دل‌خوشی‌ها و دلخوری‌های صنعت قند

یک عمل ذهنی و یک واقعیت همواره در نهاد و ذات بشر وجود داشته است و با سپری شدن زمان و چرخیدن روزگار تنها مصداق‌های آن متفاوت خواهد شد.

آدمی همواره در ذهن خود در حال مقایسه امروز خود با دیروزش، امروز خود با امروز دوستان، آشنایان و خانواده و همکاران، مقایسه سرزمین خود با سایر سرزمین‌ها و مقایسه سازمان خود با سازمان‌های مشابه دیگر است. این مقایسه‌گری اگر بر پایه انصاف، کارشناسی و برای برطرف کردن کاستی‌ها و کجی‌ها باشد بهبود وضعیت را نوید می‌دهد و اگر برای این باشد که برخی هدف‌های غیراصولی برآورده شود روزگار را تباه می‌کند، اما مقایسه‌گری به انسان، سازمان و جامعه این امکان را می‌دهد که انتظارات و توقعات خود را نیز مطابق با عرف، قانون و توانایی‌ها از افراد و سازمان‌های دیگر تنظیم کند.

از سوی دیگر مقایسه‌ها باعث می‌شود دل‌خوشی‌ها برای آدمیزاد رشد کند و او را برای رسیدن به هدف‌های بلندتر کمک کند و البته می‌تواند مایه دلخوری و رنج نیز باشد. البته مقایسه‌ها از طرف افراد معمولاً پیرامون علاقه‌های شخصی و بیشتر از آن یا همسنگ آن در حوزه فعالیت‌هایش شکل می‌گیرد.

نگارنده نیز با توجه به مسئولیت و میزان علاقه و دلسوزی‌ام برای صنعت و اقتصاد کشور به‌ویژه صنعت شریف قندوشکر از این قاعده خارج نیستم و عموماً با همکارانم در صنعت قند مقایسه‌های خود را در میان می‌گذاریم و بر اساس آن سطح انتظارات تخمین زده می‌شود. اگر صنعت قندوشکر امروز را با 10 سال پیش مقایسه کنیم، بدون تردید به یکی از دلخوشی‌های بزرگ می‌رسیم.

دل‌خوش از اینکه به همت گروهی از پایدارترین کادرهای فعال در این صنعت و در نهادهای اداره‌کننده جامعه از مرگ تلخ و احتمالی یک صنعت جلوگیری شد. این یک شعف و شادمانی بزرگ است که هرگاه سال‌های سخت نیمه دوم دهه 80 با نیمه اول دهه 90 در ترازوی مقایسه قرار گیرد. در این دو مقطع گوناگون روندها و فرایندها با تفاوت‌های بنیادین روبه‌رو شده و ایران توانست به تولید دو میلیون تن شکر نزدیک شود. یکی دیگر از دلخوشی‌های فعالان صنعت قندوشکر وجود مناسبات کارشناسانه مبتنی بر احترام و اعتماد میان نهادهای دولتی مسئول تولید قندوشکر به‌ویژه در بخش زراعت مواد اولیه این محصول یعنی چغندر و نیشکر است.

بدون تردید و بدون تعارف باید تأیید کرد که میان نگاه مدیران امروز و اواخر دهه 80 تفاوت‌ها از زمین تا آسمان است و این یک امیدواری بزرگ برای آینده بهتر و دلخوشی‌های بیشتر است.

توجه رئیس دولت به تولید شکر که همواره در سخنان خود به آن اشاره کرده و از اینکه ایران توانسته است به مرزهای نزدیک به خودکفایی برسد شادمان است نیز یک دل‌خوشی بزرگ است. نجات کشت چغندرقند و به‌تبع آن حرکت برای نجات اراضی رو به موت کشاورزی کشور از نابودی، یک دل‌خوشی بزرگ است. ادامه روند ممنوعیت واردات شکر در سال 1397 نیز یک دل‌خوشی و امید بزرگ برای خانواده گسترده صنعت قندوشکر کشور است. وقتی می‌شنویم کارخانه‌های تعطیل‌شده شکر در دزفول و فسا از مرگ نجات پیدا کرده و کار تولید را آغاز کرده‌اند نیز به آینده صنعت قندوشکر امیدوار و بر ابعاد دل‌خوشی‌ها افزوده می‌شود. هنگامی‌که می‌شنویم مجلس موافقت می‌کند تسهیلات مناسب برای احداث کارخانه‌های قند بدهد و امیدوار می‌شویم که سرانجام پس از سپری شدن چهار دهه رکود قرار است کارخانه‌های جدید شکر احداث شود بیشتر دل‌خوش می‌شویم. داشتن همراهان دلسوز، پایدار و کارشناس در صنعت قند که راه را بلدند و به این صنعت کمک کردند و می‌کنند نیز از دلخوشی‌های فعالان این صنعت است.

دلخوری‌ها

از دیرباز تا امروز در طبیعت مادی و در اندیشه و ذهن‌های آدمیان و حتی در سرشت‌ آنان زشت و زیبا و خوب و بد به‌طور نسبی وجود داشته و خواهد داشت.

