلی از ابتکار عمل پیوستن ایران به دفتر منطقه‌ای بانکوک، اضافه شدن ایران به جمع کشورهای منطقه آسیا بود که به لحاظ تشابه موقعیت کشاورزی و زیست‌محیطی و همچنین دانش تخصصی کشورهای قدرتمند عضو این دفتر، امکان اضافه کردن دارایی فنی و تجربی به ایران و همچنین در نقطه مقابل آن از سوی ایران برای آنها وجود دارد

* با توجه به تجربه چین در خصوص بیابان‌زدایی، به دنبال هماهنگی جهت استفاده از تجارب بیابان‌زدایی این کشور در حاصلخیز کردن خاک کویر؛ پرورش کرم ابریشم، صرفه‌جویی در آب و کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک هستیم. که از طریق همکاری جنوب – جنوب و مشترک بین 2 کشور نیز در دست پیگیری است

* یکی از آرزوهای مهم من در ماموریت فائو این بود که یک دفتر منطقه‌ای در ایران تاسیس کنیم تا کشورهای فارسی‌زبان منطقه مانند پاکستان، افغانستان و تاجیکستان تحت‌پوشش آن باشند. کما اینکه خود ترکیه هم تمام کشورهای ترک زبان را زیر نظر دفتر خودش در ترکیه آورده و در حال تعامل هدفمند و نزدیک‌تر با این کشورهاست

************************

آقای دکتر عمادی، یکی از نقاط قابل‌توجه در کنفرانس منطقه آسیا و اقیانوسیه که در حال برگزاری است، حضور جمهوری اسلامی ایران برای نخستین مرتبه در آن است. از آنجا که این اتفاق با پیگیری و هماهنگی شما به عنوان نماینده دائمی ایران در فائو رخ داده است؛ در این گفتگو می‌خواستیم بدانیم چه انگیزه‌ای باعث زمینه انتقال عضویت ایران از دفتر قاهره به دفتر بانکوک شده است؟

شاید زمینه این تصمیم به تجربه مشابه و موفق اینجانب در زمان حضور در افغانستان ( ایانا: دکتر عمادی در دوره‌ای به عنوان مشاور ارشد وزیران کشاورزی و توسعه روستایی این کشور فعالیت داشته است) برگردد که در افغانستان بودم و این کشور را از زیر نظر دفتر فائو در قاهره مصر به بانکوک در تایلند انتقال دادم. اتفاقی که موجب شد تا کشور افغانستان پاسخ مثبتی از این انتقال گرفت.

و چه فرایندی طی شد که این تصمیم را برای کشور خودمان هم اجرایی کردید؟

پیش از اینکه به فائو مامور شوم، با توجه به تجربه موفق در افغانستان؛ از وزیر وقت جهاد کشاورزی کسب اجازه کردم و ایشان هم همراهی و حمایت کرد تا اینکه در اینجا حسب شرایطی که در جریان پیگیری رخ داد و البته در عین حال لطف خدا هم شامل حال ما شد در فرایندی که شاید طی کردن آن بر اساس روال رایج و پس از ارائه درخواست به مدت 3 سال به درازا می‌کشید، در ظرف زمانی 9 ماه محقق شد و عضویت ایران از دفتر فائو در قاهره به عضویت دفتر آن در بانکوک منتقل شد.

آقای دکتر پیش از اینکه بخواهم به پرسش مورد نظرم در خصوص اینکه چه ظرفیت‌هایی در این انتقال نهفته بوده است که این عزم در شما و متعاقب آن شخص وزیر وقت جهاد کشاورزی رخ داد تا به آن جامه عمل بپوشانید؟ می‌خواستم به عنوان یک پیش زمینه به آن دسته از خوانندگان عزیز ایانا که شاید از شیوه عملکرد فائو در برگزاری این نوع نشست‌های منطقه‌ای و مکانیسم تصمیم‌گیری و اجرایی آن اطلاع کافی ندارند، توصیفی مختصر داشته باشید.

