گلخانه‌ها، ناجی آب در ایران

محمدعلی طهماسبی، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران

گلخانه‌ها به‌عنوان یک نظام تولید در دنیا مرسوم شده است. کل سطح زیر کشت گلخانه‌ای در دنیا 3.5 میلیون هکتار است و از این مقدار  سهم کشورهای آسیایی به‌ویژه کشورهای کم باران و  به 80 تا 90 درصد می‌رسد. این نظام تولید در ایران به دلیل تغییرات اقلیمی به‌ویژه خشک‌سالی و کم‌آبی موردتوجه قرار گرفته است و توسعه گلخانه‌ها به‌عنوان روش تولید محصول  در دستور کار است. هدف این است که محصولات آب بر مثل سبزی‌ها و صیفی‌جات در محیط‌های بسته تولید شود. در گلخانه‌های هیدورپونیک 80 تا 90 درصد صرفه‌جویی در مصرف آب انجام می‌شود. برای مثال گوجه‌فرنگی یک محصول آب بر است که سالانه به میزان 6 میلیون تن تولید می‌شود. مصرف آب برای تولید هر کیلو گوجه‌فرنگی در فضای باز 300 تا 400 لیتر است اما در گلخانه‌های معمولی این میزان به 30 تا 40 لیتر و با استفاده از فناوری‌های خاص به 5 لیتر برای تولید هر کیلو می‌رسد. این صرفه‌جویی در مصرف آب در این نظام تولید بدون آسیب به تولید محصول انجام می‌شود.

نکته دیگر اینکه گلخانه سازی مثل صنعت ساختمان فرصت‌های شغلی بسیاری را فراهم می‌کند. در پروژه‌های گلخانه سازی طرح‌های سازه‌ای، برق، تهویه و انرژی مطرح است و اجرای هرکدام از این طرح‌ها به اشتغال‌زایی می‌انجامد.

غیر از این، در تولید گلخانه‌ای امکان کنترل اقلیم وجود دارد. در این نظام تولید می‌توان ورود آفات و بیماری‌ها، سرمایش و گرمایش و دیگر تنش‌های زنده و غیرزنده محیطی را کنترل و مدیریت کرد. به همین دلیل می‌توان سطح تولید را هم افزایش داد. برای مثال میانگین تولید گوجه‌فرنگی در هر هکتار 40 تا 50 تن است که در گلخانه‌های خاکی این میزان به 250 تن و در گلخانه‌های با فناوری پیشرفته‌تر به 700 تن می‌رسد.

اکنون گلخانه‌سازی در ایران به‌عنوان یک کسب‌وکار شناخته شده است. بخش خصوصی در بخش ساخت گلخانه‌های شیشه‌ای  پیشروست. در مورد سازه‌های پلاستیکی مشکلی نداریم و بخش خصوصی در این زمینه به مرحله صادرات رسیده و گلخانه‌ها به کشورهای همسایه ایران صادر می‌شود.

اکنون 14 هزار هکتار سطح زیر کشت گلخانه‌ای در کشور داریم. بر اساس برنامه ده‌ساله باید 48 هزار هکتار دیگر به این میزان اضافه شود و بر اساس برنامه ششم توسعه کشور باید به 18 هزار و 600 هکتار سطح زیر کشت گلخانه‌ای برسد. این فاصله در برنامه به‌منظور شتاب بیشتر توسعه گلخانه‌ای در سال‌های آخر برنامه در نظر گرفته‌شده تا در سال‌های آغازین امکان آموزش و توسعه انسانی و مهارتی در این زمینه فراهم شود. با توجه به برنامه ده‌ساله در پایان باید سطح زیر کشت گلخانه‌ای در ایران به 58 هزار هکتار برسد.

با هماهنگی با وزارت علوم در مقطع کارشناسی ارشد رشته‌ای به نام تولید محصولات گلخانه‌ای ایجاد شده که می‌تواند در آینده به‌عنوان رشته‌ای مؤثر در توسعه کسب‌وکار مطرح شود.

اعطای تسهیلات برای توسعه گلخانه‌ها در کشور مشکل جدی ندارد. تسهیلات این بخش از ارزان‌ترین تسهیلات است. این تسهیلات از طریق تمام بانک‌ها پرداخت می‌شود اما بانک اصلی، بانک کشاورزی است.

توسعه گلخانه‌ها فرصت خوبی برای توسعه فرصت‌های شغلی و صرفه‌جویی در منابع انرژی و آب است. محصولات گلخانه‌ای به دلیل کنترل اقلیم در محیط تولید به‌عنوان محصولات سالم شناخته می‌شوند. این نظام تولید به‌عنوان کشاورزی شهری در دنیا رونق پیدا کرده است. در کشورهای توسعه‌یافته در ساختمان‌های بیش از ده طبقه، چندطبقه به کشت گلخانه‌ای اختصاص داده‌شده است. امید است هم با توجه به اقلیم خشک و تهدید کم‌آبی هرچه بیشتر برای توسعه گلخانه‌ای تلاش کند.

منبع: اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران