کاشت درخت پالونیا؛ سودای طلای سبز یا تهدیدی برای منابع طبیعی کشور؟
تهران- ایانا- تبلیغات گسترده پیرامون کاشت درخت پالونیا طی سال‌های اخیر، آن را در نگاه برخی به گزینه‌ای طلایی برای زراعت چوب بدل کرده است؛ اما بررسی‌های علمی، نظرات کارشناسان و هشدارهای نهادهای مسئول، نشان می‌دهد که کاشت این درخت – به‌ویژه در اقلیم‌های خارج از شمال کشور – نه‌تنها توجیه ندارد، بلکه می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای منابع طبیعی، آب، خاک و اقتصاد کشاورزان به همراه داشته باشد.
به گزارش ایانا، درخت پالونیا که بومی شرق آسیاست، با گونه‌هایی چون «فورتونی» و «تومنتوزا» به ایران وارد شده و در مناطقی مانند جنگل آموزشی دانشگاه‌های گرگان و باغ ملی گیاهشناسی ایران کاشته شده است. اما محسن کلاگری، رئیس بخش تحقیقات صنوبر و درختان سریع‌الرشد مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور تأکید می‌کند که کاشت این درخت تنها در مناطق شمالی کشور، آن هم با اکراه و خارج از اولویت، قابل بررسی است. به گفته او، گونه تومنتوزا از دیدگاه اقلیمی برای ایران نامناسب و گونه فورتونی تنها در مناطقی با بارندگی بالا همچون استان گیلان می‌تواند رشد مطلوبی داشته باشد.
کلاگری هشدار می‌دهد: «در مناطق خشک‌تر و کم‌آب‌تر، این درخت به شدت مستعد حمله آفات چوب‌خوار است که می‌توانند به عرصه‌های منابع طبیعی نیز سرایت کرده و آسیب‌های جدی وارد کند.» به گفته او، همین ویژگی‌ها باعث شده که اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) گونه پالونیا تومنتوزا را به‌عنوان یک گونه مهاجم طبقه‌بندی کند.
چوب سبک و بازار محدود/ پشت پرده تبلیغات گسترده
دلیل دیگر مخالفت با گسترش این گونه، بازار فروش چوب آن در ایران است. کلاگری می‌گوید:«چگالی چوب پالونیا فورتونی حدود ۲۵۰ کیلوگرم در متر مکعب است؛ در حالی که چوب صنوبر ۶۵۰ و چوب راش بیش از ۸۰۰ کیلوگرم در متر مکعب است. این یعنی چوب پالونیا سبک و کم‌استحکام است و در صنایع چوب و کاغذ ایران کاربردی ندارد. حتی در کشورهایی مانند قطر، استفاده آن محدود به سازه‌های سبک مانند قایق یا سازهای موسیقی است؛ اما چنین بازاری در ایران اساساً وجود ندارد».
وی با صراحت می‌گوید:«تبلیغ برای کاشت گسترده پالونیا به‌عنوان زراعت چوب، بیشتر ناشی از انگیزه‌های تجاری و سودجویانه شرکت‌های تولید و فروش نهال است، نه دلایل علمی.» او با اشاره به برخی تبلیغات مبنی بر «امکان صادرات چوب پالونیا» می‌افزاید:«صادرات چوب خام در ایران ممنوع است. بنابراین، هرگونه تبلیغ در این زمینه گمراه‌کننده و دام برای زارعان ناآگاه است.»
محیط زیست: این درخت همچنان ممنوع است
از سوی دیگر، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تأکید می‌کند: «کاشت پالونیا در مناطق تحت مدیریت سازمان و حتی مستثنیات، همچنان ممنوع و قابل پیگیری قانونی است.» به گفته او، بدون سیاست‌گذاری دقیق و نظارت مؤثر، این گونه می‌تواند به تهدیدی زیست‌محیطی بدل شود. او خواستار تدوین دستورالعملی مشخص با محوریت موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور برای مدیریت این موضوع شده است.
منابع طبیعی: تا اطلاع ثانوی هیچ توصیه‌ای برای کاشت نداریم
سید هاشم موسوی‌نژاد، رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال کشور نیز در گفت‌وگو با ایانا تأکید می‌کند که سازمان منابع طبیعی هیچ توصیه‌ای برای کاشت پالونیا در قالب طرح‌های ملی و مردمی مانند «کاشت یک میلیارد درخت» ندارد و توضیح می دهد، سابقه ورود این گونه به ایران به بیش از ۲۰ سال پیش بازمی‌گردد؛ زمانی‌که در قالب طرحی پایلوت زیر نظر دانشگاه علوم کشاورزی گرگان در برخی عرصه‌های جنگلی کاشته شد. هرچند دانشگاه در آن زمان مهاجم بودن پالونیا را رد کرده بود، اما موسوی‌نژاد تأکید می‌کند که مرجع نهایی برای تصمیم‌گیری در این زمینه موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع است، نه دانشگاه.
وی اضافه می‌کند:«ما از موسسه خواستیم که موضع رسمی خود را اعلام کند. آنها هم گفتند که این موضوع باید از طریق آزمون‌های سازگاری در پایلوت‌های مشخص بررسی شود. تا زمانی که نتایج رسمی منتشر نشود، ما هیچ گونه‌ای – حتی داخلی – را در خارج از خاستگاه طبیعی‌اش برای کاشت توصیه نمی‌کنیم.» موسوی‌نژاد تصریح می‌کند که «محیط زیست بارها و به صورت مکتوب اعلام کرده که پالونیا گونه‌ای مهاجم است و کشت آن ممنوع است، و ما هم به‌عنوان بخش اجرا تا زمان اعلام نتیجه رسمی تحقیقات، از هرگونه توصیه در این زمینه خودداری می‌کنیم.»
موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع: کاشت پالونیا خارج از شمال ممنوع است
محسن کلاگری، اما با اشاره به بررسی‌های کارشناسی این موسسه اعلام کرد: این موسسه در نامه‌ای رسمی به سازمان حفظ نباتات در سال ۱۴۰۱، موضع خود را صریحاً اعلام کرده و بر ممنوعیت کاشت گونه تومنتوزا و عدم توصیه به کاشت گونه فورتونی خارج از مناطق شمالی تأکید داشته است. همچنین، واگذاری زمین دولتی برای کاشت این درخت از سوی هیچ نهاد اجرایی مجاز نیست و هرگونه تبلیغ در این‌باره از سوی فروشندگان نهال، غیرواقعی و فریبنده است.
به گفته این مقام مسئول، چوب پالونیا به دلیل وزن مخصوص پایین و کیفیت پایین‌تر نسبت به گونه‌هایی مانند صنوبر و راش، برای صنایع چوب و کاغذ کشور نیز فاقد جذابیت است و بازار مشخصی برای آن در داخل کشور وجود ندارد. از این رو، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور کاشت این گونه را در شرایط فعلی کشور به‌ویژه در اقلیم‌های خشک و نیمه‌خشک، به صلاح نمی‌داند.
خبرنگار: شبنم مسعودی
دیدگاه تان را بنویسید