فائو یک نظام پارلمانی دارد که نمایندگان دائمی کشورهای عضو به عنوان نماینده کشورها در آن حاضر هستند و سمت و سوی حرکت آن را تبیین می‌کنند. در این میان فائو در تمام جهان ابزاری به نام دفاتر منطقه ای یا مانند دفتر فائو در کشورهای عضو دارد که کار اجرایی می‌کنند. در نشست‌های جغرافیایی از جمله همین نشست منطقه‌ای فائو برای آسیا و پاسیفیک( APRC ) کل کشورهای عضو آسیا و اقیانوسیه جمع می‌شوند و مشکلات، اولویت‌ها و نیازهای مهم کشاورزی و زیست محیطی و ... را اعلام و مطرح می‌کنند. به طور مثال موضوع نخست بحث آب باشد یا کووید 19 و یا موارد دیگر. البته در این میان فائو هم گزارشی در خصوص آنچه انجام شده و انجام نشده و باید به آن عمل کرد را ارائه می‌دهد و کارشناسان مستقل و کشورهای شرکت کننده هم نظرات کارشناسی خود را در خصوص آن عنوان می‌کنند. در این میان فائو برای اینکه نظرات 194 کشور عضو را به دست آورد، با روش پارلمانی که در 2 فرمت نظرات نمایندگان دائمی کشورهای عضو در ارکان فائو و دیگری هم آرای وزیران کشاورزی کشورهای عضو که هر 2 سال یکبار در نشست جغرافیایی دور هم جمع می‌شوند، به تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری نهایی مبادرت می ورزد.

آخرین نشست چه زمانی برگزار شد؟

2 سال پیش قرار بود در لبنان برگزار شود که به دلیل شرایط خاص منطقه امکان برگزاری آن مقدور نشد؛ لذا به مقر فائو در رم منتقل شد. الان هم که قرار بود این نشست منطقه ای آسیا و اقیانوسیه در کشور بوتان برگزار شود، اما به دلیل شیوع کرونا مقدور نشد، در نهایت با هماهنگی صورت گرفته این میزبانی به صورت ویدیوکنفرانس در حال برگزاری است.

به طور نمونه در همین کنفرانس که همزمان با شیوع کووید-19 هم شده، چه فرایندی طی خواهد شد؛ به طور نمونه در مورد مباحث روز نخست در محور تاثیرات منفی کووید -19 بر کشاورزی کشورهای عضو و همچنین بررسی راهکارها و تجربیات کشورها در خصوص رفع آسیب‌های ناشی از این نوع بیماری‌های اپیدمیک بر کشاورزی و امنیت غذایی مردم آنها و سایر کشورها؟

پس از اینکه یک کشور در منطقه میزبان شد و از جمله در همین نشست که در کشور بوتان در حال برگزاری است و همانطور که خودتان هم ملاحظه کردید، ریاست آن در روز نخست نیز به عهده معاون وزیر کشاورزی این کشور بود، دفتر منطقه‌ای بانکوک که در کشور تایلند مستقر است، دیدگاه همه کارشناسان و در نهایت وزیران کشاورزی که توصیه‌های اجرایی را عنوان می‌کنند، اولویت‌های عنوان شده را جمع بندی کرده و به دفتر مرکزی فائو ارسال می‌کند تا سازمان‌ها و کمیته‌های فنی فائو آنها را عملیاتی کنند. در واقع هدف نشست جفرافیایی منطقه، این است که کشورهای منطقه اولویت و نیازها را به دفتر منطقه ای و سپس دفتر مرکزی فائو در رم انتقال دهند تا اجرایی شود.

آقای دکتر روزهای سوم (امروز پنج‌شنبه) و چهارم به سخنرانی وزیران کشاورزی اختصاص داده شده است. با توجه به اینکه ایران در این کنفرانس برای نخستین بار است شرکت می‌کند، آیا امکان سخنرانی برای وزیر جهاد کشاورزی کشورمان فراهم شده است؟ چون در اطلاعات در دسترس ما تا این لحظه چنین خبری هنوز مخابره نشده است.

بله. سخنرانی آقای دکتر خاوازی امروز پنج‌شنبه به عنوان چهاردهمین وزیر کشاورزی حاضر در این کنفرانس انجام خواهد شد.( لینک اینجا) 

خب اگر موافق باشید دوباره برگردیم سراغ یکی از دلایل اصلی گفتگومان که بررسی دلایل عضویت ایران در دفتر بانکوک و در واقع در جمع کشورهای آسیا و اقیانوسیه است. همانطور که در ابتدای مصاحبه اشاره کردید، تجربه موفق شما در دوران بازسازی کشاورزی افغانستان و عضو کردن این کشور در دفتر بانکوک تایلند، منجر به انگیزه مضاعف از انتقال این تجربه برای کشورمان شد. اتفاقی که به طور قطع ریشه در یک باور تاثیرگذار یا تعیین کننده برای ایران دارد. این دید ناشی از چه بوده است؟

هدف از این ابتکار عمل، اضافه شدن ایران در جمع کشورهای منطقه آسیا بود که به لحاظ تشابه موقعیت کشاورزی و زیست محیطی و همچنین دانش تخصصی کشورهای قدرتمند عضو دفتر بانکوک، امکان اضافه‌کردن دارایی فنی و تجربی برای ایران و همچنین در نقطه مقابل آن از سوی ایران برای آنها وجود دارد.

به مصادیقی از این تمایز دانش کشاورزی و همچنین موقعیت اقلیمی و زیست‌محیطی مناسب اشاره می‌کنید؟

به طور نمونه در حوزه تخصصی جنگل، هر چقدر که ما جنگل داریم در شمال آفریقا جنگلی وجود ندارد یا در موضوع استفاده بهینه از آب، تجربیات موفق کشورهای قدرتمند کشاورزی در آسیا مانند استرالیا، چین، هند و ... یا در مسائل ژنتیک کشاورزی و ... نقاط قوت زیادی برای تبادل تجربیات و همچنین انتقال دانش کشاورزی از این کشورها به ایران و همچنین محققان ایرانی به آنها وجود دارد.

آقای دکتر، آشکار است که این اتفاق نقطه قوتی برای کشاورزی ایران در حوزه مناسبات بین‌الملل خواهد شد. اما در خصوص همکاری با کشورهای منطقه در سایر زمینه‌ها مانند مساله ریزگردها و نظایر آن راه همکاری با کشورهای عضو دفتر قاهره چگونه خواهد بود؟

خوشبختانه یک خبر خوش دیگر که به مخاطبان خبرگزاری ایانا باید بدهم این است که نقطه مثبت پیش‌بینی شده در این زمینه این است که در مورد مشکلاتی مانند حمله ملخ‌ها به اراضی کشاورزی، شیوع خشکی یا بروز ریزگردها کماکان با منطقه دفتر فائو در قاهره و کشورهای عضو آن امکان همکاری، اتخاذ تصمیم‌گیری‌های مشترک و قدرت رای برای ما وجود دارد؛ هر چند که تحت‌پوشش منطقه آسیا و اقیانوسیه هستیم. شاید باید این را هم بگویم که با تعامل و دیدارهایی که پیش از این صورت گرفته و حتی تعدادی از مسئولان جهادکشاورزی با برخی مسئولان فائو در دفتر بانکوک داشتند، آنها پتانسیل‌های ایران را به طور ویژه پذیرفته‌اند و معتقدند ایران می‌تواند و باید در رویه جدید کشاورزی خود نیز تحولات مثبتی ایجاد کند.

آیا در همین مدت عضویت که گویا از ژانویه سال گذشته میلادی هم محقق شده تا امروز که ایران برای نخستین‌بار به عنوان عضو در آن حضور یافته است، همکاری‌هایی با کشورهای عضو رخ داده است؟

با توجه به تجربه چین در خصوص بیابان‌زدایی، به دنبال هماهنگی جهت استفاده از تجارب بیابان‌زدایی این کشور در حاصلخیز کردن خاک کویر؛ پرورش کرم ابریشم، صرفه‌جویی در آب و کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک هستیم. که البته از طریق همکاری جنوب – جنوب و همکاری مشترک بین 2 کشور نیز در حال پیگیری است. در این زمینه فقط باید همکاران ما در سازمان تحقیقات و حوزه اجرا از این امتیاز نهایت استفاده را بکنند. به ویژه که در بحث دیجیتال با هند و چین می‌توانیم روی پروژه‌های «کشاورزی هوشمند» (لینک اینجا) اقداماتی را شروع کنیم. در واقع وقتی کشورهای قدرتمند کشاورزی مانند استرالیا، چین و هندوستان در آن عضو هستند، باید همکاران زحمتکش حوزه تحقیقات کشاورزی ما نیز کمربندها را سفت کنند و در تعامل با این کشورها خیلی جدی‌تر از گذشته و در قالب یک کشور فعال و موثر در قاره کهن آسیا نیز برخورد کنند. کما اینکه در خصوص دیگر مزایای این انتقال از دفتر قاهره به بانکوک این نکته نیز حائز اهمیت است که دریافت ویزا یا فرایند تدارک و انجام ماموریت، هزینه پرواز و ... مساعد است.

