اهمیت رویکرد مسئله‌محور در تحول تحقیقات کشاورزی ایران

به گزارش خبرنگار ایانا بخش کشاورزی ایران با چالش‌هایی نظیر تغییرات اقلیمی، کمبود منابع آبی، کاهش بهره‌وری و نیاز مبرم به امنیت غذایی پایدار مواجه است.

رویکرد مسئله‌محور، با تمرکز بر شناسایی دقیق مسائل، اولویت‌بندی و مدیریت بهینه منابع، راهکاری کلیدی برای تدوین سیاست‌های مؤثر است. برنامه هفتم توسعه، با تأکید بر عملیاتی و مسئله‌محور بودن، بستری مناسب برای تحقق این ضرورت فراهم کرده است.

غلامرضا گل‌محمدی، رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات)، بارها تأکید کرده است که رویکرد این سازمان از محقق‌محوری به مسئله‌محوری تغییر یافته است. این تغییر، با هدف تمرکز بر حل چالش‌های اصلی بخش کشاورزی و ارائه راه‌حل‌های کاربردی، گامی مهم در جهت توسعه پایدار محسوب می‌شود.

این رویکرد با تعریف شفاف مسائل و اهداف، ارزیابی پیشرفت را تسهیل، و اعتماد و پاسخ‌گویی را تقویت می‌کند. از جمله مسائل کلیدی بخش کشاورزی ایران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کمبود آب: کاهش منابع آبی به دلیل تغییرات اقلیمی و مدیریت ناکارآمد، سطح زیر کشت و تولید محصولات را کاهش داده است.

افزایش هزینه‌های تولید: بالا رفتن قیمت نهاده‌ها و انرژی، هزینه‌های تولید و توزیع را افزایش داده و منجر به گرانی مواد غذایی شده است.

کاهش درآمد کشاورزان: شرایط اقتصادی نامناسب و نبود حمایت کافی، درآمد کشاورزان را کاهش داده و بسیاری را از ادامه فعالیت در این بخش منصرف کرده است.

تغییرات اقلیمی: گرمایش جهانی و خشکسالی‌های مکرر، تولید محصولات کشاورزی را تهدید کرده و امنیت غذایی را به خطر انداخته است.

عدم نفوذ کافی کشاورزی هوشمند: کندی در بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند کشاورزی دقیق، سیستم‌های آبیاری هوشمند، حسگرها و تحلیل داده‌ها، بهره‌وری را محدود کرده و مدیریت منابع را با مشکل مواجه کرده است. این مسئله، به‌ویژه در شرایط کمبود آب و تغییرات اقلیمی، مانع از بهینه‌سازی تولید و کاهش ضایعات شده است.

تحقیقات کشاورزی با رویکرد مسئله‌محور می‌تواند با تمرکز بر این چالش‌ها، به‌ویژه کمبود هوشمندسازی، راه‌حل‌های مؤثری ارائه دهد. برای مثال، استفاده از فناوری‌های پیشرفته نظیر اینترنت اشیا (IoT) برای پایش خاک و آب، سیستم‌های آبیاری هوشمند برای کاهش مصرف آب، و تحلیل داده‌های کلان برای پیش‌بینی الگوهای آب‌وهوایی، می‌تواند بهره‌وری را افزایش داده و ضایعات را کاهش دهد. سازمان تات، با اجرای برنامه‌هایی نظیر حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، ترویج فناوری‌های نوین و انتقال دانش به کشاورزان، نمونه‌ای موفق از این رویکرد را به نمایش گذاشته است. این اقدامات، با مشارکت ذینفعان، زنجیره ارزش از تولید تا مصرف را تقویت کرده و راه‌حل‌هایی جامع ارائه می‌دهد.

در نهایت، برنامه هفتم توسعه و نهادهایی مانند تات، با تکیه بر رویکرد مسئله‌محور، می‌توانند تحول کشاورزی ایران را رقم بزنند. این مسیر، با تخصیص بهینه منابع، ارتقای بهره‌وری و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، توسعه پایدار و امنیت غذایی کشور را تضمین خواهد کرد.

خبرنگار: شهرزاد مسعودی