دستور رئیس جمهور برای توسعه آبیاری زیر سطحی در کشور

صفدر نیازی شهرکی معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا بیان کرد: چندین سال است که اجرای این شیوه را در کشور آغاز کرده‌ایم. آخرین روشی که در آبیاری نوین مد نظر ماست، آبیاری زیرسطحی است.

وی گفت: با آبیاری زیر سطحی راندمان آبیاری در کشاورزی را حتی تا دو برابر هم می‌توان افزایش داد. در این شیوه بحث ازن دهی مطرح است که میزان جذب نیترات، پتاسیم و فسفات خاک را چند برابر می‌ شود.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی بیان کرد: توسعه آبیاری زیر سطحی در دستور کار جدی ما قرار دارد. این روش مدیریت طلب است و مقداری هم هزینه‌های آن در هکتار نسبت به سایر روشها بالاتر است.

به گفته وی، در حال حاضر یک پروژه ۱۲۰ هکتاری آبیاری زیر سطحی در نیشکر کارون اجرا کردیم و این پروژه در مراحل انتهایی کار و تحویل قرار دارد. همچنین یک پروژه ۱۰۰ هکتاری در پارس آباد مغان را پیگیری می‌کنیم و یک پروژه ۵۰ هکتاری نیز در خراسان اجرا شد.

نیازی بیان کرد: با آبیاری زیر سطحی تبخیر و نفوذ به لایه‌های پایین دست گیاه حذف و با این شیوه کل آب در اختیار ریشه گیاه قرارداده می‌شود.

بخش آب و خاک در انتظار ابلاغ ردیف‌های فرعی بودجه

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی گفت: ردیف‌های عمومی بودجه آب و خاک ۶ درصد کاهش یافته است.

وی افزود: بحث اصلی بر سر دو ردیف اعتباری است که سال قبل علاوه بر ردیف‌های عمومی داشتیم. سال گذشته برای قنوات حدود ۱۲۰۰ میلیارد تومان از محل تهاتر نفت ابلاغ شد و برای بقیه پروژه‌ها از محل‌های دیگر ابلاغ‌هایی داشتیم که امسال وجود ندارد.

نیازی گفت: به این ترتیب رقم بودجه ابلاغی حوزه آب و خاک از هفت هزار و 200 میلیارد تومانی که سال قبل بود، امسال به سه هزار و 300 میلیارد تومان رسیده است. امیدواریم در آینده ردیف‌های متفرقه به ما ابلاغ شود اما در ردیف‌های اصلی ۶ درصد کاهش بودجه داشتیم. اگر ردیف‌های متفرقه به ما ابلاغ شود، شاید میزان اعتبارات معادل سال گذشته شود و اگر نشود باید تمهیدات دیگری اندیشیده شود.

وی یادآور شد: سال گذشته نزدیک به دو هزار میلیارد تومان اعتبار از محل ردیف‌های متفرقه به حوزه آب و خاک ابلاغ شد.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی درباره تاثیر کاهش اعتبارات بر پروژه‌های آب و خاک بیان کرد:عملیات آب و خاک بر اساس منابع اعتباری و بودجه تخصیص یافته اجرا می‌ شود.

تاثیر تورم بر اجرای پروژه‌های آب و خاک

نیازی با اشاره به افزایش نرخ تورم در کشور، یادآور شد: امسال فهرست بهای ابلاغی از سوی سازمان برنامه و بودجه حدود ۴۰ درصد افزایش داشته است.

وی افزود: این بدین معناست که اجرای خدمات در حوزه آب و خاک ۴۰ درصد گران‌تر تمام می‌شود و حتی اگر همان اعتبارات سال گذشته را در اختیار قراردهند، کارکردمان کاهش خواهد داشت.

نیازی گفت: امسال هنوز تخصیص اعتباری نداشته‌ایم و به محض تخصیص، عملیات اجرایی را شروع می‌کنیم.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به مباحث مرتبط با تغییر اقلیم، پدیده خشکسالی و تبدیل بارش برف به باران و تغییر پراکنش بارندگی، اعلام کرد: این پدیده‌ها سبب شده است که منابع آبی در اختیار بخش کشاورزی خیلی کم شود.

وی اضافه کرد: با توجه به این شرایط، شورایعالی انقلاب فرهنگی سال گذشته سند بهره‌وری بخش کشاورزی را ابلاغ کرد. در این سند گفته شده که تا سال ۱۴۱۱ باید مصرف آب در کشور را به ۵۱ میلیارد متر مکعب برسانیم. دراین سند اشاره شده است که بهره‌وری آب باید از ۱.۷ کیلوگرم به ۲.۷ کیلوگرم رسانده شود.

