سالمندی فعال با افزایش سطح سلامت ممکن می‌شود

در ایران، طبق نتایج آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن که در سال 1395 انجام‌شده، جمعیت کل کشور برابر 79 میلیون و 926 هزار و 270 نفر و میانه سنی در کشور برابر 30 سال و میانگین سنی افراد جامعه برابر 31.1 سال است. بر اساس این سرشماری­، همچنین جمعیت سالمندان کشور طی دهه گذشته (سال­های 1385 تا 1395 ) نزدیک به 1.5 برابر شده است. البته روند سریع افزایش جمعیت سالمندان، مختص کشورهای پیشرفته نیست؛ بلکه پدیده‌ای است که کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه هر دو با آن مواجه‌ هستند.

سازمان ملل در مطالعات خود با توجه به متوسط امید زندگی در سطح جهان، شروع سن سالمندی را 60 سالگی لحاظ می‌کند. البته این سن با توجه به شرایط کشورهای مختلف می‌تواند متفاوت باشد. اما آنچه مسلم است این‌که طی دهه‌های اخیر، روند سالمندی در ایران و جهان آغاز شده است و همین امر و لزوم توجه به تأمین نیازهای این قشر، موجب شده تا سازمان ملل در سال 1982 با تشکیل شورای جهانی سالمندی، طرحی را جهت تعیین یک روز جهانی برای سالمندان ارائه و متعاقب آن، روز اول اکتبر را «روز جهانی سالمندان» تعیین کند.

سازمان ملل متحد همچنین برنامه «سالمندی فعال» را برای سالمندان مطرح کرده است. سالمندی فعال یعنی به حداکثر رساندن سطح سلامت، مشارکت و امنیت افراد سالمند به‌منظور تقویت کیفیت زندگی آن‌ها که هر یک از این‌ها تمهیدات اجتماعی، بهداشتی، فرهنگی و اقتصادی خاص خود را می‌طلبد. سازمان جهانی بهداشت بیان می‌کند که سلامتی جزء مهمی از سالمندی فعال است و سالمندی بدون ناتوانی همراه با سلامت جسمانی، روانی و مشارکت فعال در فعالیت‌های اجتماعی را می‌توان سالمندی موفق دانست. به گفته این سازمان، مؤلفه‌های اجتماعی، اقتصادی، فیزیولوژیکی، رفتاری، شخصیتی، محیط فیزیکی، بهداشتی و عوامل فرهنگی مانند نژاد، قومیت، مذهب، روابط اجتماعی مثبت، و حمایت اجتماعی، در سلامتی پویای سالمندی تأثیرگذار هستند.

اهمیت نوع و کیفیت زندگی سالمندان

بدیهی است هدف از زندگی سالمندان فقط داشتن عمر طولانی و زنده‌بودن نیست، بلکه نوع و کیفیت زندگی آن‌ها نیز مهم است. داشتن تغذیه مناسب، سطح بهداشتی-درمانی کافی، داشتن مکان زندگی راحت و آسوده، امکانات مالی کافی و… موارد مهمی در زندگی سالمندان وجود دارد که باعث ارتقای سطح روانی و جسمی و درنهایت، شادی و سرزندگی آن‌ها می‌شوند. ازاین‌رو، ارتقای کیفیت زندگی سالمندان در مرحله اول نیازمند داشتن اطلاعات جامع در مورد کیفیت زندگی آن‌هاست. درواقع، مهم‌ترین چیزی که در سالمندی کیفیت زندگی را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود سالمندان زندگی بهتری داشته باشند حفظ استقلال است. هدف این است که سالمند بتواند کارهای روزانه خودش را انجام بدهد و چه در خانواده و چه در جامعه فعال باشد.

یافته‌های پژوهش‌ها نشان داده که بیماری‌ها و محدودیت‌های جسمانی و فیزیکی سالمندان ساکن روستاها از اهمیت فراوانی برخوردار است. در طول دوران سالمندی افراد با تحولات بسیاری در زمینه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی مواجه می‌شوند که ازجمله آن‌ها می‌توان به دور شدن از حضور و مشارکت‌های اجتماعی به‌واسطه بازنشستگی، احساس تنهایی و بروز مشکلات روحی، کاهش میزان درآمد و در مقابل افزایش مخارج زندگی به‌واسطه پرداخت هزینه‌های مراقبت‌های پزشکی و نیز هزینه‌های درمانی ناشی از بیماری که به‌طور طبیعی با افزایش سن رخ می‌دهد، اشاره کرد. بنابراین، جهت دست‌یابی به ‌سلامت سالمندان و پیش‌گیری از بروز و ابتلای آن‌ها به بیماری‌های مزمن و کاهش شیوع بیماری‌های ویژه در آن‌ها به‌خصوص در روستاها اولین گام شناسایی وضعیت سلامت آنان است تا بر این اساس، نیازهای بهداشتی و درمانی آن‌ها مشخص شود.

در اغلب پژوهش‌ها بالا بودن درصد فراوانی بیماری‌های مزمن به‌ویژه بیماری‌های استئوآرتریت، نداشتن تعادل، افسردگی، فشارخون، مشکلات تغذیه‌ای، مشکلات بینایی و شنوایی و بیماری قلبی-عروقی در سالمندان ساکن روستا مشخص شده‌اند که در برنامه‌ریزی‌های بهداشتی باید مدنظر قرار گیرند. مطالعات نشان داده است زنان و سالمندان کم‌سواد و بیکار و سالمندانی که در تجرد یا تنها در روستا زندگی می‌کنند با مشکلات جسمانی بیشتری مواجه هستند. ازاین‌رو، توصیه می‌شود که در سیاست‌گذاری بهداشتی توجه ویژه‌ای به این گروه‌های خاص شود.