همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان در بکارگیری تکنولوژی و روش‌های جدید مبارزه با آفات

کیخسرو چنگلوایی مشاور وزیر و رئیس سازمان حفظ نباتات کشور در گفتگو با خبرنگار ایانا، در رابطه با اهمیت امنیت غذایی در دنیا اظهار کرد: بحث امنیت غذایی یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که دنیا با آن دست به گریبان است و همه دولت‌ها از آن به عنوان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌هایشان نام می‌برند.

وی افزود: وضعیت در دنیا بسیار شکننده است، دو میلیارد نفر از گرسنگی حاد رنج می‌برند، یک میلیارد نفر دچار سوءتغذیه بوده و 25 درصد از کودکان متولد شده رشد کافی پیدا نمی‌کنند، همچنین حدود 34 درصد از کشورها، درآمد کمتر از یک دلار در روز دارند و قاعدتا نمی‌توانند غذای موردنیازشان را تامین کنند.

چنگلوایی با اشاره به افزایش روزافزون جمعیت در جهان خاطرنشان کرد: پیش‌بینی می‌شود تا سال 2050 جمعیت جهان به 9.6 میلیارد نفر برسد یعنی حداقل 70 درصد بیش از امروز باید غذا مصرف شود.

وی افزود: به تعبیر دیگر، در طول 30 سال آینده صنایع غذایی وابسته به بخش کشاورزی به اندازه 10 هزار سال گذشته باید غذا تولید کنند که با توجه به به محدودیت‌های عوامل تولید مانند آب، خاک، اراضی مستقل، تغییرات مستمر اقلیمی که اتفاق می‌افتد، خشکسالی و سیل، بخش عمده‌ای از تولیدات را دستخوش خسارت می‌کند.

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور در رابطه با توزیع نامتوازن نهاده‌های تولید تصریح کرد: 2.5 درصد از مجموع آب‌های دنیا، شیرین است اما توزیعش نامتناسب است و اراضی مستعد کشاورزی هم در دنیا توزیع درستی ندارد و معمولا جاهایی که تراکم جمعیت بیشتر است سرانه زمین کمتر است و کیفیت اراضی مناسب نیست.

وی ادامه داد: تغییر کاربری‌ و فرسایش سالانه میزان اراضی کشاورزی را در دنیا و به تبع آن در کشور ما را کاهش می‌دهد.

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور عنوان کرد: نکته دیگری که به عنوان یکی از چالش‌های تولید و تامین غذا می‌توانیم اشاره کنیم این است که در برخی از کشورها، بخشی از مواد غذایی برای غیر از مصرف انسانی - مثل تولید سوخت‌های زیستی و بیواتانول - صرف می‌شود.

وی با اشاره به این که عامل تاثیرگذار بر تولیدات کشاورزی، خسارتی است که توسط عوامل خسارت‌زا وارد می‌شود، بیان کرد: این عوامل خسارت‌زا سالانه معادل 35 درصد از تولیدات کشاورزی را دستخوش خسارت می‌کنند و برآورد شده که در دنیا میزان ارزش آن حدود 515 میلیارد دلار است.

چنگلوایی ادامه داد: اگر بخواهیم به این عوامل در کشور خودمان اشاره کنیم، بیش از 600 عامل وجود دارد که می‌تواند به محصولات کشاورزی ما در مراحل مختلف خسارت وارد کند که 50 درصد عوامل حشرات مضر،  27 درصد بیمارگرها و 23 درصد علف‌های هرز هستند که به طور متوسط بیش از 35 درصد به محصولات کشاورزی خسارت وارد می‌کنند.

وی افزود: شدت و میزان خسارت، با توجه به نوع محصول زراعی یا باغی متفاوت است، به طوری که این پتانسیل وجود دارد که عوامل خسارت‌زا تا 78 درصد تولید درختان میوه، در سبزیجات 55 درصد و در غلات 32 درصد از محصول را از بین ببرند.

