چرا برخی از افراد مبتلا به کروناویروس علائم بالینی نشان می‌دهند، در حالی که برخی اینگونه نیستند؟

دکتر علی صفر ماکنعلی - اپیدمیولوژیست بیماری‌های قابل انتقال حیوانی

مانند همه ویروس‌ها، ویروس  SARS-CoV-2 عامل بیماری کووید ۱۹ برای تکثیر و زنده ماندن باید وارد سلول میزبان شود. به زبان ساده عفونت یعنی عامل وارد سلول بافت میزبان بشود و تکثیر پیدا بکند.

برای ایجاد عفونت توسط SARS-CoV-2، یک ذره بر روی پوسته بیرونی ویروس وجود دارد که با یک گیرنده پروتئین با نام ACE2 مانند قفل و کلید می‌چسبد. این گیرنده‌های ACE2 * در ریه‌ها، کلیه‌ها، قلب و روده انسان مشاهده می‌شوند.

هنگامی که فرد به ویروس آلوده شده باشد ممکن است تا ۱۴ روز طول بکشد تا علائم بالینی در او ظاهر شود که این زمان بین ورود عامل تا زمان بروز به عنوان دوره کمون بیماری شناخته می‌شود. مدت زمان این مسیر از نقطه ورود عامل تا ایجاد عفونت و بروز علائم می‌تواند بسیار متفاوت باشد. سیستم ایمنی بدن برای تعیین این امر بسیار مهم است.

داشتن پاسخ ایمنی قوی طی دوره کمون بیماری می‌تواند از بروز عفونت جلوگیری کند و مقدار واقعی ویروس را در بدن کاهش داده و از ورود آن به ریه‌ها جلوگیری کند.

خطوط دفاعی سیستم ایمنی بدن

بطور خلاصه می‌توان گفت که سیستم ایمنی بدن ما دارای 2 خط دفاعی در برابر ویروس‌هاست.

خط دفاع اول، سیستم ایمنی ذاتی (innate system) است و شامل موانع فیزیکی مانند پوست و غشاهای مخاطی (پوشش گلو و بینی)، پروتئین ها و مولکول های مختلف موجود در بافت‌ها و همچنین برخی از گلبول‌های سفید است که به ارگانیسم‌های مهاجم حمله می‌کنند. این پاسخ ایمنی کلی، غیر اختصاصی بوده و به سرعت فعال می‌شود.

کودکان دارای سیستم ایمنی کامل نیستند، اما یک فرضیه برای توضیح اینکه چرا به  بیماری COVID-19 بیمار نمی‌شوند یا بسیار کم بیمار می‌شوند این است که پاسخ ایمنی ذاتی آنها به کروناویروس نسبت به بزرگسالان بیشتر است. این موضوع می‌تواند به کاهش بار ویروسی منجر شود – مقدار ذرات ویروس موجود در بدن – زیرا آنها می توانند ویروس را سریعتر حذف و پاک کنند.

خط دوم دفاع ، پاسخ ایمنی تطبیقی یا adaptive immune response  است. این دفاع مدت طولانی‌تری را طی می‌کند اما یک بار ایجاد می شود و در ریشه کن کردن یک عفونت خاص هنگام مواجهه مجدد با آن بسیار کارآمد است. تغییرات ژنتیکی بسیار خاص در برخی افراد ممکن است در نحوه ابتلا به بیماری آنها نقش داشته باشد. با ایجاد یک پاسخ ایمنی تطبیقی اولیه، بدن به نظر می رسد ویروس را در دوره کمون بشناسد و با آن مبارزه کند و بر آن چیره شود. البته  یک فرد به طور کلی باید سالم باشد تا بتواند پاسخ ایمنی مناسبی به عفونت بدهد.

ویروس SARS-CoV-2 از طریق بینی، چشم‌ها و گلو می‌تواند راه خود را به سمت پایین دستگاه تنفسی به ریه‌ها برساند. در ریه ها، بر روی گیرنده های ACE2 می‌چسبد و تکثیر خود را ادامه می‌دهد، و باعث ایجاد پاسخ‌های ایمنی بیشتر برای کشتن و پاک کردن سلول‌های آلوده شود. مقدار ویروسی که به عمق  ریه‌ها می‌رسد یکی از مهمترین عوامل مهم درتعیین میزان بیماری‌زایی باشد.

با ادامه نبرد بین ویروس و پاسخ‌های سیستم ایمنی، در مجاری هوایی سیستم تنفسی مقادیر زیادی مایعات تولید و  کیسه‌های هوا را پر می‌کنند و فضای کمتری برای انتقال اکسیژن به جریان خون و از بین بردن دی اکسید کربن باقی می‌گذارند و متعاقبا علائم ذات‌الریه، مانند تب، سرفه با خلط و تنگی نفس ظاهر می‌شود.

برای برخی از افراد، پاسخ ایمنی بیش از حد یا طولانی است و باعث می‌شود که به عنوان “طوفان سایتوکین” شناخته شود. سایتوکین‌ها گروهی از پروتئین‌ها هستند که پیام‌هایی را به سلول‌های سیستم ایمنی بدن ارسال می‌کنند و به پاسخ ایمنی لازم کمک می‌کنند. طوفان سایتوکین یک واکنش بیش از حد فاجعه بار است که باعث التهاب و آسیب اعضای بدن می‌شود و  می‌تواند کشنده باشد.

در مبتلایان به COVID-19 سندرم حاد تنفسی بوجود می‌آید، بنحوی که مایعات در ریه‌ها جمع می‌شوند. این شایع‌ترین علت مرگ ناشی از SARS-CoV-2 عامل بیماری کووید ۱۹ است.

در افراد سالخورده مبتلایان به اختلالات مزمن ریوی مبتلا به عارضه حاد تنفسی می‌شوند و غالبا می‌میرند. در حال حاضر تصور می‌شود که این گروه از افراد دارای گیرنده‌های ACE2 کمتری در ریه‌های خود باشند.

رابطه معکوسی بین تعداد گیرنده‌های ACE2 و طوفان‌های سایتوکین وجود دارد در کودکان بدلیل بیشتر بودن گیرنده‌های سایتوکین احتمال بروز طوفان‌های سایتوکین خیلی کمتر از بروز آن در سالخوردگان است.

برخی مطالعات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به COVID-19 درست قبل و اندکی پس از شروع علائم، بار ویروسی بسیار بالایی دارند. این نشان می‌دهد که آنها می‌توانند ۴۸ ساعت قبل از بروز علائم و در زمان بالینی بیماری،  ویروس را منتقل کنند.

اما با این حال تا حال حاضر هیچ شواهد قابل قبولی وجود ندارد که تایید بکند که افرادی که هرگز علائم بروز نمی‌دهند، قادر به انتقال ویروس هستند.

با این حال اپیدمیولوژیست‌ها و محققان علوم پزشکی بطور شبانه‌روزی در تلاش هستند تا رابطه پیچیده بین سیستم ایمنی بدن انسان و ویروس  SARS-CoV-2  عامل بیماری کووید ۱۹ را درک کنند.

* پروتئینی است که در سطح بسیاری از انواع سلول وجود دارد این آنزیمی است که پروتئین‌های کوچک ایجاد می‌کند

منبع: پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا