نقش ویژه صنایع تبدیلی و تکمیلی در کاهش ضایعات محصولات کشاورزی

به گزارش خبرنگار ایانا در استان چهارمحال و بختیاری، کشاورزان تقریبا یکسال از زمان خود را صرف کاشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی می‌کنند و در این راه مشقت‌های فرآوانی را متحمل می‌شوند، قطعا اگر تدابیری اندیشیده شود تا ضایعات در بخش کشاورزی به حداقل برسد، کشاورزان نیز می‌تواند مزد زحمات خود را بگیرند و به سودآوری برسند.

متاسفانه در سال‌های اخیر دلایلی مانند سرمازدگی، استفاده نامناسب از کودهای شیمیایی، کمبود صنایع تبدیلی و تکمیلی در حوزه‌های مختلف، نبود انبارهای مجهز برای نگهداری محصولات کشاورزی و ... موجب شده است، بخشی از محصول کشاورزان به ضایعات تبدیل شود.

برخی از محصولات کشاورزی مانند هلو، آلبالو، گوجه‌فرنگی، انگور، سبزی و صیفی انبارداری بسیار پایینی دارند و کشاورزان باید بلافاصله پس از برداشت این محصول را به بازار عرضه کنند، در برخی مواقع میزان تولید و عرضه از تقاضا بالاتر است و موجب می‌شود کشاورزان نتوانند در این مدت زمان کوتاه محصول خود را به‌فروش برسانند و بخشی از محصول آن‌ها به ضایعات تبدیل می‌شود و یا گاهی برای جلوگیری از فسادپذیری با قیمت بسیار پایین در بازار عرضه و کشاورز متضرر می‌شود.

ضایعات کشاورزی در ایران معادل ۲۵ درصد درآمد نفتی و معادل غذای ۱۵ میلیون نفر است

مهدی قاسمی عضو هیات علمی گروه علوم باغبانی دانشگاه شهرکرد اظهار داشت: هرگونه تغییر فیزیکی و شیمیایی که در محصولات کشاورزی ایجاد و باعث شود آن محصول قابلیت مصرف خود را از دست بدهد، ضایعات کشاورزی محسوب می‌شود، براساس آمارها حدود ۳۰ درصد محصولات کشاورزی در ایران به ضایعات تبدیل می‌شود.

وی ادامه داد: ضایعات کشاورزی در ایران معادل ۲۵ درصد درآمد نفتی و معادل غذای ۱۵ میلیون نفر است، ضایعات در این بخش موجب می‌شود ما بخش زیادی از تولیدات خود را از دست بدهیم و واردات محصولات کشاورزی افزایش پیدا کند، همچنین یک‌سری نهاده‌های کشاورزی و منابع به هدر برود.

قاسمی با اشاره به علل افزایش ضایعات در بخش کشاورزی، گفت: از مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری ضایعات در این بخش می‌توان به انتخاب نامناسب ارقام گیاهی، مناسب نبودن عملیات کشاورزی، نبود ماشین‌آلات کشاورزی مدرن و مجهز، فعالیت کم تعاونی‌های کشاورزی، وجود دلال و واسطه که موجب افزایش قیمت و دیر رسیدن محصول به دست مشتری می‌شوند و سیستم حمل و نقل ضعیف محصولات و نبود انبارهای مجهز برای نگهداری محصولات کشاورزی اشاره کرد.

عضو هیات علمی گروه علوم باغبانی دانشگاه شهرکرد با بیان اینکه راهکارهای بسیاری برای کاهش ضایعات در بخش کشاورزی وجود دارد، یادآور شد: یکی از راهکارها آموزش کشاورزان پیش از کشت است، کشاورزان می‌توانند با کشت ارقام مناسب محصول باکیفیت‌تری تولید کنند تا این محصولات ماندگاری بالاتری در انبارها داشته باشند، همچنین در عملیات زراعی از  روش‌های جدید کشاورزی استفاده کنند.

وی ادامه داد: محصول تولیدی  باید دارای یکسری ویژگی‌های نظیر فیزیکی و شیمیایی باشد  که بخشی با تغذیه درست میسر می شود و می‌توان مدت زمان بیش‌تری آن را انبار کرد.

