وجود نسخه پشتیبان منابع ژنتیکی در کشور ضرورت دارد

به گزارش خبرنگار ایانا، سید مجتبی خیام نکویی روز یکشنبه در نشست خبری به مناسبت روز جهانی تنوع زیستی (۱ خرداد) بیان کرد: توافق نامه کنوانسیون تنوع زیستی در بین توافقات بین‌المللی یکی از مهمترین توافق نامه‌هایی است که در سال ۱۹۹۲ در کشور برزیل با هدف حفاظت از تنوع زیستی و بهره برداری پایدار از منابع به تصویب رسیده است.

وی افزود: روز ۲۲ ماه مه مصادف با اول خرداد به‌عنوان روز جهانی تنوع زیستی تصویب شد. در حال حاضر ۱۹۶ کشور در دنیا به این کنوانسیون پیوستند که جمهوری اسلامی در سال ۷۵ با تصویب مجلس به عضویت این کنوانسیون در آمد.

خیام نکویی اضافه کرد: ذیل این کنوانسیون پرتکل‌های ایمنی زیستی و بهره‌برداری ایمن از این ذخایر تدوین شده است. این پروتکل‌ها بر حفظ تنوع زیستی تاکید می‌کند و مفاد آن در مونترال کانادا پذیرفته شده است. بر اساس این پروتکل‌ها بشر ضمن بهره‌برداری از مزایای مهندسی ژنتیک تلاش می‌کند آثار سوء این محصولات بر تنوع زیستی را به حداقل برساند.

رئیس سازمان تات عنوان کرد: تنوع زیستی شامل تنوع درون گونه‌ای و تنوع بین گونه‌های مختلف و اکوسیستم‌های مختلف می‌شود، بنابراین ما می‌توانیم تنوع زیستی را در سه سطح ژن، گونه و اکوسیستم تقسیم‌بندی کنیم.

خیام نکویی عنوان کرد: مدت محدودی اکثر کشورها به این کنوانسیون پیوسته‌اند. تنوع زیستی ارزش‌های بسیار اکولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی و … دارد و می‌تواند آنها را برای ما به ارمغان بیاورد. تنوع زیستی اصل حیات است و‌هر موجود زنده‌ای در کره زمین منحصر به فرد است. وجود هر موجود زنده ‌موجب غنای طبیعت و تنوع‌زیستی می‌شود همچنین باعث پایداری و تنظیم محیط زیست خواهد شد.

وی با بیان اینکه یکی از دستاوردهای تنوع زیستی دستیابی به امنیت پایدار است، گفت: زمانی که از امنیت پایدار صحبت می‌شود یعنی با استفاده از تنوع زیستی گیاهان و سایر موجودات غذای مردم تامین شود و به یک دستورالعمل راهبردی برای تامین آن دست پیدا کنیم.

خیام نکویی افزود: ایران با بیش از هشت هزار گونه گیاهی که حدود بر ۲۴۰۰ گونه آن مختص کشور ایران و بومی ما هستند، حدود ۲۳۰۰ گونه با قابلیت دارویی در اختیار دارد. در کشور ۲۰۰ گونه پستاندار، ۵۵۰ گونه پرنده و ۱۰۰۰ گونه ماهی داریم؛ همچنین ۱۱ گونه خزنده دریایی، ۲۰ گونه پستاندار دریایی و ۲۲ گونه دوزیست در کشور زندگی می‌کند.

ایران جزء ۸ کشور برتر دارای تنوع زیستی است

وی ادامه داد: کشور ما جزء هشت کشور برتر دارای تنوع زیستی در دنیا است و بسیار از منظر تنوع زیستی ثروتمند است. سرمایه بسیار با ارزش برای نسل‌های آینده علاوه بر تامین مواد غذایی سایر ارزش‌ها را نیز فراهم می‌کند.

وی گفت: کشور ما از نظر ذخایر ژنتیکی و تنوع زیستی جزء کشورهای ثروتمند است اما حفظ و بهره‌برداری آنها اهمیت ویژه دارد.

خیام نکویی عنوان کرد: ما نتوانستیم حفظ تنوع زیستی را به گفتمان غالب برای کشور تبدیل کنیم و اگر این مسئله به گفتمان غالب تبدیل شود، مردم مهمترین حافظ تنوع زیستی خواهند شد. همچنین در خصوص مسئولان نیز نیاز به ارتقاء نگاه در این حوزه وجود دارد.

وی با بیان اینکه ایران در دنیا جزء مناطق داغ تنوع زیستی است، گفت: نام ایران بین ۲۰ تا ۳۰ کشوری قرار دارد که در مناطق داغ تنوع زیستی واقع شده‌اند.

رئیس سازمان تات بیان کرد: در حال حاضر فشارهای زیادی به دلایل اقتصادی و اجتماعی به اکوسیستم گیاهی وارد می‌شود و در توسعه‌های عمرانی، نفت، برداشت معادن و… نیاز به مطالعات حوزه‌های تنوع زیستی است تا این گونه‌ها از بین می‌رود که این موهم به ارتقاء اگاهی مردم و مسئولان در خصوص حفظ تنوع زیستی ضرورت دارد.

