بومی‌ها و کودکان، نجات‌بخش جنگل‌ها

سرهنگ‌پاسدار قاسم سبزعلی فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور به «ایانا» درباره آتش‌سوزی‌های هفته‌های اخیر در جنگل‌های شمال کشور می‌گوید: شناسایی کانون‌های بحران در سال‌های گذشته انجام شده و در زمینه اطفای حریق برنامه‌های جامعی برای تجهیز شوراها و دهیاری روستاهای حاشیه جنگل‌ها صورت گرفته است.

او در همین زمینه از آموزش جوامع بومی با کمک سازمان‌های مردم‌نهاد و حتی عقد قرارداد با جامعه محلی در زمینه شناسایی و اطفای حریق خبر می‌دهد و می‌افزاید: مردم بومی با دریافت حداقل حقوق و دریافتی قبول کرده‌اند گشت‌زنی در مناطق داشته و هرگونه نشانه‌ای از حریق را اطلاع دهند.

سبزعلی درعین‌حال ایجاد یک ناوگان و تیم اطفای حریق در کشور را ضروری می‌داند و می‌گوید: نیروهای منابع طبیعی ناچار هستند اقدام‌های متعدد نظیر مقابله با متجاوزان به عرصه‌ها، رفع تصرف و مأموریت‌های مختلف را انجام دهند که یکی از آن‌ها اطفای حریق است. ازاین‌رو دولت و مجلس باید در زمینه تشکیل ناوگان اطفای حریق اقدام کرده تا افراد حرفه‌ای در این زمینه ورود پیدا کنند و وظیفه‌مندی دیگری جز این کار نداشته باشند. در صورت شکل‌گیری این ناوگان در استان‌های مختلف می‌توان امیدوار بود تعداد حریق و صدمات مرتبط با آن حداقلی شود.

فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها در کنار انجام فعالیت‌های تنبیهی و افزایش تجهیزات، فرهنگ‌سازی را از دیگر اولویت‌ها برای کاهش حریق در کشور می‌داند و عنوان می‌کند: در نوروز سال جاری وزش بادهای گرم در کنار افزایش دما باعث ایجاد حریق‌های گسترده در جنگل‌های شمال شد که بالاترین رکورد در 10 سال گذشته در این زمان از سال را داشت. حدود 150 هکتار از جنگل‌های استان‌های شمالی طعمه حریق شدند که با توجه به وضعیت کشور ما آمار نگران‌کننده‌ای است.

او با اشاره به اینکه ایران در یک کمربند خشک و نیمه‌خشک قرار گرفته است، می‌گوید: امروز در کشور با مشکلات جدی در حوزه منابع آبی به‌واسطه کاهش بارش در 30 سال اخیر روبه‌رو هستیم و همین امر ضرورت نگاه عمیق به این مسئله و برخورد جدی با آن را ایجاب می‌کند.

سبزعلی اضافه می‌کند: درختان در تولید اکسیژن و جلوگیری از گردوغبار نقش اساسی دارند از این‌رو از دست دادن آن‌ها به بهانه تفریح افراد و علاقه‌شان به آتش منطقی نیست. زمانی که گردشگران به مراتع و جنگل‌ها می‌روند باید حداقل محل امن آتش‌افروزی خود را رعایت کنند؛ زیرا باد به‌راحتی قادر است یک منطقه را نابود کند.

او می‌گوید: ما به دنبال این هستیم  ممنوعیت ایجاد حریق را حداقل در مراتع اجرا کنیم چون یک باد ملایم می‌تواند در این مناطق فاجعه زیست‌محیطی سنگینی را به‌وجود آورد. در زمان ریاست معصومه ابتکار بر سازمان حفاظت محیط‌زیست موضوع ممنوعیت آتش‌افروزی در جنگل‌ها مطرح شد و گروهی این موضوع را پیگیری کردند اما درنهایت به قانون تبدیل نشد.

فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها با اشاره به اینکه وقتی مردم به مؤلفه‌های حفاظت در جنگل‌ها توجه نمی‌کنند باید از قوه قهریه استفاده کرد، عنوان می‌کند: در استان‌های شمالی شاهدیم بسیاری با یک داس به جان درخت‌ها افتاده‌اند تا از آن‌ها آتش درست کنند.

یکی از راهکارهای کاهش ورود مردم به جنگل‌ها از نگاه این مقام مسئول افزایش تفرجگاه‌های شهری است، او می‌افزاید: اگر مناطق تفریحی در فضای شهری به‌اندازه کافی باشد بسیاری ضروری نمی‌بینند حتماً مسافتی را طی کرده و در جنگل آتش روشن کنند.

