صدور مجوز واردات تراریخته؛ آری یا نه

به گزارش خبرگزاری ایانا، آنچه به حواشی و جنجال‌های محصولات دستکاری شده تراریخته دامن می‌زند، داستان حق به جانب بودن موافقان و مخالفانی است که با تندروی‌های خود جامعه را دچار سردرگمی کرده و نتوانسته‌اند به جای حرف، با اقدامات اساسی گره کور این ماجرا را باز کنند. گویا هر چه بیشتر از تاریخ تولید اولین محصولات تراریخته می‌گذرد، پیچیدگی بیشتری برای آن ایجاد و گره کور این کلاف سردرگم به جای دست به دندان سپرده شده، به طوری که برخی معتقدند در این زمینه پای سیاست و باند و باندبازی برای بردن سودهای کلان به میان آمده است.

مسأله‌ای که در این بین به دست فراموشی سپرده می‌شود این است که دامن‌زدن به حواشی‌ تنها می‌تواند آتش‌تند مخالفان تراریخته را شعله‌ور‌تر کند و این شعله‌ها موضوع شفاف‌سازی را به کل خواهد سوزاند و تنها حاشیه از خود به جا می‌گذارد.

نگرانی‌هایی که در زمینه سلامت محصولات تراریخته وجود دارد به قدری از نظر برخی از کارشناسان، متخصصان و مصرف‌کنندگان جدی است که به نظر می‌رسد در بیشتر نقاط دنیا این نگرانی ریشه دوانده است. 

مجوز واردات محصولات تراریخته، محدود صادر شود

صدرالدین نیاورانی رئیس انجمن ارگانیک ایران در همان ابتدای گفت‌وگو به «خبرگزاری ایانا» می‌گوید: با تولید و واردات محصولات تراریخته مخالف است، چرا که دستکاری ‌ژنتیکی در محصولات کشاورزی تا زمانی که علم آن کامل و نتایج سلامت آنها دقیق مشخص نشده، به هیچ عنوان قابل قبول نیست.

او ادامه داد محصولات تراریخته حتی در سایر نقاط دنیا نیز برای مصرف رد شده است. برای نمونه کانادا با استفاده و فروش این محصولات در کشور خود بسیار مخالف و ممنوعیت فروش آن را در کشورش اعلام کرده است.

نیاورانی از ناآگاهی مردم در استفاده از محصولات تراریخته خبر می‌دهد و تاکید می‌کند: با توجه به اینکه هنوز آزمایشات کافی و نتایج قطعی لازم برای سلامت این محصولات در سطح بین‌المللی کامل نشده، توصیه می‌کنیم از مصرف این محصولات خودداری شود. به ویژه افرادی که دارای بیماری‌های خاص یا سخت هستند باید از مصرف این تولیدات اجتناب کنند.

او می‌گوید: تا امسال مجوزی برای واردات تراریخته وجود نداشت و نظارت‌ها بسیار ناکافی بود در نتیجه دردست نبودن آمار دقیقی از واردات نیز به واردات غیرمجاز این محصولات دامن زد و سلامت جامعه با خطر روبه‌رو شد. اکنون که علی‌رغم نظر مخالفان باز هم به واردات این محصولات مجوز داده شد، باید گمرک و نیز وزارت جهاد کشاورزی نظارت کافی و برنامه‌ریزی شده‌ای را در مورد این داستان داشته باشند.

نیاورانی تأکید می‌کند: اگر صدور مجوز واردات تراریخته محدود شود بهتر از این است که این محصولات به وفور و غیرقانونی وارد شوند.

اگر مستندی برای زیانبار بودن تراریخته است رو کنید!

در مقابل مخالفت‌هایی که رئیس انجمن ارگانیک ایران از واردات و استفاده از محصولات تراریخته می‌کند، گروهی هم استفاده از محصولات تراریخته را به دلیل تأمین نیاز غذایی مردم، امری غیرقابل‌انکار می‌دانند. در این‌باره، بهزاد قره‌ریاضی بنیانگذار دبیرخانه شورای ملی ایمنی زیستی و مرجع ملی ایمنی زیستی در گفت‌وگو با «خبرگزاری ایانا» به قانون دوم ایمنی محیطزیستی اشاره کرد که براساس آن دولت مکلف است محصولات تراریخته را مورد حمایت قرار دهد و تسهیلات لازم را برای کشت آن فراهم کند.

