فروش 155 میلیارد ریال طلای سرخ به اشخاص حقیقی و تشکل‌ها

مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، گزارشی شفاف، دقیق و جامعی از عملکرد سه ماهه اخیر این سازمان در حوزه خرید حمایتی و چگونگی بازاررسانی و عرضه محصول زعفران ارائه داد.

به گزارش ایانا به نقل از سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، حسین شیرزاد در این مصاحبه مبسوط، به موضوعات گسترده‌‌ای همچون؛ استفاده بی‌سابقه از ظرفیت‌های بورس کالا، بکارگیری روش‌های فنی و مبانی حرفه‌ای بازرگانی، عرضه محصول با رعایت اصول برندینگ و کیفیت درجه بندی شده، مقابله با چالش رقابت منفی و مخرب در صحنه تجارت جهانی، راهکارها و برنامه‌های در دست اقدام سازمان مرکزی تعاون روستایی در زمینه ایجاد و تکمیل زنجیره‌های تولید و ارزش زعفران در سطح ملی بمنظور افزایش سهم‌بری کشاورزان زعفرانکار و همچنین گزارش کاملی از کمیت، تنوع و کیفیت زعفران عرضه شده در بازار فیزیکی و سپرده کالایی بورس کالای کشاورزی و بسیاری موارد شنیدنی دیگر اشاره کرد.

متن کامل این گفتگو به شرح زیر است:

در ابتدای این جلسه با توجه به تأکید حضرتعالی در شفاف سازی اقدامات سازمان، خواهش می‌کنم گزارشی از آمار فروش مربوط به زعفران‌های خریداری شده ارائه بفرمایید.

از مجموع بالغ بر ۶۶ تن زعفران‌های خریداری شده موجود در انبارهای سازمان تعاونی روستایی تا به امروز مجموع ۲۸.۶۵۶.۰۰۰ گرم زعفران به ارزش ۱۵۵.۸۷۹.۰۸۳.۰۰۰ریال به اشخاص حقیقی (۴۱ درصد) و تشکل‌های تعاونی روستایی (۵۹ درصد) در قالب ۱۷۸ مورد معامله در بازار فیزیکی بورس فروخته شده و جمعا" به میزان ۳۷.۷۳۰.۹۲۱ گرم از آن در انبارهای مربوطه نگهداری می‌شوند.

آیا ممکن است کمی به تنوع زعفران‌های مورد بحث اشاره بفرمایید؟

بله. زعفران‌های موجود و فروخته شده از ۴ درجه و نوع مختلف شامل نگین به میزان ۱۷ درصد، شبه نگین (سرگل) ۱۱درصد، پوشال مرغوب ۳۵ درصد و پوشال معمولی ۳۷ درصد بوده که به ترتیب ۷۱.۲ ، ۴۸ ، ۲۸.۵ و ۴۲.۵ درصد آنها به فروش رسیده است.

جنابعالی مدت سه ماه است که بر اساس حکم وزیر محترم جهاد کشاورزی به عنوان رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران منصوب شده‌اید، با توجه به اقدام سال گذشته دولت در خرید توافقی زعفران لطفاً نظر کلی‌تان را در این خصوص بیان بفرمایید.

در حال حاضر بیش از ۱۶۵ هزار خانوار فقط در دو استان کشور تولیدکننده زعفران هستند و سطح زیر کشت آن بیش از ۱۱۰ هزار هکتار است. این محصول خواستگاه خرده پایی و خرده مالکی و معیشتی دارد. لذا دولت در سال ۱۳۹۶ با مداخله در بازار زعفران به شکل حمایتی و توافقی به یاری تولیدکنندگان زعفران ساکن در سکونتگاه‌های روستایی محروم عمدتا مرزی شتافته است. ذکر این نکته هم ضروری است که در کشور ما، محصول زعفران با کیفیت‌های متفاوت در مناطق مختلف کشور تولید می‌شود. اگر استانداردها در همین سطحی که امسال با آن روبه‌رو بوده‌ایم، تولید شود در واقع گامی رو به جلو است.

نحوه فروش زعفران در سال جاری چگونه بوده است و چه تفاوتی با گذشته داشته است؟

امسال به منظور فروش زعفران، ضمن برگزاری جلسات متعددی با شرکت بورس کالا با هدف راه‌اندازی بورس بین‌المللی زعفران و بازار آتی زعفران تصمیم گرفته شد جهت آغاز عملیات فروش اقدام به عرضه زعفران در رینگ بین الملل، بازار سپرده کالایی و بازار فیزیکی بورس کالای کشاورزی شد. البته در فرآیند بورسی زعفران خرده مالکان هم امکان حضور دارند. در سال گذشته طرح دیر اجرایی شد و فرآیند اندکی به سمت خارج از بورس تمایل داشت اما امسال سیاست اجرای فرآیند به طور کامل در بورس است.

