دسترسی زنان کارآفرین به دانش و فنون جدید محدود است

کارآفرینی زنان روستایی ابزاری برای ارتقای توانمندسازی، پایداری مکان‌های زندگی روستایی، افزایش درآمد، بهره‌برداری مناسب از منابع در دسترس، شناسایی هرچه بیشتر فرصت‌های موجود اقتصادی، کاهش فقر روستایی، فراهم کردن زمینه‌های رشد اقتصادی، افزایش مشارکت، توزیع مناسب درآمد و... است؛ بنابراین، برای تقویت هرچه بیشتر کارآفرینی، به‌ویژه کارآفرینی زنان روستایی و به دنبال آن توسعه مناطق روستایی، آموزش کارآفرینی زنان روستایی ضروری است. فروغ‌السادات بنی‌هاشم، مدیرکل دفتر توسعه فعالیت‌های کشاورزی زنان روستایی و عشایری وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌وگو با «ایانا» معتقد است: فراهم کردن شرایطی برای تبادل تجربه و ترکیب دانش بومی با یافته‌های جدید علمی مسیر توسعه کارآفرینی زنان روستایی و عشایری را تسهیل می‌کند.

زنان روستایی از دیرباز از جایگاه اجتماعی - اقتصادی متفاوتی در فرایند توسعه پایدار برخوردار بوده‌اند و امروز نیز سهم عمده‌ای را در عرصه کارآفرینی به خود اختصاص داده‌اند. در ابتدا بفرمایید، فعالیت زنان روستایی کارآفرین بیشتر چه حوزه‌هایی را شامل می‌شود؟

با توجه به حوزه مسئولیت دفتر توسعه فعالیت‌های کشاورزی زنان روستایی و عشایری، ما عمدتاً با آن دسته از زنان روستایی و عشایری که در بخش کشاورزی فعالیت دارند، سروکار داریم. البته در بخش کشاورزی هم زنان، بیشتر در زمینه فرآوری محصولات و کاهش ضایعات فعالیت می‌کنند. مشارکت زنان روستایی و عشایری در زمینه کاهش ضایعات علاوه بر اینکه پاسخگوی نیاز بازار مصرف است و موجب افزایش بهره‌وری می‌شود و فشار بر تولید را کم می‌کند، با ایجاد اشتغال و توسعه کسب‌وکار و ایجاد ارزش‌افزوده به اقتصاد خانوار روستایی کمک می‌کند.

در حال حاضر، مهم‌ترین دغدغه کارآفرینان و توسعه کارآفرینی زنان روستایی و عشایری چیست؟

به نظر من توسعه امری چندبعدی است و تجربه کار با زنان روستایی و عشایری در وزارت جهاد کشاورزی به ما آموخته است که نگاه چندبعدی به توسعه منحصر به برنامه توسعه کلان کشور نیست؛ بلکه همه‌جانبه‌نگری امری الزامی است و در کلیه برنامه‌ها اعم از کوتاه‌مدت و بلندمدت باید دنبال شود. توسعه کارآفرینی زنان روستایی نیز از این قاعده مستثنی نیست.

متأسفانه گاه در توسعه کارآفرینی تنها به ابعاد اقتصادی و مالی آن توجه می‌شود و ابعاد آموزشی، فرهنگی و مهارتی آن مورد غفلت قرار می‌گیرد. در حال حاضر مهم‌ترین دغدغه کارآفرینان روستایی و عشایری دسترسی ضعیف آن‌ها به دانش و فنون جدید است. به علاوه، دانش بومی و تجربه زیسته بسیار ارزشمندی نزد زنان روستایی و عشایری است که کمتر شناخته و ارزش‌گذاری شده است. فراهم کردن شرایطی برای تبادل تجربه و ترکیب دانش بومی با یافته‌های جدید علمی مسیر توسعه کارآفرینی زنان روستایی و عشایری را تسهیل می‌کند.

از دیگر دغدغه‌های زنان روستایی و عشایری رقابت‌پذیری محصولات آن‌ها با سایر محصولات است. اگرچه ازنظر کیفیت محصولات زنان روستایی و عشایری از رقابت‌پذیری بالایی برخوردار است، اما استانداردها و شاخص‌های تعریف‌شده از سوی وزارت بهداشت مانع از امکان رقابت و حتی ورود محصولات آن‌ها به بازار است. شایان ذکر است این استانداردها کمتر به کیفیت محصول مربوط می‌شود و بیشتر به شرایط فیزیکی محل تولید برمی‌گردد. به نظر می‌رسد، وقت آن است که وزارت بهداشت با بازتعریف فرایند اخذ کد بهداشتی، برای حمایت از اشتغال روستاییان و عشایری استانداردهای کارگاه‌های کوچک روستایی را ارائه کند.

یکی دیگر از دغدغه‌های زنان کارآفرین روستایی و عشایری دسترسی به منابع مالی و تسهیلات یارانه‌ای است. اگرچه قانون حمایت از اشتغال روستاییان و عشایر، این فرصت را فراهم کرده است، اما به دلیل مشکلاتی که وجود دارد عملاً زنان روستایی و عشایری امکان استفاده از این منابع را ندارند. دسترسی به این تسهیلات نیازمند تسهیل فرایندها، ساده‌سازی و اتکا به دستگاه‌هایی مانند وزارت جهاد کشاورزی است که ارتباط نزدیک‌تری با این گروه دارند.

وزارت جهاد کشاورزی، در این رابطه چه برنامه‌هایی را اجرا کرده یا در دستور کار دارد؟

وزارت جهاد کشاورزی موضوع توسعه کارآفرینی را از طریق بسته توان‌افزایی زنان روستایی و عشایری دنبال می‌کند. در این بسته توسعه کارآفرینی، با ظرفیت‌سازی و توسعه اجتماعی شروع می‌شود با نهادسازی و توسعه صندوق‌های اعتبار خرد و تعاونی‌های زنان ادامه می‌یابد و با توسعه مهارت‌های شغلی زندگی و کارآفرینی تثبیت می‌شود و به پایداری می‌رسد. بسته توان‌افزایی در سال گذشته در شش استان اجرایی شد. بیش از 15 هزار نفر از زنان روستایی و عشایری تحت پوشش این برنامه قرار گرفتند. حدود 220 مربی کسب‌وکار در این استان‌ها تربیت شد، 450 موضوع کسب‌وکار شناسایی شد و برای بیش از شش هزار نفر اشتغال ایجاد شده است. در واقع، امروزه شاهد پررنگ شدن حضور بانوان روستایی در عرصه‌های مختلف هستیم که بیانگر پویایی در این بخش و این قشر است.