کودکان همیار طبیعت می‌توانند جنگل‌ها را نجات دهند

همیار پلیس تجربه‌ای موفق از ورود کودکان به موضوع رعایت قواعد راهنمایی و رانندگی بود، سبزعلی همیاران طبیعت را نمونه‌ای مشابه این تجربه درباره نقش کودکان در حفاظت از منابع طبیعی می‌داند و بیان می‌کند: اگر افراد از کودکی آموزش‌های لازم را دیده باشند خسارت کمتری به طبیعت وارد می‌کنند. در کنار آن مشارکت مردم محلی در موضوع حفاظت بسیار جدی است و ما شاهدیم در برخی مناطق جنگل‌نشینان اجازه نمی‌دهند کسی به درختان تعرض کنند.

او پرداختن به حفاظت و شیوه برخورد در طبیعت در رسانه ملی را ضروری می‌داند و می‌گوید: در ساعت‌های پرمخاطب باید این چالش‌ها عنوان شده و آسیب‌هایی که رفتارهای مردم به منابع طبیعی وارد می‌کنند، اطلاع‌رسانی شود.

مسعود مولانا دبیر شبکه تشکل‌های محیط‌زیست استان مازندران به «ایانا» می‌گوید: ممنوع کردن آتش‌افروزی در جنگل‌ها و مراتع نیازمند نیروی اجرایی است که نه سازمان حفاظت محیط‌زیست و نه ادارات منابع طبیعی از آن برخوردار نیستند.

او می‌افزاید: حفاظت از محیط‌زیست یک امر حاکمیتی است، اما در فهرست مسائل مهم حتی رتبه دهم را هم ندارد و در حد یک شعار باقی مانده است. تاکنون مصوبه‌های دولتی تنها علیه محیط‌زیست بوده که نمونه آن‌ها کاهش مناطق حفاظت‌شده، پروژه‌های انتقال آب و مجوز برای ساخت سدهای جدید است.

این فعال محیط‌زیست با اشاره به اینکه بودجه سازمان حفاظت محیط‌زیست از بودجه ساخت یک سد کمتر است، عنوان می‌کند: با این وضع بودجه‌ریزی اینکه بگوییم محیط‌زیست اولویت ماست اندکی طعنه‌آمیز به نظر می‌رسد.

او اضافه می‌کند: در رسانه ملی، محیط‌زیست هیچ اولویتی ندارد و آگاهی‌های عمومی در شیوه برخورد با طبیعت منتقل نمی‌شود. مردم سخن را از اهل آن می‌پذیرند، از این‌رو نیاز است نمایندگان سازمان‌های مردم‌نهاد و کنشگران این عرصه به‌جای مدیران دولتی این آگاهی‌ها را منتقل کنند. در ذهن عموم مردم دولتی‌ها تخریب‌کنندگان محیط‌زیست هستند؛ بنابراین اگر آن‌ها از مردم بخواهند محیط‌زیست را حفظ کنند، مخاطبان این سخن را نمی‌پذیرند.

مولانا در این زمینه از ماشین‌های ساخت داخل به‌عنوان عامل اصلی آلایندگی یاد می‌کند و می‌گوید: مردم در این زمینه دولت را مسئول می‌دانند و معتقدند رفع آن نیز بر عهده این نهاد است.

او می‌افزاید: دو هفته قبل تحقیقی از سوی سازمان ملل منتشر شد که بر اساس آن با بررسی هفت هزار سند، هرساله در جهان 24 میلیارد تن فرسایش خاکی  داریم و این در حالی است که در ایران به‌تنهایی سالانه دو میلیارد تن فرسایش خاکی اتفاق می‌افتد. ایران جمعیتی معادل یک‌صدم جهان را دارد و  یک‌دوازدهم فرسایش خاکی کل جهان را دارد که آمار فوق‌العاده نگران‌کننده‌ای است.

دبیر شبکه تشکل‌های محیط‌زیست استان مازندران ادامه می‌دهد: بدون خاک ما آب نداریم. محیط‌زیست بدون خاک بی‌معنا است؛ بنابراین زمانی که درختان را قطع می‌کنیم تنها خود را از فضای سبز محروم نمی‌کنیم، بلکه خاک سرزمین خود را نیز از دست می‌دهیم زیرا درختان نگه‌دارنده خاک هستند.

او می‌گوید: جنگل‌های هیرکانی بزرگ‌ترین منبع و ذخیره‌گاه تولید آب کشور هستند و در مقابل ما برای ساخت سد، جنگل‌های هیرکانی را قلع‌وقمع می‌کنیم. پرسش این است اگر ما نیاز به آب داریم چرا باید جنگل‌ها که سد طبیعی و ذخیره‌گاه طبیعی ما هستند را از بین ببریم؟ مولانا با توجه به این مثال‌ها نتیجه می‌گیرد اولویت مدیریت کشور محیط‌زیست و حل بحران‌های خاک، آب و آلودگی هوا نیست و عنوان می‌کند: سالانه بر اساس آمارهای رسمی پنج هزار نفر در تهران بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند، اما آیا راهکار مشخص و بلندمدتی برای رفع این مسئله وجود دارد؟ متأسفانه روند تخریب محیط‌زیست ادامه دارد هرچند که در سیاست‌های اعلام‌شده و گفته مسئولان اصلی چالش کشور محیط‌زیست و رفع بحران‌های مرتبط با آن است./