چشم تاجران پسته به دست کمک وزارت خارجه

درست همان زمانی که تعداد قابل ملاحظه‌ای از تجار، بازرگانان، واحدهای تولیدی و تشکل‌ها در بخش‌های کشاورزی، صنایع تبدیلی و غذایی خود را آماده کرده بودند تا به‌عنوان غرفه‌‌دار و بازدیدکننده و ملاقات‌کننده تجار و بازرگانان سایر کشورها برای حضور در نمایشگاه بین‌المللی – تخصصی مواد غذایی سیال پاریس که یکی از مهم‌ترین نمایشگاه‌های جهانی است،حضور خود را رسمی کنند و حتی هزینه‌های موردنیازشان را هم پرداخت کردند، مدیریت نمایشگاه که گفته می‌شود آمریکایی است صراحتا اعلام کرده است از پذیرش ایرانیان غرفه‌دار و حتی ایرانیان بازدیدکننده با وجود ثبت نام قبلی و پرداخت هزینه های مربوطه معذوریم.

بعد از این درخواست ، سید ابراهیم علوی، دبیر انجمن پسته ایران هم به وزارت جهاد کشاورزی و هم وزارت امورخارجه نامه نوشت.اما هنوز پاسخی از سوی این وزارتخانه‌ها داده نشده است.

آنطور که گفته شده است؛ خروج آمریکا از برجام و  فشار آمریکا به سایر کشورها از جمله دلایلی است که مانع حضور تولیدکنندگان و باغداران ایرانی دراین نمایشگاه که قرار است 29 مهر ماه برگزار شود، شده است.

با این حال، باید دید که آیا وزارتخانه‌های مربوطه می‌توانند برای رفع این مشکل چاره‌اندیشی کنند یا تولیدکنندگان و باغداران ایرانی امسال از این نمایشگاه مهم جا می‌مانند؟ آیا وزارت امورخارجه به عنوان یکی از وزارتخانه هایی که وظیفه روابط ایران با دیگر کشورها را برعهده دارند، می تواند از ظرفیت اقتصادی خود استفاده کرده و چنین موانعی را از پیش پای تجار و فعالان کشاورزی ایران بردارد؟

*معاونت اقتصادی وزارت خارجه به چه کار می‌آید؟

تشکیل معاونت اقتصادی در وزارت امورخارجه قرار بود پاسخگوی مسایل روز در حوزه دیپلماسی اقتصادی باشد تا سفارتخانه های ما به تجار و بازرگانان در گسترش توسعه و مناسبات تجاری در بازارهای بین المللی کمک کنند .اما هر چند این معاونت برای وزرات امور خارجه و وزیر متبوعش مهم بوده اما به نظر می رسد که هنوز کارایی خاصی ندارد. این درحالی است که محمد جواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران، در توضیح برنامه‌هایش در دولت دوازدهم از نقش محوری وزارت‌خارجه در دولت آینده به‌ویژه در حوزه هماهنگی برنامه‌های اقتصادی خبر داده بود.

تشکیل معاونت اقتصادی وزارت خارجه و چارت جدید این وزارتخانه به قدری برای وزیر امور خارجه مهم بود که او برخلاف چهار سال گذشته در اجلاس اقتصادی داووس در سوئیس شرکت نکرد، و تلاش کرد تشکیل این چارت را در اولویت کاری خود قرار دهد. اما با همه اینها با توجه به صحبت‌های کارشناسان،‌ این معاونت همچنان تحرک جدی نداشته و کارنامه فعالیت این معاونت همچنان قابل قبول نیست.

محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه با تاکید براینکه همه سفارتخانه‌ها باید پاسخ‌گوی معاونت جدید باشند، گفته بود: اصلی‌ترین هدف وزارت امور خارجه برای تشکیل معاونت اقتصادی نیز نقش‌آفرینی در حوزه اقتصاد بین‌المللی در قالب معرفی توانمندی‌های اقتصادی داخلی به خارج کشور و فراهم‌آوردن امکانات کشورهای خارجی برای بخش خصوصی داخلی است. به گفته او، در بیرون از وزارت‌خارجه باید مشخص شود که آیا وزارت‌خارجه مسئول روابط ‌خارجی در حوزه اقتصاد و سایر حوزه‌ها است یا خیر؛ هیچ ادعایی بر انحصار روابط خارجی نداریم، اما بر مسئولیت روابط خارجی ادعا داریم و باید با هماهنگی وزارت‌خارجه اقدامات اقتصادی انجام شود تا با توجه به منافع ملی مانع از به‌وجود آمدن رقابت‌های بی‌مورد بین بنگاه‌های ایرانی در خارج از کشور شویم.

بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز در همان زمان درباره ضرورت‌ها و دلایل تشکیل این معاونت گفته بود: ضرورت توسعه اقتصادی، اهمیت اقتصاد برای کشور و همچنین موضوع برجام و بهره‌وری از آثار و مزایای آن، این ایده را مجددا مطرح کرد که با تشکیل یک ستاد مقتدرتر در حوزه اقتصادی تحت عنوان معاونت دیپلماسی اقتصادی، در این جهت گام برداریم.

مرکز پژوهش‌های مجلس نیز پیشتر در گزارشی، هشت پیشنهاد برای چابک‌سازی اقتصادی ارائه کرده بود که مهم‌ترین و نخستین پیشنهاد این مرکز، احیای معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه بود. چرا که از نگاه این مرکز، چنین معاونتی می‌تواند با داشتن اختیارات کافی به‌عنوان مرکز اصلی تصمیم‌گیری، یکپارچه‌سازی و انسجام برنامه‌ای و مدیریت در عرصه دیپلماسی اقتصادی در جهت هماهنگی دستگاه‌ها عمل کند.

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه نیز که بارها از اهمیت این معاونت گفته بود، این بار نیز در نخستین همایش مشترک سفرا و رؤسای نمایندگی‌های ایران با فعالان بخش خصوصی، از وظیفه این وزارتخانه برای فعالان بخش خصوصی خبرداده و گفته بود: وظیفه خود می‌دانیم که در خدمت فعالان بخش خصوصی و تسهیل‌کننده فعالیت آنان باشیم.

او همچنین تاکید کرده بود: مسیر ارتباط میان بخش خصوصی و نمایندگان ایران در کشورهای مختلف یک‌طرفه نیست. از یک‌سو ما به اطلاعات شما نیاز داریم تا بفهمیم در چه حوزه‌هایی امکان رقابت و فعالیت اقتصادی وجود دارد و  از سوی دیگر شما به اطلاعات نمایندگی‎های جمهوری اسلامی ایران در کشورهای مختلف و پیگیری‌های این نمایندگی‌‌ها می‌توانند انجام دهند، نیاز دارید.

*نقش کمرنگ سفارتخانه‌های ایران فعالیت‌های اقتصادی

«اصولا سفارت‌‌خانه‌های ایران در خارج از کشور کاری برای ایرانی‌ها انجام نمی‌دهد.» مسعود دانشمند رئیس اتاق مشترک ایران و امارات در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایانا با بیان این مطلب می‌گوید: به همین دلیل معمولا ایرانیان به ویژه بازرگانان و تجار سعی می‌کنند خودشان مشکلاتشان را حل کنند.حتی در امارات هم معمولا ایرانی‌ها اگر کار کنسولی نداشته باشند به سفارت‌خانه مراجعه نمی‌کنند.

جمشید عدالتیان، استاد دانشگاه و عضو اتاق بازرگانی ایران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایانا درباره حمایت سفارتخانه‌های ایران در خارج از کشور از تجار و بازرگانان می‌گوید:سفارت‌خانه‌های ایران در خارج از کشور نه تنها کمکی به تجار و بازرگانان نمی‌کنند حتی در جابجایی پول ،‌ کالا و تجار مانع تراشی می‌کنند.

رایزنان بازرگانی مسلط به امور نیستند

معاونت اقتصادی سفارتخانه‌ها که با نام رایزن اقتصادی فعالیت خود را از سرگرفته‌اند قرار بود روابط تجاری را تسهیل کنند اما بنا به گفته‌‌های کارشناسان و فعالان اقتصادی این رایزنان آنطور که باید و شاید نتوانسته‌اند به بازرگانان و تجار کمک کنند. از نگاه این کارشناسان، هر چند داشتن رایزن اقتصادی در سفارتخانه‌ها بحث مهمی است اما در این زمینه ضعف داریم و فعالیت های اقتصادی سفارتخانه های ما در خارج از کشور آنطور که باید نتوانسته به توسعه اقتصادی ما کمک کند.

مسعود دانشمند دراین باره می‌گوید: برخی سفارتخانه‌ها رایزن بازرگانی دارند که متاسفانه مسلط به مسائل نیستند.برای همین هم ما همواره به وزارت امور خارجه توصیه کرده‌ایم، ساختار رایزنی بازرگانی را از ساختمان سفارت جدا کنید. تردد در ساختمان سفارت به دلیل مسائل امنیتی با مشکلاتی روبرو است برای همین نیز می‌‌توان ساختمان جداگانه‌ای برای رایزنان بازرگانی در نظر گرفته شود. مسئول ساختمان هم از بدنه بازرگانی کشور انتخاب شود تا هم ارتباط نزدیکی با بخش بازرگانی داشته باشد و هم بازار و مسائل بازرگانی را بشناسد اما این اتفاق تا کنون عملیاتی نشده است. 

او با بیان‌اینکه این معاونت‌ها کار تجار را تسهیل نمی‌کنند، می‌گوید: باید از سفارت‌های  چین و انگلیس  درایران الگو بگیریم. 

جمشید عدالتیان  نیز در پاسخ به این سئوال که آیا این معاونت‌ها تسهیل‌گر کار تجار و بازرگانان هستند،می‌گوید: معمولا این معاونت‌ها کاری برای تجار و بازرگانان انجام نمی‌دهند.

با این تفاسیر با توجه به اهمیت معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه و تاکید وزیر امور خارجه براین معاونت، آنطور که کارشناسان می‌گویند، این معاونت آنطور که باید و شاید نتوانسته روابط تجاری بازرگانان و تجار را تسهیل کند.

خبرگزاری ایانا در خصوص این مشکل تاجران پسته در تماسی با وزارت امورخارجه خواستار توضیح این وزارت‌خانه و برنامه‌هایش برای کمک به تاجران شد که وزارت خارجه اعلام کرد همچنان در حال بررسی این موضوع است و پس از بررسی توضیحاتش را ارائه خواهد کرد.

تهیه کننده: ارمغان جوادنیا