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور  ادامه داد: اگر بخواهیم باز هم جزئی‌تر و محصولی نگاه کنیم، در محصولات زراعی مهم مثل پنبه تا 82 درصد امکان خسارت وجود دارد، این عدد در برنج 77 درصد، سیب‌زمینی 75 درصد، ذرت 68 درصد، سویا 60 درصد و گندم 60 درصد است؛ البته این ظرفیت خسارت است نه اینکه سالانه این خسارت وارد می‌شود.

وی با تأکید بر این که اگر سازمان حفظ نباتات و در کنار آن بحث اعمال ضوابط قرنطینه‌ای صورت نگیرد، امکان دارد سالانه از مجموع 124 میلیون تن تولیدی‌ کشور، 37 تا 40 میلیون تن را از دست بدهیم، خاطرنشان کرد: اما اگر به موقع مبارزه کنیم و این مبارزه به صورت مفید و قاطع باشد،  از 37 درصد خسارت وارده، می‌توانیم 30 درصد آن را مدیریت کرده و از خسارت وزنی و ریالی جلوگیری کنیم.

پایش و کانون‌کوبی پیش از طغیان آفت در کشور

چنگلوایی با اشاره به این که رویکرد و اساس کار سازمان حفظ نباتات پیشگیری است، گفت: در مبادی ورودی کشور بیش از یکصد واحد قرنطینه داریم که شبانه‌روزی فعالیت می‌کنند و تمام محصولات وارداتی و صادراتی را کنترل کرده و اجازه نمی‌دهند هیچگونه آفت، بیماری یا علف هرز قرنطینه‌ای به کشور ما وارد شود.

وی در رابطه با شبکه‌های مراقبت، رصد و پایش سازمان حفظ نباتات عنوان کرد: اگر آفتی بخواهد از منطقه‌ای به منطقه دیگر برود یا طغیان پیدا کند، قبل از اینکه به این مرحله برسد پایش کرده و آفت یا بیماری را کانون‌کوبی می‌کنیم.

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور ادامه داد: کانون‌کوبی باعث مبارزه به موقع و استفاده کمتر از سم می‌شود. رویکرد سازمان حفظ نباتات در زمانی که ناچار به مبارزه باشد، مبارزه به روش غیرشیمیایی است اما آنچه در حال حاضر اتفاق می‌افتد آن است که سالانه حدود 19 میلیون هکتار انواع روش‌های مبارزه بر علیه عوامل زیان‌رسان زراعی و باغی را انجام می‌دهیم که تقریبا می‌توان گفت 6.6 درصد مبارزه بیولوژیک، 2.2 درصد مبارزه زراعی و مکانیکی و سایر روش‌ها، حدود 92 درصد هم مبارزه شیمیایی است.

کاهش واردات سموم با سرمایه گذاری بخش خصوصی

چنگلوایی با اشاره به این که سالانه معادل 35 هزار تن آفت‌کش در کشور مصرف می‌شود، خاطرنشان کرد: در چندین سال گذشته 25 درصد از این آفت‌کش‌ها به صورت آماده از خارج وارد می‌شود و 65 درصد مواد اولیه، مواد موثره و مواد تکنیکال و برخی مواد افزاینده می‌آید و در داخل کشور تولید می‌شود و 10 درصد تولید داخل است که با سرمایه‌گذاری و استقبال بخش خصوصی، این معادله تغییر کرد و سال گذشته تولید داخل به 35 درصد رسید و در سال جاری 75 درصد آفت‌کش‌ها در داخل تولید می‌شود و 25 درصد واردات صرف است.

حذف سموم پرخطر در راستای امنیت غذایی

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور در رابطه با نقش این سازمان در سلامت تولیدات گیاهی اذعان کرد: اولین نقشی که سازمان حفظ نباتات دارد، این است که تا جای ممکن از سموم شیمیایی استفاده نکنیم و به سمت استفاده از سموم با خطر کمتر یا با مواد بیولوژیکی یا آفت‌کش‌های گیاه‌پایه و سایر روش‌ها برویم، کما اینکه طی سال‌های گذشته اتفاقات بسیار خوبی در این زمینه افتاده است.