او می‌گوید: «محصولات تراریخته‌ای که امروز در بازار جهانی هستند و به ایران هم وارد می‌شوند، به‌طور عمده محصولات خوراک دام و روغن‌های نباتی را در بر می‌گیرند. بیش از 190 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی دنیا در حال‌حاضر به کشت محصولات تراریخته در 26 کشور جهان از جمله چهار کشور اروپایی و کشورهای پیشرفته‌ای مانند، آمریکا، استرالیا، کانادا، برزیل، هندوستان، آرژانتین و چین اختصاص یافته است.» قره‌ریاضی با اشاره به مضر نبودن این محصولات تصریح می‌کند: «این محصولات برای سلامت بشر مفیدتر هستند و تأیید سازمان بهداشت جهانی و سازمان خواروبار جهانی و حتی وزارت بهداشت و وزارت جهاد کشاورزی خودمان را دارند. از طرف دیگر در کشورهای تولیدکننده هم مصرف می‌شوند و بیش از 20 سال است که در سبد غذایی همه مردم دنیا از جمله ما ایرانیان قرار دارد و گزارش منفی از آنها تا حالا دریافت نشده است.»

او در زمینه مخالفان محصولات تراریخته به «ایانا» می‌گوید: «واقعیت این است که مخالفان اصلی و اولیه دارای اهداف نامشروعی هستند که با استفاده از ابزار فناوری‌هراسی و دروغ‌گویی و عوام‌فریبی وارد عرصه شده‌اند و هدف پنهایی را تعقیب می‌کنند.

اگرچه از این جمله نباید چنین برداشت شود که هر کس مخالف استفاده از محصولات تراریخته بود فناوری‌هراس و دارای اهداف پنهان است. خطاب سخن  به آن سردمداران و سرکردگان سلسله‌جنبان مخالفت با دست‌یابی به فنآوری مهندسی ژنتیک و تولید ملی کالای ایرانی تراریخته است.

اینها اگر مستندی در مورد زیان‌آور بودن این نوع محصولات دارند چرا 20 سال سکوت کردند و به محض روی کار آمدن این دولت اعتراض و فریاد واسلاما سردادند.»

قره‌ریاضی از منتقدان درخواست کرد مستندات زیانبار بودن این محصولات را به مراکز بین‌المللی مثل سازمان بهداشت جهانی هم ارائه دهند. چرا که سکوت در مقابل زیان‌هایی که آقایان ادعا می‌کنند مانند درآوردن دم، عقیم‌شدن مردان، نازایی زنان، اوتیسم، سرطان و هر چه مرض در این دنیا هست، جایز نیست.

او در زمینه تنوع واردات محصولات تراریخته به ایانا می‌گوید: «واردات این محصولات منحصر به چهار محصول عمده در شکل‌های مختلف است. این چهار محصول عبارتند از پنبه، ذرت، سویا و کلزا که به اشکال روغن خام، دانه شکسته، دانه برای استحصال روغن و خوراک دام، کنجاله و روغن تصفیه‌شده وارد می‌شوند.»

قره‌ریاضی از قانون ایمنی‌زیستی واردکنندگان می‌گوید و عنوان می‌کند: «واقعیت این است که لااقل از سال 1388 بر طبق قانون ایمنی‌زیستی واردکنندگان محصولات تراریخته ملزم به اخذ مجوز از وزارت بهداشت و وزارت جهاد کشاورزی بوده و هستند. اما دولت دهم بدون الزام واردکنندگان به اخذ مجوز و بدون هرگونه بررسی، راه واردات این محصولات را باز کرده و بدون اطلاع مردم آن را در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌داد.

اما دولت یازدهم و در ادامه آن دولت دوازدهم وارد‌کنندگان را وادار کرده است تا ضمن اعلام اینکه محصول وارداتی شامل چه نوع تراریخته‌هایی است از آن نمونه‌گیری کرده و با مطالعه دقیق در آزمایشگاه‌های وزارت بهداشت، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری با شرایط خاصی به آنها مجوز می‌دهد.»

واردات محصولات تراریخته نیاز به تنفس دارد

درپی نگرانی‌هایی که حول محور سلامت محصولات تراریخته وجود داشت، معاهده مدیریت استفاده از این محصولات با نام کارتاهنا، در سال 2000  و در کشور کانادا به تصویب رسید. همچنین ایران نیز لایحه قانون ایمنی‌زیستی کشور  را در سال 1388 به تصویب رساند.

کارشناسان به حجم بالای واردات محصولات تراریخته به کشور در طی سال‌های اخیر اشاره کرده‌اند و گفته‌اند قانون ایمنی‌زیستی به درستی اجرا نشده است. آنها مدعی هستند که بسیاری از تولیدات تراریخته به شیوه غیرقانونی یا براساس لابی‌گری‌های عده‌ای سودجو و بدون انجام هیچ‌گونه نظارت یا آزمایش‌های لازم وارد ایران می‌شوند و حتی توسط کشاورزان کشت و وارد سفره‌های مردم شده‌اند.

همچنین آنها معتقدند حداقل باید به مدت چند سال واردات محصولات تراریخته کاهش یابد تا بررسی‌های بیشتری بر روی شک و تردید موجود در سلامت این محصولات صورت بگیرد. اما این پیشنهاد در حالی از سوی کارشناسان داده شد که کشورهایی مانند آلمان و سوئیس کشت تجاری این محصولات را ممنوع کرده‌اند و تنها دانه و بذر محصولات تراریخته را صادر می‌کنند. 

با تمام شک و تردیدهایی که در سلامت این محصولات وجود دارد، هیچ‌گونه تلاش جدیدی در زمینه رفع این تردیدها انجام نشده و هنوز جامعه در ابهام است که مصرف این محصولات مضر است یا خیر.

با چنین وضعیتی در حال‌حاضر صدور مجوز لازم برای واردات این محصولات، می‌تواند از دو بعد مثبت و منفی مورد بررسی قرار بگیرد. اگر از بعد مثبت به این جریان نگاه شود، می‌توان چنین استنباط کرد که صدور مجوز حداقل می‌تواند از واردات غیرقانونی این محصولات بدون هیچ‌گونه نظارتی جلوگیری کند و بعد منفی آن افزایش حجم واردات این محصول با وجود پابرجایی شک و ابهام  در سلامت آن است. 

موافقان و مخالفان تراریخته روبه‌روی هم

چندی پیش محمدعلی ملبوبی، رئیس کارگروه کشاورزی ستاد توسعه زیست‌فنآوری که در زمره موافقان تراریخته است گفته بود مخالفان مهندسی ژنتیک به چهار دسته تقسیم می‌شوند. او اشاره کرد این چهار دسته شامل مخالفان ایدئولوژیک، برخی گروه‌های اقتصادی که منافع‌شان با تولید این محصولات به خطر می‌افتد، گروه‌های سیاسی و گروه‌های زیست‌محیطی که نمی‌خواهند دیگران نیز به این وادی وارد شوند، هستند.  

در مقابل مدتی قبل آزاد عمرانی عضو اتحادیه ملی محصولات کشاورزی در زمینه محصولات تراریخته به صراحت عنوان کرد آمار دقیقی از واردات محصولات تراریخته در دسترس نیست و این مسأله کاملا محرز است که محصولات تراریخته به ایران وارد می‌شود. عمرانی که از مخالفان تولید محصولات تراریخته است از ضعف در اطلاع‌رسانی کافی و درست در زمینه سلامت محصولات تراریخته صحبت می‌کند. او معتقد است این محصولات دارای مضرات فراوانی است که سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد و سالانه 5 تا 5.5 میلیارد دلار محصولات تراریخته به کشور وارد می‌شود. او مدعی است آمارهای رسمی ارقام واقعی واردات را سانسور می‌کنند. در هر کدام از طرفین این ماجرا٬ موافقان یا مخالفان که باشیم٬ باید قبول کنیم در حال‌حاضر فضای ذهنی کشور در مورد محصولات تراریخته بیشتر به سمت منفی میل می‌کند.

پدیدآورنده:  شهناز دیواندری