خار در کنار گل، یأس در برابر امید، تاریکی در برابر روشنایی و حسادت در کنار رفاقت و... از مصداق‌های مفهوم یادشده است. به‌این‌ترتیب در کنار دل‌خوشی‌هایی که شماری از آن‌ها را یادآور شدم، دلخوری‌هایی نیز وجود داشت و دارد که باید درباره آن‌ها نیز گفت‌وگو کرد. یکی از بزرگ‌ترین دلخوری‌های صنعت قندوشکر از مدیران دولت یازدهم و دوازدهم این بود که برخلاف قاعده کارشناسی و برخلاف وعده‌ها و مقررات و دستور اکید معاون اجرایی رئیس دولت یازدهم، برخی از مدیران میانی به عمد یا به سهو -چون نتیجه یکی است- در اعلام به‌موقع نرخ توافقی تأخیر کرده و بدون توجه به اینکه هرروز تأخیر در زنجیره کار چه مصائبی دارد روزهای سختی را رقم زدند. درحالی‌که مقرر شده بود قیمت توافقی شکر در ابتدای سال یا درنهایت شهریورماه اعلام شود، اما این اتفاق نیفتاد و کار به سه ماه بعد رسید که بازار از هیجان افتاد و انبار کارخانه‌ها پر از شکرهای تولیدی بود که نمی‌شد آن‌ها را عرضه کرد چراکه به دلیل انباشت سه‌ماهه شکر تولیدی، قیمت شکر در بازار با دو هزار و 500 تا سه هزار ریال کمتر از نرخ مصوب روبه‌رو شده بود. این سهل‌انگاری یا عمد متأسفانه به زیان تولید داخل و به سود دلال‌ها تمام شد که کامشان را شیرین کردند. درحالی‌که انجمن صنفی کارخانه‌های قندوشکر بارها و بارها قبل از شروع بهره‌برداری و بلافاصله پس از بهره‌برداری از دولت خواست که قیمت‌ها را اعلام کند این اتفاق نیفتاد و همین دلخوری بزرگ کام تولید را تلخ کرد. درحالی‌که افزایش بی‌سابقه تولید و ثبت رکورد جدید یکی از دلخوشی‌های سال 96 بود اما زیان‌ده شدن شرکت‌های قند به دلیل پیش‌گفته‌شده و باقی‌مانده خستگی چند ماه تلاش بر روح و روان مدیران، کارکنان و کشاورزان از دلخوری‌های بزرگ‌سال مذکور بود.

از دیگر دلخوری‌ها در سالی که گذشت، گمارده شدن افراد کم‌تجربه و نابلد بر مسند برخی از پست‌های مهم مرتبط با تولید مواد اولیه بود که مشکلات زیادی را برای کارخانه‌های قند ایجاد کرد. تداوم این‌گونه انتصابات، در کوتاه‌مدت می‌تواند مسیر تولید را به بیراهه بکشاند. دقت بیشتر در انتخاب و انتصاب افراد در پست‌های این‌چنینی، انتظار زیادی نیست. یادآور می‌شود آزادسازی واردات بذر چغندرقند و به‌تبع آن، هرج‌ومرج در کشت چغندرقند، ازدیاد چغندرهای حاصل از کشت آزاد و مازاد بر ظرفیت بخش صنعت، ایجاد ضایعات اضافی، ورود دستگاه‌های سیاسی، امنیتی، انتظامی و قضایی به حریم کارخانه‌های قند و... از دستاوردهای این‌گونه انتصابات است.

دلخوشی‌ سال 1397

اکنون و در زمستان 1396 و روزهای نزدیک به بهار و سبز شدن طبیعت، امیدواریم مدیران دولتی مرتبط با صنعت قندوشکر راه‌های کاهش دلخوری‌ها و افزودن بر دل‌خوشی‌ها و شادی‌ها را پیدا کرده و مسیر را هموار سازند. ایران می‌تواند با دقت و کارشناسی و اجتناب از تصمیم‌های نادرست به خودکفایی در تولید شکر برسد، مشروط بر اینکه از اشتباهات گذشته درس بگیریم. مقایسه آنچه در نیمه دوم دهه 80 بر این صنعت حاکم بود و شرایط امروز که سفره ایرانیان و شیرینی و شربت آن‌ها با شکر داخل تأمین می‌شود می‌تواند خرسندی ایجاد کند. در این زمستان و از همین‌جا از مدیران ارجمند و محترم درخواست می‌شود قیمت قندوشکر توافقی را در همین بهار امسال تعیین و به دستگاه‌ها ابلاغ کنید تا دل‌خوشی‌ها افزون بر دلخوری‌ها شود. این کار سختی نیست و انتظار معقول و منطقی است که به‌جای حرص خوردن و نگرانی بابت التهاب در میانه سال 1397 در بازار و صنعت و خانواده بزرگ کشاورزان زحمتکش، در همین روزهای نخست سال کار را یکسره کنیم./