اگر باران نبارد!

در سال­های اخیر بلایای طبیعی، خسارات شدیدی وارد کرده­‌اند؛ به‌ویژه به کشاورزان و جنگلداران. از بیمه کشاورزی به‌عنوان راهی برای مقابله با این پدیده که از کنترل کشاورزان خارج است، نام برده می­شود.

بر اساس اطلاعات فائو در سال 2001 مجموع حق بیمه جهانی بخش کشاورزی حدود شش میلیارد و 500 میلیون دلار آمریکا بود. از این میزان 70 درصد بیمه‌ها متعلق به محصولات کشاورزی و جنگل‌داری بوده است. اگر این میزان حق بیمه را با ارزش مجموع تولیدات جهانی کشاورزی که حدود یک هزار و 400 میلیارد دلار بود مقایسه کنیم می‌بینیم که حق بیمه حدود 0.4 درصد میزان تولید بوده است.

ازلحاظ جغرافیایی بیمه کشاورزی در مناطقی با کشاورزی و جنگلداری پیشرفته متمرکز شده‌اند. سهم آمریکای شمالی 55 درصد، اروپای غربی 29 درصد، استرالیا و نیوزلند سه درصد، آمریکای لاتین و آسیا هرکدام چهار درصد، اروپای شرقی و مرکزی سه درصد و آفریقا تنها دو درصد از کل بیمه کشاورزی است.

این آمارها نشان‌دهنده تصویری لحظه‌ای از وضعیت کشاورزی و بیمه است. با نگاهی پویاتر در مسیر تحولات صنعت بیمه کشاورزی خواهیم دید این بخش از بیمه در حال رشد است. چنین رشدی از دو منبع ریشه دارد. منبع اول را می‌توان در افزایش معاملات کشاورزی و بیمه‌های متنوع برای این بخش جست و منبع دوم که تأثیر قوی‌تری روی مسئله را باید در سیاست‌های تجارت بین‌الملل جست که موجبات افزایش تقاضا در پیش‌خرید محصولات بیمه‌شده را فراهم کرده است.

بیمه کشاورزی: کشورهای در حال توسعه

آن‌طور که در بالا ذکر شد بیمه کشاورزی فعالیتی است که در کشورهای توسعه‌یافته جاافتاده است. درعین‌حال 13 درصد مبلغ حق بیمه در کشورهای در حال توسعه پرداخت شده است. در این بخش به بررسی برخی از این کشورها پرداخته می‌شود.

آفریقا: کشورهای آفریقای مرکزی پر است از کشاورزی‌های خانگی و سنتی که هرسال به امید باران دست به کشت می‌زنند. سال 1984 در کنیا به نام سال فنجان یا «گورو گورو» شناخته می‌شود. گورو گورو پیمانه‌ای است که برای اندازه‌گیری دو کیلوگرم دانه ذرت در بازار بکار می‌رود. دانه ذرت که ماده غذای اصلی مردم کنیاست در بسیاری از مزارع این کشور قابل‌کشت است و به همین دلیل اکثر خانواده‌ها برای تأمین نیاز خودشان دست به کشت ذرت می‌زنند. یک فنجان می‌تواند غذای سه وعده یک خانواده متوسط باشد. در سال 1984 کل تولید ذرت کنیا یک گورو گورو معادل دو کیلوگرم بود. این واقعه یکی از بدترین خشک‌سالی‌های عصر حاضر بوده و هست. باوجود چنین شرایطی هنوز در آفریقای مرکزی بسیاری از کشاورزان به بیمه‌گران اعتماد ندارند و مزرعه خود را بیمه نمی‌کنند. تا سال 2012 حدود 4.4 درصد از کشاورزان آفریقایی مزارع خود را بیمه کرده‌اند که نصف آن‌ها در یک کشور بود؛ آفریقای جنوبی. راهکاری که یک شرکت بیمه‌کننده آلمانی برای تشویق کشاورزان و حل این مشکل پس از چند سال ضرر در این حوزه به آن دست یافت، ارتباط با دیگر شرکت‌هایی بود که با کشاورزان سروکار داشتند؛ شرکت‌های تولیدکننده بذر، بنگاه‌های سرمایه‌گذاری خرد، اپراتورهای تلفن همراه، سازمان‌های دولتی. همه آن‌ها، وام‌هایی برای کشاورزان تأمین می‌کردند و بیشتر، درست قبل از اینکه این وام‌ها به مرحله نهایی برسد کشاورزان مردد می‌شدند و می‌گفتند: اگر باران نبارد! درحالی‌که عمده فعالیت اقتصادی در این کشورها و برای همه این شرکت‌ها مربوط به کشاورزی می‌شد، توقف این زنجیره اقتصادی به دلیل احتمال خشک‌سالی برای همه شرکت‌ها و سازمان‌ها فاجعه‌بار بود. شرکت بیمه آلمانی پس از چند سال به‌جای بیمه کردن کشاورزان، دست به بیمه کردن شرکت‌ها زد و وام‌های خرد را بیمه کرد.

آرژانتین: این کشور شاید در دسته کشورهای توسعه‌یافته نباشد، اما بسیاری از ویژگی‌های کشاورزی توسعه‌یافته‌ را دارد؛ بنابراین دور از انتظار نیست که ببینیم 25 درصد زمین‌های تحت کشت این کشور بیمه‌شده هستند. دلیل عمده این بیمه‌ کردن‌ها تگرگ‌های سنگین کشور آرژانتین است. مزرعه‌های پر ریسک شامل سویا، گندم، آفتابگردان و ذرت می‌شوند. بازار بیمه در آرژانتین رقابتی است و 25 شرکت عمده در این زمینه فعالیت می‌کنند. فعالیت برخی از آن‌ها به‌صورت تخصصی در زمینه فناوری است.

برزیل: این تولیدکننده بزرگ محصولات کشاورزی برنامه حمایتی از سوی دولت برای بیمه کشاورزان دارد. این اتفاق در برزیل باعث ایجاد مشکلاتی جدی شد. ریشه این مشکلات در این بود که علاقه زیادی برای پوشش سریع‌تر و بیشتری از خطرات بود. ریشه این مشکل در این بود که بیمه‌گر درک کافی از ریسک‌های کشاورزی برزیل نداشت و این‌یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در امر بیمه‌گری است. اصولاً باید توجه داشت که بیمه درحالی‌که برای کم کردن ریسک است خود می‌‌تواند باعث اشاعه ریسک شود. این ریسک از دو جنبه ممکن است رشد کند، یکی از منظر مکانی و دیگری از منظر زمانی. وجود بیمه‌گر انجام کارهای پرخطرتر را راحت‌تر می‌کند./