قاسمی با بیان اینکه استفاده از ماشین‌آلات قدیمی و فرسوده در زمان برداشت محصولات کشاورزی موجب هدررفت محصول می‌شود، عنوان کرد: استفاده از ماشین‌آلات مدرن به ویژه در مرحله برداشت موجب افزایش راندمان برداشت محصول می‌شود، مثلا در برداشت محصول گندم استفاده از ماشین‌آلات جدید موجب کاهش ریزش گندم شده است.

عضو هیات علمی علوم باغبانی دانشگاه شهرکرد با تاکید بر اینکه متاسفانه تعاونی‌های کشاورزی در چهارمحال و بختیاری فعالیت بسیار اندکی دارند، اظهار کرد: مهم‌ترین مزیت تشکیل تعاونی‌های کشاورزی حذف واسطه‌ها در رسیدن محصول به دست مصرف‌کننده است، زمانی که محصول با قیمت کمتر و سرعت بیشتر به دست مشتری برسد، میزان خرید نیز افزایش و ضایعات کاهش پیدا می‌کند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه توجه به صنایع تبدیلی و تکمیلی در جلوگیری از افزایش ضایعات در بخش کشاورزی موثر است، گفت: این نوع صنایع موجب می‌شود، محصولات کشاورزی مازاد به یک فراورده جدید تبدیل و ماندگاری آن‌ها بالاتر برود، همچنین این محصولات ارزش افزوده بالاتری نیز دارند.

قاسمی افزود: گسترش باغات هلو در حاشیه زاینده‌رود و توجه نکردن به بحث ایجاد صنایع‌ تبدیلی و تکمیلی این محصول موجب هدر رفت بخش زیادی از این محصول در منطقه شده است، در کنار گسترش باغات باید به صنایع تبدیلی و تکمیلی توجه ویژه صورت بگیرد.

عضو هیات علمی علوم باغبانی دانشگاه شهرکرد سیستم حمل و نقل سریع و مجهز محصولات کشاورزی از مزرعه تا بازار را یکی دیگر از راهکارها برای کاهش ضایعات در بخش کشاورزی عنوان و بیان کرد: همچنین باید انبارهای مجهز و مناسب برای نگهداری محصولات کشاورزی برای مدت طولانی داشته باشیم، بخش زیادی از محصولات کشاورزی در ایران برای ایام عیدنوروز ذخیره می‌شود، بنابراین برای کاهش ضایعات باید به بحث انبارداری توجه جدی صورت بگیرد.

وی با اشاره به اینکه صادرات محصولات کشاورزی موجب کاهش ضایعات کشاورزی می‌شود، توضیح داد: توسعه صادرات موجب سودآوری برای کشاورز و ارزآوری برای کشور می‌شود، اما نباید صادرات در این بخش موجب کمبود و افزایش قیمت در بازار داخلی شود، همچنین افراد باید الگوی مصرف خود را اصلاح کنند و به اندازه موردنیاز خرید انجام دهند.

قاسمی تاکید کرد: ضایعات در بخش کشاورزی امری اجتناب ناپذیر است، شاهدیم در کشور ژاپن و کره نیز باتوجه به تمام تدابیر ۱۰ درصد محصولات به ضایعات تبدیل می‌شود، اما می‌توان ضایعات بخش کشاورزی را به محصولات باارزش مانند کود، کمپوست، مقوا، کاغذ، خوراک دام و طیور، اتانول و غیره تبدیل کرد.

عضو هیات علمی علوم باغبانی دانشگاه شهرکرد گفت: نیاز است آموزش و ترویج کشاورزان از روش‌های مختلف انجام تا ضایعات کشاورزی کاهش و میزان تولید افزایش پیدا کند، این مسئله موجب کاهش واردات و خروج ارز از کشور می‌شود، همچنین از هدررفت نهاده‌ها جلوگیری می‌کند.