وی افزود: متوسط سم مصرفی به ازای هر هکتار در کشور ما حدود 2.3 تا 2.5 کیلوگرم است، در حالی که در دنیا متوسط 2.8 کیلوگرم است.

چنگلوایی خاطرنشان کرد: در دنیا به ازای هر کیلوگرم محصول تولیدی حدود 650 هزارم گرم سم مصرف می‌شود اما در کشور ما میزان مصرف حدود 350 هزارم گرم است. با وجود این که از مجموع 19 میلیون هکتار که مبارزه می‌کنیم، بالای 91 درصد مبارزه شیمیایی است اما نسبت به متوسط جهانی جایگاه بهتری داریم و این امر کمک می‌کند که محصولمان سالم‌تر باشد.

وی افزود: کار بسیار خوبی که از سال‌های قبل انجام شده، تغییر سبد آفت‌کش‌ها بوده است، به این معنا که سموم پرخطر را حذف و سموم کم‌خطر را جایگزین کرده‌ایم.

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور گفت: در سال 75، 26 درصد از آفت‌کش‌هایی که در کشور مصرف می‌شد در زمره آفت‌کش‌های خطرناک بود، در سال 1392، این عدد به 9 درصد رسید و در سال گذشته این عدد، پنج درصد شد که به معنی آن است، حدود 10 هزار تن از آفت‌کش‌های خطرناک یا بسیار خطرناک از چرخه مصرف خارج و سموم با خطر کمتر جایگزین شده است.

وی با اشاره به این که توسعه روش‌های بیولوژیک یکی دیگر از روش‌هایی است که در دستور کار سازمان حفظ نباتات بوده است، گفت: حدود 11 عامل بیولوژیک در کشور ما تولید می‌شود و بیش از یکصد واحد انسکتاریوم داریم که به کار تولید و پرورش این عوامل مشغول هستند که تمام آن‌ها در اختیار بخش خصوصی است.

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور ادامه داد: به جرات می‌توانیم اعلام کنیم که بسیاری از محصولات تولیدی مانند گندم، مرکبات، خرما، ذرت، دانه‌های روغنی در زمره محصولات سالم قرار دارند، کما اینکه برخی از این محصولات را صادر می‌کنیم.

اهمیت قرنطینه گیاهی فرهنگ‌سازی شود

وی در رابطه با ساختار قرنطینه‌ای سازمان حفظ نباتات تصریح کرد: بیش از 100 واحد قرنطینه داریم که در مبادی ورودی هستند و با وجود تمام توجهات در سال‌های گذشته و همچنین اهمیتی که دارند اما به نظرم نیاز به توجه بیشتری به لحاظ تامین نیروی انسانی، ساختمان‌های اداری، لوازم و تجهیزات آزمایشگاهی احساس می‌شود تا بتوانند سریع‌تر، با دقت بیشتر و کمترین خطا کار را تسهیل کنند.

چنگلوایی ادامه داد: برخی از مقررات و پروتکل‌هایی از کشورهای دیگر به صورت خلق‌الساعه و بدون اینکه بازه زمانی قائل شوند به کشورهایی از جمله ایران اعلام می‌شود که قاعدتا عملیاتی کردن این خواسته‌ها نیازمند زمان و فرایندسازی و ایجاد زیرساخت‌ها است.

وی تأکید کرد:  صادرکنندگان ما نیاز به آموزش‌هایی دارند و باید اهمیت قرنطینه گیاهی فرهنگ‌سازی شود.

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور با تأکید بر این که کار این سازمان در سراسر کشور، اجرای قانون و مقررات تعیین شده از سوی کنوانسیون‌های بین‌المللی است، خاطرنشان کرد:. این سازمان موافقت‌نامه و تفاهم‌نامه‌های همکاری با کشورهای دیگر دارد تا متضمن پایداری صادرات بوده و  بازارهای هدف از دست نرود؛ بنابراین صادرکنندگان باید همکاری بیشتری با ما داشته باشند.

تاثیر شرکت‌های دانش‌بنیان در توسعه بخش گیاهپزشکی

وی در رابطه با مشارکت شرکت‌های دانش بنیان در بخش گیاهپزشکی گفت: ما همیشه از هر سرمایه‌گذاری که در حوزه وظایف سازمان حفظ نباتات سرمایه‌گذاری کند، به‌ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان استقبال کرده‌ایم.

چنگلوایی ادامه داد: به جای واردات سم آماده مصرف یا ماده تکنیکال که باعث خروج ارز از کشور و ایجاد اشتغال در کشور مبدأ می‌شود، به دنبال تولید آفت‌کش‌ها در کشور خودمان هستیم، بنابراین اولین درخواست ما این است که شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها وارد کار شوند و حاضر هستیم هرگونه همکاری که مورد نیاز است، هم ستاد سازمان حفظ نباتات و هم همکاران ما در مجموعه سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها همکاری خواهند داشت و این یکی از مواردی است که همیشه وزیر جهاد کشاورزی، بر استفاده از دانش جدید و شرکت‌های دانش‌بنیان تأکید دارد.

وی اضافه کرد: تفاهم‌نامه‌ای را در همین ارتباط با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری داریم و امیدواریم شرکت‌هایی که به نوعی توانایی فنی در این زمینه دارند، به بحث حفظ نباتات و تولید سموم مورد نیاز بخش کشاورزی ورود کنند.

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور بیان کرد: ما به دنبال تکنولوژی و روش‌های جدید مبارزه با آفات هستیم، قطعا استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند در این زمینه به ما کمک کنند.

پیش‌بینی هجوم موج جدید ملخ صحرایی به کشور

چنگلوایی در رابطه با آثار مخرب ملخ صحرایی بر کشاورزی اظهار کرد: ملخ صحرایی یا دریایی یکی از مخرب‌ترین آفات تاریخ کشاورزی است، گفته می‌شود در خاورمیانه بعد از آب، دومین عامل محدودکننده محصولات از جمله گندم این آفت بوده و همه‌چیزخوار است یعنی به هر چه منشاء گیاهی داشته باشد اعم از زراعی، باغی، جنگل و مرتع حمله می‌کند.

وی افزود: این آفت در جمعیت پایین و متوسط می‌تواند روزانه غذای 350 نفر در هکتار را مصرف کند که گاهی جمعیت‌هایی تا 100 برابر این دسته‌ها هستند و به همان نسبت صد برابر بیشتر تغذیه می‌کنند.

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور با اشاره به این که  آفت ملخ صحرایی در برخی از کشورها باعث قحطی شده است، عنوان کرد: از سال 1397 با ورود مجدد این آفت به 9 استان جنوبی کشور که سهم عمده‌ای در تولیدات زراعی و باغی کشور دارند، مواجه شدیم.

وی افزود: در سال 97 در سطح حدود 750 هزار هکتار مبارزه با ملخ صحرایی در کشور انجام شد. در سال 98 مجددا شاهد حمله این آفت بودیم و در سطحی معادل 415 هزار هکتار مبارزه کردیم و سازمان حفظ نباتات هیچگاه رصد و پایش میدانی را کنار نگذاشته است.

چنگلوایی پیش‌بینی کرد: در سال جاری با توجه به بارندگی‌های بسیار خوبی که در منطقه شاخ آفریقا و شبه جزیره عربستان رخ داده است موجب شده تا ورود دستجات بیشتر با جمعیت بیشتر ملخ صحرایی به کشورمان را شاهد باشیم اما به عزیزان کشاورز اعلام می‌کنیم برای مبارزه با آفت آمادگی کامل داریم.

