فرضیه احتمال نقش کنه تروپیلاالاپس در پدیده «لارومیری»

پگاه ولی زاده

عضو هیات علمی بخش تحقیقات زنبورعسل

موسسه تحقیقات علوم دامی کشور

متأسفانه زنبورستان‌های سطح کشور در دو سال اخیر درگیر پدیده‌ای بسیار مهلک، مصطلح به لارومیری شده‌اند که باعث تلفاتی بسیار چشمگیر شده است. تلفات کلنی‌های زنبورعسل در موارد متعددی تا 100 درصد بوده است. عامل یا احتمالاً عوامل ایجادکننده این پدیده آسیب‌زا هنوز ناشناخته‌اند و صرفاً در حد فرضیاتی هستند که برای بررسی صحت هر یک از آنها، کماکان انجام آزمایش‌های علمی جامع و کامل ضروری است. شایان توجه است که آزمایش‌های محدودی که تا حال حاضر بر روی این موضوع انجام‌شده است، هیچ‌کدام هنوز آن‌طور که باید جامع و کامل نبوده است.

به‌منظور یافتن عامل یا عوامل ایجادکننده پدیده «لارومیری»، در کنار بررسی‌ها و بازدیدهای زنبورستان‌های درگیر در مناطق مختلف ایران، از همان ابتدا اقدام به برقراری ارتباطات و مشورت بسیار گسترده با افراد زیادی از برترین پژوهشگران حوزه آفات و بیماری‌های زنبورعسل دنیا نیز کردم. پیرو تمامی این اقدامات و مشورت‌ها در انتهای شهریورماه سال جاری، به این نتیجه رسیدم که احتمال دارد یکی از عوامل اصلی ایجادکننده لارومیری حضور آفت قرنطینه‌ای کنه تروپیلاالاپس در زنبورستان‌های کشور باشد.

این انگل که گزارش رسمی از ورود آن به ایران در دست نیست، آفتی مهلک است که از محل شیوع اولیه‌اش، جنوب شرقی آسیا، در حال گسترش به مناطق دیگر دنیا است. ازاین‌رو، سازمان جهانی بهداشت حیوانات، در مورد این انگل زنبورعسل نیاز به پایش جهانی اعلام کرده است. در مناطقی از جهان که این انگل شیوع گسترده دارد، اخیراً علائم بسیار مشابه علائمی که ما در ایران از آن به پدیده «لارومیری» تعبیر می‌کنیم گزارش‌ شده است.

پس‌ازاینکه احتمال حضور این انگل قرنطینه‌ای شکل گرفت، در انتهای آبان ماه سال جاری طی تماس‌های دو زنبوردار از دو استان با فاصله در کشور، گزارش‌هایی مبنی بر حضور «موجودی جدید» در کلنی‌های زنبورعسل درگیر «لارومیری» دریافت کردم. پس از صحبت با این زنبورداران و بررسی تمام جزئیات آنچه دیده بودند، احتمال حضور آفت قرنطینه‌ای کنه «تروپیلاالاپس» در کشور برای من قوی‌تر شد.

 بررسی میدانی تروپیلاالاپس و همین‌طور پدیده لارومیری، هر دو مستلزم حضور فراوان لارو و شفیره زنبورعسل در زنبورستان است. با توجه به فصل نامناسب برای این بررسی‌ها یکی از بهترین انتخاب‌ها استان خوزستان بود. بنابراین، بلافاصله عازم استان خوزستان شدم و هرچند آنجا هم شرایط اقلیمی فصل چندان مناسب نبود، طی روزهای بازدید در چند زنبورستان درگیر این عارضه، موفق به یافتن و شناسایی تعدادی کنه تروپیلاالاپس بی‌جان شدم.

با توجه به شرایط مرده این آفت کوچک و شرایط زنبورستان در این فصل امکان تصویربرداری حرفه‌ای و تثبیت نمونه وجود نداشت. هرچند این یافته احتمال حضور آفت قرنطینه‌ای کنه تروپیلاالاپس در ایران را محتمل‌تر کرد، اما مسلماً برای اطمینان کامل از حضور این کنه در کشور نیاز قطعی به پایش گسترده کشوری جهت یافتن زنده آن و درنهایت ارسال نمونه به آزمایشگاه‌های محدود بین‌المللی مختص شناسایی اصولی این آفت در دنیا است.

از همان ابتدای شکل‌گیری احتمال حضور این آفت قرنطینه‌ای در کشور در پی بررسی یافته‌های زنبورداران، و مجدداً بلافاصله پس از یافتن مرده کنه تروپیلاالاپس، این احتمالات، یافته و همین‌طور فرضیه شخصی احتمال نقش این انگل به‌عنوان یکی از عوامل اصلی ایجاد لارومیری را، طی گزارش‌هایی رسمی از موسسه تحقیقات علوم دامی کشور به سازمان دامپزشکی کشور اعلام کردیم. در تمامی این گزارش‌ها رسمی از جانب موسسه تحقیقات علوم دامی کشور به سازمان دامپزشکی کشور پیشنهاد فراخوان همکاری تمامی پژوهشگران حوزه آفات و بیماری‌های زنبورعسل به‌منظور پایش گسترده علمی، اصولی و مطرح شد.

هدف از مطرح کردن عمومی این فرضیات، یقیناً ایجاد اضطراب و ناآرامی در جامعه زنبورداری کشور نیست، بلکه هدف ایجاد آمادگی از طریق اطلاع‌رسانی علمی دقیق به‌منظور پیشگیری از بحرانی فاجعه‌آمیزتر از آنچه لارومیری تا کنون در کشور ایجاد کرده است. انکار احتمال حضور این آفت قرنطینه‌ای و جدی نگرفتن پایش گسترده کشوری با رعایت کامل اصول علمی آن، یقیناً آسیبی غیرقابل‌جبران به زنبورداری و پیرو آن به کشاورزی ایران خواهد زد؛ بنابراین، امید است با جدی گرفتن این احتمالات علمی و فرضیه‌ها و انجام بررسی‌های علمی اصولی جامع و کامل، کشورمان را از آسیبی جدی در امان داریم.