توزیع نامتوزان بودجه بخش آب و ادامه تنش آبی

توزیع نامتوزان بودجه بخش آب و ادامه تنش آبی

به گزارش فارس، یکی از عوامل اساسی برای رفع نیازهای آبی در مناطق مختلف کشور اختصاص بودجه‌های عمرانی توسط دولت برای تکمیل پروژه‌های بخش آب است. بخش آب به دلیل اهمیت و گستردگی در لوایح و قوانین بودجه سالیانه، دارای دو فصل جداگانه با عناوین "فصل آب و فاضلاب" و "فصل منابع آب" است. این بخش در لوایح و قوانین بودجه سالیانه معمولاً دارای بودجه‌های عمرانی بالایی هستند. در لایحه بودجه سال 1398، تعداد 807 پروژه عمرانی بخش آب قرار دارد که بودجه‌ای 5700 میلیاردی برای آن‌ها در نظر گرفته‌شده است که نسبت سال 1396 رشد 7 درصدی را دارد. از این مقدار حدود 4000 میلیارد تومان آن برای اجرا و پیشرفت فیزیکی پروژه‌ها و مابقی برای خرید تضمینی آب، مطالعات پروژه‌ها و موارد دیگر صرف می‌شود.

بررسی سهم بری هر استان از این مقدار بودجه نشان می‌دهد که استان خوزستان با 550 میلیارد تومان و استان قم با 24 میلیارد تومان بیشترین و کمترین مقدار بودجه را از آن خودکرده‌اند. همچنین استان تهران با 26 پروژه و استان سمنان با 6 پروژه بیشترین و کمترین تعداد پروژه عمرانی آبی را در اختیار دارند.

بر اساس یکی از آخرین پایش‌های منابع آبی کشور، استان‌ها ازلحاظ وضعیت منابع آب به سه‌طبقه کلی قابل‌تحمل، دارای تنش آبی و مواجه با کمبود آب طبقه‌بندی می‌شوند. بر این اساس، 9 استان کشور شامل اصفهان، ‌بوشهر، خراسان جنوبی، فارس، کرمان، گلستان و هرمزگان در رده مناطق "مواجه با کمبود آب" قرارگرفته‌اند. 13 استان کشور در دسته مناطق دارای "تنش آبی" قرار دارند که این استان‌ها شامل اردبیل، تهران، البرز،‌چهارمحال و بختیاری، خراسان شمالی، ‌خراسان رضوی، زنجان،‌ سمنان، قزوین، قم کهگیلویه و بویراحمد، گیلان و مرکزی هستند. 9 استان کشور نیز شامل آذربایجان شرقی و غربی، ایلام،‌خوزستان، کرمانشاه، کردستان، لرستان، مازندران و همدان در وضعبت "قابل تحمل" به سر می برند.

همان‌طور که در شکل شماره 1 دیده می‌شود، با توجه به طبقه‌بندی فوق و با نگاهی دقیق‌تر به سهم بودجه عمرانی برای بخش آب در هر استان و جمعیت استان‌ها و محاسبه بودجه سرانه هر استان برای بخش آب می‌توان چنین نتیجه گرفت که بودجه‌های عمرانی بخش آب به‌طور متوازن و با توجه به وضعیت شرایط خاص برخی استان‌ها تخصیص داده نمی‌شود و برخی استان‌ها که ازلحاظ وضعیت منابع آبی در شرایط نسبتاً مطلوبی به سر می‌برند دارای بیشترین بودجه سرانه هستند، بطوریکه به ازای هر نفر 250 هزارتومان اختصاص داده می‌شود و برخی استان‌هایی که در وضعیت تنش شدید آبی و کمبود آب قرار دارند کمترین بودجه سرانه رادارند بطوریکه به ازای هر نفر تنها 19 هزار تومان اختصاص داده شده است.

 این توزیع نامتوازن ممکن است ماحصل کم کاری سال های قبل و به جهت جبران عقب ماندگی­های عمرانی بخش آب در استان­ها باشد اما عدم ارائه منطق مناسب برای اولویت بندی استان­ها و توزیع نامتوازن بودجه تردیدها بر عدم کار کارشناسی در این زمینه را دامن می زند.

به دلایل متعددی ادامه وضع موجود تخصیص بودجه های عمرانی بخش آب با چالش های جدی مواجه است. از این دلایل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1-تعداد بسیار زیاد پروژه های عمرانی نیمه تمام و جدید بخش آب

2-حجم بالای سرمایه مورد نیاز برای اجرا و بهره برداری از پروژه های بخش آب

3-وابستگی کامل اجرا و بهره برداری پروژه‌های بخش آب به بودجه‌های دولتی و محدود بودن توان مالی دولت

مجموعه دلایل فوق سبب می شود نیاز بودجه‌ای این پروژه‌ها طی چندین سال و به‌تدریج تأمین شود و پیشرفت فیزیکی پروژه‌ها به‌کندی صورت گیرد. در این شرایط عدم اولویت­‌بندی و توزیع نامتوازن بودجه عمرانی بخش آب نیز می تواند مزید بر علت شده و زمینه را برای وقوع پیامدهای ناگوار کم آبی در کشور فراهم کند.

این مشکل زمانی جدی­‌تر می­شود که برنامه­‌ریزی و شرایط لازم برای ورود مناسب و استفاده حداکثری از ظرفیت مالی و اجرایی بخش خصوصی در پروژه های بخش آب فراهم نشده است. لذا بازنگری در تخصیص بودجه‌های عمرانی بخش آب بین استان‌ها با در نظر گرفتن اولویت‌ها و شرایط خاص استان‌ها و برنامه ریزی لازم برای استفاده حداکثری از ظرفیت مالی و اجرایی بخش خصوصی ضروری به نظر می‌رسد.