وی ادامه داد: خوشبختانه با پیگیری وزیر جهاد کشاورزی و مجموعه همکارانمان در ستاد وزارتخانه، در دو سال گذشته دولت اعتبارات مناسبی را در اختیار سازمان حفظ نباتات قرار داده است، سازمان برنامه بودجه، سازمان مدیریت بحران و در برخی استان‌ها، استانداران، بخشی از اعتبارات مورد نیاز را تامین کردند که انتظار داریم در سال جاری هم چنین اتفاقی بیفتد.

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور با بیان این که پیش‌بینی ما این است که در سال جاری با وسعت بیشتری نیاز به مبارزه با آفت ملخ صحرایی داشته باشیم، گفت: برای حدود یک میلیون هکتار مبارزه با این آفت برنامه‌ریزی کرده‌ایم که در این راستا بخشی از سموم تدارک دیده شده، از نظر تجهیزات و لوازم هم جای نگرانی نیست اما برای خرید آفت‌کش‌ها و سموم، با توجه به اینکه قیمت تقریبا نسبت به سال گذشته پنج برابر شده، امیدوار هستیم مثل سال‌های گذشته که دولت به وزارتخانه و ‌سازمان حفظ نباتات عنایت داشته و اعتبارات لازم را در اختیارمان گذاشته‌اند، اعتباراتی که کتبا اعلام کرده‌ایم و نیازهایمان را دقیقا اعلام کرده‌ایم برای خرید سم و لوازم و تجهیزات، آماده‌سازی باندهای فرودگاه و خدمات سمپاشی هوایی در اختیارمان بگذارند که در غیر این صورت اگر این پیش‌بینی اتفاق بیفتد و با هجوم چندین برابر ملخ به کشور مواجه شویم، قطعا مشکلاتی خواهیم داشت که شاید نتوان هزینه ریالی آن را برآورد کرد.

افزایش قیمت سموم، مبارزه با سن گندم را دشوار می‌کند

وی در رابطه با مبارزه سن گندم گفت: مبارزه با سن گندم در سال 1397 در سطح یک میلیون و 385 هزار هکتار انجام شد که در سال 1398 این رقم به 2.2 میلیون هکتار رسید و همکاران ما مجبور شدند در سطح 26 استان با این آفت مبارزه کنند.

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور ادامه داد: اگر این مبارزه صورت نمی‌گرفت حداقل 4.5 تا پنج میلیون تن از گندم‌های ما سم‌زده می‌شد به این معنا که ارزش غذایی‌اش پایین می‌آمد یا واقعا قابلیت مصرف نداشت،‌ در صورت استفاده هم به قیمت بسیار کمتری نسبت به گندم‌های سالم از کشاورز خریداری می‌شد.

وی اضافه کرد: امسال هم برای بیش از 2 میلیون هکتار مبارزه با آفت سن گندم برنامه‌ریزی کرده‌ایم، البته نگرانی ما برای تامین سموم نیست، اقدامات لازم برای این کار انجام شده، اما قیمت نسبت به سال گذشته بسیار افزایش داشته و چون در ارتباط با ملخ هزینه با دولت است و در ارتباط با سن، مردم و کشاورزان باید هزینه را بپردازند، نگران هستیم توانایی و تمکن مالی نداشته باشند.

چنگلوایی تأکید کرد: با دستور وزیر جهاد کشاورزی مبنی بر ارائه کشاورزکارت برای کمک به تامین هزینه کود و سم کشاورزان، این کارت برای کشاورزان صادر شده که وام 12 درصد در اختیارشان قرار می‌گیرد و در بحث مبارزه با آفات می‌تواند خیلی کمک کند.

تهیه نرم‌افزار برای پایش و ردیابی سوسگ حنایی خرما

وی درخصوص مبارزه با سوسک حنایی خرما خاطرنشان کرد:  سازمان حفظ نباتات موظف است نسبت به پایش و کنترل این آفت که جزو آفت‌های مهم کشور محسوب می‌شود، اقدامات لازم را انجام دهد از جمله اقدامات مهم سازمان حفظ نباتات با مشارکت بخش خصوصی تهیه نرم‌افزاری بود که کاربران و کارشناسان قرنطینه در سراسر مناطق جنوبی کشور که نخلستان‌ها هستند با توجه به تلفن‌های هوشمند اطلاعات را ثبت کرده و همکاران ما بلافاصله می‌توانند در مانیتور محل‌های حضور و صدای آفت را تحت نظر بگیرند.

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور عنوان کرد: هدف اصلی از این نرم‌افزار، مدیریت این آفت و کنترل آن است که با استفاده از این نرم‌افزارها و سایر اطلاعات GIS و ماهواره‌ای می‌توانیم جلوی انتشار آفت را بگیریم و بلافاصله در نواحی مشاهده شده کنترل کنیم.

لیموی پارسی، مقاوم در برابر بیماری جاروک

وی در رابطه با بیماری جاروک لیمو ترش خاطرنشان کرد: بیماری جاروک لیمو ترش در ایران ابتدا در سال 1376 در منطقه قصرقند در استان سیستان و بلوچستان مشاهده شده و از این نقاط به سایر مناطق مرکبات‌خیز کشورمان از جمله هرمزگان و کرمان رسیده است، در حال حاضر هم در استان‌های هرمزگان و سیستان و بلوچستان به انواع لیموها خسارت وارد می‌کند.

چنگلوایی ادامه داد: در سال‌های گذشته به دلیل فعالیت‌های خوبی که انجام شده به خصوص در حوزه مدیریت تغذیه گیاهی و استفاده از روش‌های مقابله با ناقل‌های این عامل خسارت‌زا، تا حد زیادی جلوی این خسارت گرفته شده است.

وی افزود: یکی دیگر از اقدامات مهم انجام شده در مبارزه با این بیماری، تولید یک رقم مقاوم لیمو نسبت به این عامل، به نام لیموی پارسی است که به روش‌های مختلف تکثیر شده و در اختیار کشاورزان قرار گرفته است.

قوانین حفظ نباتات نیازمند به‌روزرسانی

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور در رابطه با قوانین این سازمان تصریح کرد: قانون حفظ نباتات در سال 1346 وضع شده یعنی تقریبا 53 سال قدمت دارد و در کنار آن آیین‌نامه اجرایی مربوطه همان زمان وضع شد.

وی افزود: با گذشت بیش از نیم قرن شرایط تغییر کرده، ارتباطات بین کشورها متفاوت شده، تجهیزات متفاوت شده، نوآوری‌هایی آمده، رفتار آفت‌ها متفاوت شده، به همین دلیل این قانون در برخی مواد هم در قانون و هم در آیین‌نامه اجرایی نیازمند اصلاحات است.

چنگلوایی ابراز امیدواری کرد: با این بررسی‌ها و مراجعی که قرار است پیشنهادات ما را رسیدگی و تأیید کنند، بتوانیم یک قانون و آیین‌نامه اجرایی به‌روز و مفیدتر داشته باشیم تا بتوانیم اهدافی که برای سازمان حفظ نباتات متصور شده و جزو رسالت آن محسوب می‌شود، به راحتی ادامه دهیم.

وی تأکید کرد: امنیت غذایی بدون وجود سازمان حفظ نباتات و قرنطینه، شدنی نیست، اگر 37 یا 40 میلیون تن تولید سالانه را از دست بدهیم، حداقل 600 کشتی نیاز است که واردات انجام شود.

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور افزود: اگر بیماری یا آفتی وارد کشور شود بدون شرایط قرنطینه‌ای به سرعت در کشور گسترش پیدا می‌کند و اگر این آفت در کشورهای دیگر انواع سموم و شیوه‌های مبارزه را تجربه کرده باشد و نتوانیم با شیوه‌های فعلی مبارزه کنیم، کشور با مشکل مواجه خواهد شد.

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور ابراز امیدواری کرد: بحث ارتقا سازمان حفظ نباتات در دستور کار قرار گیرد و شاهد ساختار تشکیلاتی پویا، منسجم‌تر و کارآمدتر برای ایفای نقشی که برعهده‌مان است باشیم.