لطفاً از مکانیزم پذیرش و خرید زعفران برای مخاطبین ما توضیح بفرمایید.

نظر سازمان مرکزی تعاون روستایی بیشتر گرایش به سمت گواهی سپرده کالایی مبتنی بر پذیرش انبار است در این خصوص دو انبار در تربت و مشهد پذیرش شده و امسال هم امکان پذیرش انبارهای بیشتر وجود دارد و استانداردهای مورد نظر در انبار معیار پذیرش است. کشاورز محصول را به انبار محل تولید تحویل می‌دهد. پس از تحویل، اطلاعات کشاورز در سامانه اطلاعات کشاورز ثبت شده و برای کشاورزان کد بورسی صادر می‌شود. در زمان تحویل محصول، ارزیابی کمی و کیفی مطرح است لذا محصول به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا کیفیت آن براساس برگ آنالیز و مشخصات زعفران تعیین گردد. برگ آنالیز زعفران با همکاری بورس، شورای ملی زعفران، تعاون روستایی و سازمان استاندارد و صادرکنندگان تهیه شده و مشخصات مندرج در آن با اجماع نظر نمایندگان دستگاههای یاد شده مورد پذیرش قرار گرفته است. آنالیز تعریف شده در بورس با در نظر گرفتن استانداردها و اجماع نظر متخصصان این حوزه صورت پذیرفته است. نمونه محصول کشاورز به آزمایشگاه ارسال و در صورت تطابق با مشخصات مربوطه پذیرفته می‌شود. خریدار در زمان تحویل محصول، محصول را با مشخصات تعریف شده دریافت خواهد کرد.

آیا برنامه و فرایند جدیدی برای خرید زعفران در سال‌های آتی دارید؟

در آینده شاید بتوان به سمت قرارداد اختیار معامله هم رفت در این قرارداد قبل از زمان کشت محصول، دولت براساس زمین و میزان عملکرد پیش‌بینی شده کشاورز، میزان محصول قابل تحویل توسط کشاورز را مشخص می‌کند. جهاد کشاورزی برگه اختیار معامله‌ای را به کشاورز می‌دهد که در زمان معین (برداشت) میزان محصول زعفران مشخص شده را با قیمتی که دولت مشخص کرده بفروشد. این اختیار می‌تواند استفاده شود یا نشود. می‌توان بازار ثانویه هم در نظر گرفت که قبل از زمان برداشت این حق را خرید و فروش نماید.

خاطر نشان می‌کنم که هدف همه این اقدامات حمایتی در جهت ساماندهی بازار زعفران با هدف فعال‌سازی و بهره‌گیری از ظرفیت تشکل‌های بخش کشاورزی در کشور بوده است. چون ملاحظه می‌شود هر ساله سطوح زیر کشت زعفران بدلیل شرایط اقلیمی کشور در حال گسترش است، لذا سعی شده که اقدام بگونه‌ای باشد تا در سال‌های آتی نیازی به دخالت مستقیم دولت در بازار و خرید حمایتی، مشابه آنچه درسال گذشته شاهد آن بودیم احساس نشود.

به نظر شما چالش‌های عمده موجود در بازارهای جهانی زعفران کدام‌اند؟

من معتقدم یکی از چالش‌های جدی بازار زعفران رقابت مخرب در صحنه بازرگانی خارجی است. متاسفانه به گونه‌ای تاریخی تجار داخلی با قیمت پائین محصول را در اختیار خریداران خارجی قرار داده و علاوه بر رقابت منفی قیمتی محصول، در کیفیت هم به حداقل استانداردها پایدار نمی‌ماندند. از سوی دیگر عدم شناخت فعالان محلی از نیاز مصرف‌کنندگان خارجی یکی دیگر از چالش‌های این بازار است. به واقع بازارشناسی دقیق از بازار خارجی در عرصه تولید، فرآوری و بسته‌بندی در کشور صورت نمی‌گیرد. مورد بعدی نبود برندهای قدرتمند از زعفران ایران در بازار جهانی است. زعفران بر اساس برند در دنیا شناخته شده است. از معدود محصولات کشاورزی که نیازمند برند مشخص است زعفران می‌باشد، متاسفانه در شناساندن برند زعفران داخلی در خارج موفق عمل نشده است. تکنولوژی فرآوری زعفران در کشور بسیار ضعیف است و با وجود تولید بسیار بالای زعفران در کشور به سبب اقلیم مناسب، در زمینه خشک کردن و بسته‌بندی محصول موفق عمل نشده است. عدم وجود صنایع تکمیلی و عدم وجود پیوند بین حلقه‌های مختلف صنعت زعفران (‌تولید، عرضه، فرآوری، صادرات) از دیگر چالش‌های صنعت زعفران کشور است و بسیاری از موارد دیگر که در این حوزه وجود دارد.

لطفا سازوکار تعیین قیمت زعفران و سهم کشاورزان از ارزش افزوده حاصله را توضیح دهید.

قیمت تعیین شده برای فروش زعفران بر اساس پارامترهای متعددی از جمله رصد بازار داخلی و کشورهایی که در ۵ سال اخیر رتبه بالای واردات زعفران از ایران را داشته‌اند و نگاه به ارزش واقعی زعفران و زحمت کشاورزان در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی عمومی کشور همچنین پی ریزی مناسب برای قیمت‌گذاری زعفران در سنوات آتی بوده است. سازمان مرکزی تعاون روستایی تاکنون سعی کرده تا زنجیره ارزش زعفران شامل گروه مختلف از جمله کشاورزان، خریداران گل زعفران، شرکت‌های فرآوری داخلی و خارجی، خریداران، شبکه عمده فروشی داخلی و خارجی و مجموعه ای از تشکل ها شامل اتحادیه صادر کنندگان، فروشندگان، صادرکنندگان گیاهان دارویی را با یکدیگر همراه و هماهنگ سازد. چون بر اساس مطالعات بین‌المللی تنها یک چهارم ارزش افزوده ایجاد شده در این زنجیره به دست کشاورزان می‌رسد. حتی معتقدم ارقام از این هم پایین تر می‌باشد.

چشم‌انداز آینده تولید و بازار زعفران دارای چه مشخصاتی است؟

بنظر من صادرات به تنهایی در مورد محصول زعفران کفایت نمی‌کند بلکه حضور مستمر و پایدار در بازار جهانی و ایجاد ارتباطات بلند مدت در حوزه صادرات زعفران کارگشا خواهد بود. در بحث زنجیره بهترین راهکار سهیم نمودن همه حلقه‌ها در منافع است. زنجیره زمانی شکل می‌گیرد که تمام حلقه‌ها بر تشکیل، ضرورت و تخصیص منابع اتفاق نظر داشته باشند. در تقویت حلقه بازرگانی، بورس، ابزارهای مناسبی برای ارائه دارد. مشتریان خارجی از باب کیفیت و اطمینان از ایفای تعهدات بسیار حساس هستند. ورود بورس به این حلقه استاندارد سازی را به مشتری اطمینان می‌دهد.

اعتقاد دارم ترویج توانمند سازی ظرفیت سازی وآموزش کشاورزان در این حوزه بسیار مهم است. امروزه شاید ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران باشد اما به یقین تنها تولیدکننده نیست. کشورهایی مثل یونان، افغانستان، چین، ازبکستان، آذربایجان، استرالیا، نیوزلند، فرانسه، مراکش در بحث تولید زعفران ورود پیدا کرده‌اند. اسپانیا در گذشته از ایران در تولید زعفران جلوتر بود اما تولید کننده ایرانی با هزینه کمتر این تولید را پوشش داد و از اسپانیا جلو زد در بحث بازاریابی ایران بسیار ضعیف عملکرده است و نیاز است برند جغرافیایی برای محصول زعفران در کشور تعریف و ثبت شود. مثلا لازم است در انبار یک گرم زعفران با دستگاه اسپکتروفتومتر آزمایش رنگ صورت بگیرد و کروسین و مواد خارجی و رطوبت چک شود و بعد پذیرش کالا در انبار صورت پذیرد. خریدار حرفه‌ای زعفران، منطقه تولید زعفران، کود محصول، نحوه خشک کردن و... برایش مهم است. لذا دقت در این زمینه بسیار مهم است. لازم است ویژگی‌های زعفران به صورت موازی تعیین شود. بهتر است محدوده سافراتال، کروسین، مواد خارجی، اندازه کلاله، رطوبت و گرده برای هر نوع زعفران تعریف شود. لازم است در مورد استانداردهای تعریف شده دقت و ظرافت بیشتری خرج شود. صادرکنندگان حوزه زعفران افرادی هستند که کمتر اطلاعی در مورد مناسبات بین‌المللی این محصول و برندسازی دارند و بیشتر به دنبال رانت ارزی هستند و معمولا هم بیشتر سود به این افراد می‌رسد.