نیازی گفت: همچنین در این سند اشاره شده است که پوشش سامانه‌های نوین آبیاری باید به ۶ میلیون هکتار رسانده شود.

به گفته وی بر اساس این سند بالادستی باید میزان خاک‌هایی که دارای مواد آلی زیر یک درصد هستند به نصف تقلیل پیدا کند و کربن آلی خاک ارتقاء یابد.

معاون آب و خاک این وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به ابلاغ این سند توسط رئیس جمهور یادآور شد: باید برای دستیابی به اهداف سند تدوین شده توسط شورایعالی انقلاب فرهنگی برنامه‌ریزی کنیم. بخشی از این اهداف مربوط به کاهش مصرف آب و رساندن حجم مصرف به ۵۱ میلیارد متر مکعب است. برای دستیابی به این هدف، در محورهای مختلف باید برنامه‌ریزی شود.

وی اضافه کرد: یک سوم بهره‌وری آب در حوزه آب و خاک مربوط به اجرای عملیات آب و خاک؛ به‌نژادی و به‌زراعی و سایر موراد مثل مکانیزاسیون و مبارزه با آفات و غیره است.

رساندن راندمان آبیاری به ۶۰ درصد

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی میزان راندمان آبیاری در کشور را حدود ۴۶ درصد اعلام کرد و افزود: بر اساس سند شورایعالی انقلاب فرهنگی باید این میزان آبیاری را ارتقاء داده و در افق تعریف شده به ۶۰ درصد برسانیم.

وی ادامه داد: وقتی درباره راندمان آبیاری صحبت می‌کنیم باید یکسری اقدامات انجام دهیم تا آب به‌صورت مستقیم در اختیار ریشه قرار گیرد. زیرا فقط بخشی از آبی که در آبیاری استفاده می‌شود در اختیار ریشه قرار می‌گیرد. مابقی یا تبخیر می‌شود یا نفوذ می‌کند و به اعماق زمین می‌رود.

نیازی گفت: بنابراین ما باید نفوذ و تبخیر را به حداقل برسانیم. این اتفاق در سه مرحله رخ می‌دهد. یک مرحله در بحث تامین و انتقال است . آب توسط سدها تامین و بوسیله کانال‌های اصلی وزارت نیرو انتقال انجام می‌شود. در این مرحله تبخیر داریم. بهبود راندمان را باید در اینجا دنبال کنیم.

وی اضافه کرد: مرحله بعد مربوط به توزیع است. یعنی وقتی آب از وزارت نیرو تحویل گرفته شده و در مزارع توزیع می‌شود، توسط کانال بتنی و لوله این توزیع انجام می‌شود. برای بهبود بهره‌وری باید کانال‌های خاکی را تبدیل به بتنی کنیم یا کانال‌ها را پوششی کنیم؛ اگر امکانش باشد انتقال آب باید با لوله انجام شود که نفوذ را به صفر برسانیم

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی ادامه داد: مسئله بعدی بهره‌وری در داخل مزرعه است. یعنی ما در داخل مزرعه چگونه آبیاری کنیم که بهترین راندمان را داخل مزرعه داشته باشیم که اصطلاحا راندمان کاربرد نامیده می‌شود.

وی گفت: ما در این راستا چند کار در حوزه آب و خاک تعریف کردیم. یکی از این کارها اجرای سامانه آبیاری تحت فشار و شبکه‌ها است. در جاهایی که امکان اجرای آبیاری نوین نداریم، شبکه روباز اجرا می‌کنیم.

نیازی گفت: در شبکه روباز تسطیح اراضی، اجرای کانال بتنی، اجرای زهکش، ساخت جاده بین مزارع انجام می‌شود. اصطلاحا در مزارع تجهیز و نوسازی و اجرای شبکه‌ها را انجام می‌دهیم.

وی اضافه کرد: یک موضوع دیگر در حوزه کاری ما است که تامین آب نامیده می‌شود. امکان توسعه زیادی در کشور در رابطه با تامین آب نداریم اما خیلی جاها که تخصیص منابع از وزارت نیرو می‌گیریم، در حوزه تامین آب فعال می‌شویم.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی ادامه داد: توسعه باغات در اراضی شیب‌دار و یا بحث آب بندان‌ها در شمال کشور، اجرای هوتک‌ها و بندسارها در منطقه جنوب کشور شامل خراسان جنوبی، سیستان و بلوجستان و بخشی از هرمزگان پروژه‌هایی است که در این رابطه تعریف می‌شود و بر اساس میزان تخصیصی که می‌گیریم، این پروژه‌ها را اجرا می‌کنیم.