آقای دکتر شما را از زمانی که معاون ترویج وزیر جهاد کشاورزی در سازمان تحقیقات بودید، به عنوان یک مدیر دارای دیدگاه استراتژیک در حوزه کشاورزی می‌شناسم و تا آنجا که در دوران فعالیت 20 ساله خبری خودم بسیار می‌شنوم، قریب به اتفاق صاحبنظران بخش کشاورزی شما را بدون تعارف و مبالغه به عنوان مدیری دارای دید توسعه پایدار کشاورزی و همچنین ظرفیت بالا در انتقادپذیری به خاطر می‌آورند که این مورد آخر را نیز به شخصه در دوران مدیرمسئولی شما در خبرگزاری ایانا تا اواسط سال 96 لمس کردم. پس اجازه بدهید یک نقدی هم داشته باشم به اینکه چرا ما نباید با این قدمت تاریخی هنوز یک دفتر منطقه‌ای در کشور خودمان ایجاد کرده باشیم!؟ کما اینکه تا آنجا که از دوران آغاز به کار شما در رم ایتالیا حضور ذهن دارم، یکی از آرزوهای جنابعالی ایجاد چنین دفتری با مختصات متناسب برای این منطقه بود که شوربختانه تا امروز محقق نشده است!؟ واقعا چرا؟

بله. دقیقا به درستی اشاره کردید. این یکی از آرزوهای دیگر و مهم من در این ماموریت بود که البته به دلیل شرایط اقتصادی سال‌های اخیر و تشدید تحریم‌ها محقق نشد و از آنجا که به دلیل رسیدن به اواخر دوران ماموریتم در مقر فائو به عنوان نماینده دائمی ایران، چنین فرصتی دیگر برای اینجانب فراهم نیست، اما امیدوارم با حل مسائل مالی و سایر موانع در دوران حضور نماینده دائمی بعدی کشورمان در رم، به این مهم جامه عمل پوشانده شود. در واقع آنچه مورد نظر من بود، ایجاد یک دفتر منطقه‌ای در ایران بود تا کشورهای فارسی‌زبان منطقه مانند پاکستان، افغانستان و تاجیکستان تحت‌پوشش آن باشند. کما اینکه خود ترکیه هم تمام کشورهای ترک‌زبان را زیر نظر دفتر خودش در ترکیه آورده و در حال تعامل هدفمند و نزدیک‌تر با این کشورهاست. یا وقتی امارات متحده عربی در دوبی اقدام به ایجاد دفتر منطقه‌ای می‌کند و با مشارکت فائو اقدام به تحت پوشش گرفتن چند کشور منطقه در آن دفتر می‌کند، در واقع دایره نفوذ خود را نیز بیشتر در کشورهای عضو این دفتر و حتی متعاقب آن خود فائو افزایش می‌دهد. البته آنچه من مدنظر داشتم دفتر منطقه‌ای فارسی‌زبان‌ها بعلاوه کشورهایی مانند لبنان و سوریه بوده است که به هر حال رابطه دوستانه و نزدیک با آنها داریم و چه بهتر که از این طریق به تعامل با یکدیگر نیز بپردازیم.

مطالب مرتبط:

* افتتاحیه سی و پنجمین کنفرانس آسیا و اقیانوسیه فائو/ بررسی تاثیر بیماری کرونا(کووید_19) بر کشاورزی آسیا و اقیانوسیه در روز نخست ( لینک اینجا) 

* ارائه تجربیات ایران در زمینه توسعه پلتفورم‌های دیجیتالی در کشاورزی( لینک اینجا)