خیام نکویی افزود: چرای بی‌رویه از در مراتع ما برای تامین علوفه دام است که بسیاری از گونه‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد. ما فرصت را تبدیل به تهدید کرده‌ایم زیرا این رفتار موجب خسارت به تنوع‌زیستی می‌شود.

وی اضافه کرد: همچنین تغییر اقلیم روی اکوسیستم‌های مختلف اثر می‌گذارد. در اثر گرم شدن زمین برخی از گونه ها در معرض انقراض قرار می‌گیرند، این پدیده نیاز به تمهیداتی برای حفظ گونه‌ها دارد.

۷۶ گونه جانوری در لیست قرمز سازمان محیط زیست قرار دارد

وی عنوان کرد: شیر و ببر مازندران مهمترین گونه های منقرض شده در ایران است اما سازمان محیط زیست ۷۶ گونه را در لیست قرمز قرار داده است که کسی نباید به آنها دسترسی داشته باشد. این گونه‌ها شامل ۱۹ گونه پستاندار، ۲۵ گونه پرنده،۱۶ گونه خزنده، ۴ گونه دزیست، ۱۶ گونه خزنده، ۴ گونه دوزیست و ۱۰ گونه ماهیان داخلی هستند.

وی در خصوص اقدامات حفاظتی تنوع زیستی گفت: یکی از فعالیت‌هایی که در سال ۹۷ با کمک مجلس انجام شد، تصویب قانون راه‌اندازی مرکز ملی مدیریت منابع ژنتیکی بود. هدف از تصویب این قانون حفاظت، دسترسی و بهره‌برداری از منابع کشاورزی و منابع طبیعی بود و قانون‌گذار قصد ساماندهی این بخش را داشت.

خیام نکویی بیان کرد: در خصوص حفاظت از منابع ژنتیکی در رویشگاه‌ها (حفظ گونه در محل رویشگاه و محل تولد)، ۱۵۳ ایستگاه و ۸۱ پایگاه تحقیقاتی داریم که در مورد اکوسیستم‌های جنگلی و بیابانی پژوهش کنند. تعداد ذخیرگاه‌های جنگلی در هیرکانی ۲۱ هزار هکتار در ۶۷ قطعه و در خارج شمال یک میلیون ۱۷۰ هزار هکتار شامل زاگرس نیز است.

رئیس سازمان تات گفت: روش دیگر نگهداری در خارج رویشگاه‌ها و بانک‌های ژن است. دو بانک ژن گیاهی در کشور وجود دارد که در حوزه گیاهان زراعی بزرگترین بانک ژن منطقه و از ۱۰ بانک ژن بزرگ دنیا است.

وی ادامه داد: ۷۳ هزار نمونه در این مرکز نگهداری می‌شود. همچنین یک بانک ژن با ۴۹ هزار نمونه در حوزه منابع طبیعی گونه‌های جنگلی دارویی و مرتعی وجود دارد.

رئیس سازمان تات گفت: همچنین ایجاد کلکسیون‌های گیاهی با چهار هزار گونه زنده در باغ گیاه‌شناسی ملی ایران انجام شده است. در این مجموعه ۴۹ هزار نمونه از گونه‌های مختلف سراسر جهان گردآوری شده است.

خیام نکویی افزود: همچنین ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار نمونه  حشرات و  ۵ هزار و ۸۰۰ نمونه دی ان ای ذخایر از دام و طیور و زنبور عسل نیز در کلکسیون‌ها وجود دارد.

رئیس سازمان تات تاکید کرد: مهمترین خلاء موجود در تنوع زیستی پایین بودن اطلاعات عمومی مردم، جامعه و مسئولان است. نیاز است وزارت آموزش و پرورش در سرفصل کتب درسی در راستای فرهنگ‌سازی موضوع تنوع زیستی را قرار دهد همچنین در کشور ما با وجود قانون بسیار خوبی که در حوزه ذخایر داریم، وجود نسخه پشتیبان منابع ژنتیکی ضرورت دارد که مهمترین خلاء در حفظ ذخایر ژنتیکی کشور است.

رئیس سازمان تات عنوان کرد: برای ایجاد نسخه پشتیبان از لحاظ مکانی مشکلی نیست اما برای اعتباری نیاز به پنج همت داریم و به دلیل اینکه خدمات این نسخه پشتیبان ملموس نیست، نیازی در این رابطه احساس نمی‌شود و در اولویت حمایت نیست.

آمادگی پذیرش ۴۰۰ پسا دکتری در سازمان تات را داریم

این مقام مسئول با اشاره به اهمیت حفظ تنوع زیستی گفت: نیاز است الزام قانونی برای طرح‌های عمرانی وجود داشته باشد و در طرح‌های تیم پژوهش و تحقیقاتی وجود داشته باشد. برای اجرایی شدن این موضوع باید دستگاه‌ها مکلف شوند از لحاظ قانونی از وزارت جهادکشاورزی استعلام بگیرند.

خیام نکویی در پایان گفت: قابلیت پذیرش ۴۰۰ نفر از دانش آموختگان تحصیلات تکمیلی در دوره پسادکتری در فرصت شغلی در سازمان تات را داریم.