وی گفت: در آبیاری تحت فشار اوضاع کشور بد نیست. از هشت میلیون هکتاری اراضی آبی که داریم؛ دو میلیون و ۹۰۰ هزار هکتار آبیاری تحت فشار از سال ۷۰ به بعد اجرا شده است که دو میلیون و ۶۰۰ هزار هکتار آن توسط کمک‌های دولتی در قالب تسهیلات و کمک‌های بلاعوض به کشاورز و ۳۰۰ هزار هکتار نیز توسط خود مردم اجرا شده است.

افزایش راندمان با آبیاری هوشمند

نیازی با اشاره به برنامه‌های تدوین شده در قالب برنامه هفتم توسعه یادآور شد: در حال اجرای آبیاری هوشمند در مزارع هستیم. اکنون ۲۷ مزرعه در کل کشور و در ۱۶ استان داریم و در حال اجرای طرح هستیم. هدف از اجرای طرح در این مزارع استفاده از دانش شرکت‌های دانش بنیان است. مجریان ما در این طرح‌ها شرکت‌های دانش‌بنیانی هستند که در زمینه راندمان آبیاری کار می‌کنند.

وی ادامه داد: گیاه یک موجود زنده است. ما باید ببینیم که این گیاه چه زمانی به آب نیاز دارد. درمراحل اولیه رشد ،میان رشد و انتهای رشد گیاه به هیچ وجه این نیازها برابر نیست. در دوره ابتدای رشد و و انتهای رشد نیاز آبی‌ گیاه به شدت کمتر است.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی گفت: نیاز آبی گیاه یک نموداری دارد. در خوشه‌دهی و وقتی رشد ساقه مطرح است، نیاز آبی بالا است. طبیعتا باید جوری تنظیم کنیم که با توجه به نیاز گیاه، آب را در اختیارش قرار دهیم.

وی با اشاره به نقش خاک در مصرف آب، بیان کرد: برخی خاک‌ها سبک هستند و برخی آبرفتی هستند. برخی خاک‌ها سبک نیستد و نیاز و نفوذ آب در آن متفاوت است. نشت آب، رطوبت خاک وتمام این موارد تعیین می‌کند که چگونه مزرعه را آبیاری کنیم. در برخی موارد اقلیم، سرعت باد، دمای هوا، میزان رطوبت هوا و ... از جمله عواملی هستندکه نیاز آبی گیاه را تعیین می‌کنند.

نیازی گفت: همه این موارد را در یک سیستم اتوماسیون بررسی می‌کنند. یک نرم‌افزاری تهیه می‌شود که سر مزرعه نصب می‌شود. سنجنده‌هایی داخل خاک و محیط بیرون قرار می‌دهند که این سنجنده‌ها داده‌ها را تولید می‌کنند و به نرم‌افزار ارائه می‌دهند؛ آن نرم افزار زمان آبیاری، ساعت آبیاری و چگونه آبیاری کردن را به کشاورز اعلام می‌کند.

وی ادامه داد: خیلی جاها که موتور پمپ‌ها شخصی هستند و به ما این امکان را می‌دهند که مدیریت آبیاری انجام دهیم، نصب این تجهیزات به ما کمک می‌کند که راندمان آبیاری را تا دو برابر هم افزایش دهیم.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد: طرح‌های متعددی توسط شرکت‌های خوب دانش بنیان در کشور انجام می‌شود که به زودی عمومی می‌کنیم.

وی افزود : هر زمان همکاران ما در موسسات تحقیقاتی به این کار صحه بگذارند و آن را تایید کنند، می‌توانیم این شیوه را در قالب توصیه عمومی ارائه کنیم و قطعا آبیاری هوشمند را ترویج خواهیم کرد.

وی درباره هزینه‌های اجرای آبیاری هوشمند در مزارع اضافه کرد: بسته به نوع هزینه سنجنده‌ای که داخل زمین است یا سنجنده‌ای که خارج زمین می‌گذارید، یا گرفتن داده‌ها از سیستم ماهواره‌ای هزینه‌های اجرای آبیاری هوشمند متفاوت است.با اجرای این شیوه ۱۰ تا ۲۰ درصد یا بیشتر در مصرف آب صرفه‌جویی می‌شود.