وی در پایان با بیان اینکه همیشه استفاده از کودهای شیمیایی مضر نیست، تاکید کرد: استفاده از کودها باید بر اساس نیاز گیاه صورت بگیرد تا گیاه رشد مطلوبی داشته باشد، استفاده بیش از اندازه از کود نیتروژن و یا کمبود پتاسیم موجب کاهش مدت زمان انبارمانی محصول می‌شود، دستکاری‌های ژنتیکی می‌تواند موجب افزایش زمان نگهداری محصول در انبار ‌شود، و نمی‌توان بدون بررسی علمی به‌طور قطعی گفت محصولات تراریخته برای سلامت انسان مضر هستند.

۹۰۰ هزار تن از محصولات کشاورزی در چهارمحال و بختیاری فرآوری می‌شود

طهمورث فتاحی مدیر صنایع تبدیلی و تکمیلی سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری اظهار کرد: صنایع تبدیلی و تکمیلی به صنایعی گفته می‌شود که به فرآوری محصولات باغی، زراعی،دامی، شیلاتی و منابع‌طبیعی می‌پردازد و این محصولات را به‌صورت بسته‌بندی مدت زمان نگهداری را برای عرضه در بازار افزایش می‌دهد و اثرات مطلوبی در کاهش ضایعات در بخش کشاورزی دارد.

وی با اشاره به اینکه سالانه حدود یک میلیون و ۴۵۰ هزار تن محصولات کشاورزی در چهارمحال و بختیاری تولید می‌شود، گفت: از این مقدار تولید ۹۰۰ هزار تن فرآوری و مابقی بلافاصله پس از تولید مصرف و بخش کمی از آن تبدیل به ضایعات می‌شود.

فتاحی با بیان اینکه میزان دقیق ضایعات بخش کشاورزی به‌صورت علمی محاسبه نشده است، خاطرنشان کرد: براساس برآورد کارشناسان حوزه کشاورزی در ایران بین ۲۵ تا ۳۰ درصد محصولات کشاورزی به ضایعات تبدیل می‌شود، اما باتوجه به شرایط آب وهوایی، خاک مرغوب و ... ضایعات محصولات تولیدی چهارمحال و بختیاری در بخش کشاورزی کمتر از میانگین کشوری است، این عدد در استان حدود ۱۹ درصد برآورد شد.

مدیر صنایع تبدیلی و تکمیلی سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری در ادامه گفت: زنجیره تولید آبزیان در استان به‌صورت ۱۰۰ درصد از تولید تخم ماهی تا بسته‌بندی و صادرات انجام شده است، همچنین در این استان خوراک آبزیان تولید می‌شود و علاوه بر تامین نیاز مزارع شیلات، نیاز ۲۶ استان و چند کشور خارجی را نیز تامین می‌کند.

وی با اشاره به اینکه زنجیره تولید لبنیات در چهارمحال و بختیاری تکمیل شده است، خاطرنشان کرد: اما به دلیل یکسری کمبود در تامین شیر با کیفیت زنجیره لبنیات حدودا ۹۰ درصد کامل شده است، در بخش دام و طیور نیز بحث تولید، فرآوری و بسته‌بندی محصولات دام و طیور انجام می‌گیرد و هیچ ضایعاتی در این بخش نداریم.

فتاحی در خصوص ضایعات هلو در چهارمحال و بختیاری، بیان کرد: این مسئله یکسری پیچیدگی‌هایی دارد و ضایعات در این حوزه مربوط به میزان تولید و تقاضا در بازار است، امسال ضایعات در این بخش به حداقل رسید و کارخانجات فرآوری این محصول در استان برای فرآوری درخواست چندانی نداشتند.

مدیر صنایع تبدیلی و تکمیلی سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری ادامه داد: گاهی برخی افراد اقدام به خرید باغات در استان می‌کنند که درآمدزایی از این باغات برای آن‌ها اولویت چندانی ندارد، بنابراین ضایعات محصول در آن باغ زیاد می‌شود، اما ضایعات برای کشاورزان واقعی موجب ضرر و زیان خواهد شد.

وی با بیان اینکه چند کارخانه در بحث فرآوری محصولات کشاورزی در چهارمحال و بختیاری در حال احداث است، گفت: برای فرآوری انگور در استان مشکلی وجود ندارد و ضایعات این محصول در حداقل ممکن است.